- Yazar Biyografisi (TEİS)
Eroğlu Nûri - Madde Yazarı: Prof. Dr. AHMET ÖGKE
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:01/10/2022
DİVÂN (EROĞLU NÛRİ)
divan - tekke edebiyatıEroğlu Nûri (d. ?/? - ö. 1012/1603)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Eroğlu Nûri’nin günümüze ulaşan iki eserinden biri. Dîvan’ın bilinen tek el yazma nüshası, 1725 yılında istinsah edilmiş olan ve Elmalı İlçe Halk Kütüphanesi’nde bir mecmûadaki (Mecmûa, No: 43/1, vr. 1-33) 51 adet şiirden oluşan nüshadır.
Şiirlerinin tamamında “Eroğlu” mahlasını kullanan şâir, bunların 6 tanesini aruzla, 45’ini de hece vezniyle yazmıştır. Aruzlu şiirlerinde şu vezinleri kullanmıştır: Mefâîlün / Mefâîlün / Feûlün (19., 31. şiirler), Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün (28., 30., 32. şiirler), Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün (47. şiir). Bunlardan dördü gazel (19., 28., 31., 32.), biri kasîde (30.), biri de murabba (47. şiir) formundadır. Eroğlu Nûri’nin Dîvan’ındaki diğer şiirleri ise beşli, yedili, sekizli, on birli, on dörtlü, on altılı heceli şiirlerdir. Bunlardan üçü (29., 35., 43.) Yunus Emre’de de örnekleri görülen hece vezniyle yazılmış gazel (heceli gazel) formundaki şiirlerdir. Diğer şiirler koşma tarzındadır.
Eroğlu Nûri, şiirlerini redif üzere inşa etmiştir. Dîvan’da -âd (-ât) kafiyeli, redifsiz tek şiiri (45.) vardır. İki şiirinde de mısra başı kafiyesi kullanmaktadır. Kafiyeli ve redifli 15 ilâhî bulunan Dîvan’da Eroğlu, çoğunlukla yarım ve tam kafiyeleri tercih etmiştir.
Dîvan’daki 51 şiirin türü için, genel anlamda, Türk Tasavvuf şiirindeki “İlâhî” kavramını kullanmak mümkündür. İlâhî kavramından farklı olarak şairin manzumeleri içinde nutuk, devriyye, hamdiyye, medhiyye, münâcât, ramazaniyye ve tehlilnâme türünde şiirler de bulunmaktadır.
Eroğlu Nûri’nin Dîvân’ındaki şiirlere bir bütün olarak bakıldığında, Türk Tasavvuf Edebiyatında Yunus Emre okulunun takipçilerinden biri olduğu söylenebilir. O, şiirlerinde kullandığı öz Türkçe kelime ve deyimlerle, mensubu bulunduğu tasavvuf düşüncesinin temel konularını sade, ama bir o kadar da derinlikli bir edebî dil ve üslupla, sehl-i mümtenî tarzında açıklamıştır. En derin ve çetrefilli tasavvufî hakîkatleri, sembolik / metaforik ifadelerle Anadolu Türk insanının kolaylıkla anlayabileceği boyutta sunabilmektedir. Elbette onun bu ifade gücü, yine Yunus Emre geleneğinden beslenen üstâdı Elmalılı Vâhib-i (Abdülvehhab) Ümmî’nin eğitiminden geçmesinden kaynaklanmaktadır. Üstadından aldığı bu derinlikli anlatım tarzının en önemli meyveleri, talebesi Elmalılı Sinân-ı Ümmî ve onun talebesi “İkinci Yunus” olarak bilinen Niyâzî-i Mısrî ve takipçileridir (Tatcı 2016: 50-56).
Tasavvufun amelî/pratik boyutunu yansıtan konularda Halvetî tarîkatı ilkelerini şiirlerine yansıtan Eroğlu Nûri, tasavvuf düşüncesiyle ilgili konularda da güçlü bir vahdet-i vücûd takipçisidir (Ögke 2008: 110). Eroğlu Nûri’nin Dîvân’ı, Divânçe-i İlâhiyât adıyla Mustafa Tatcı tarafından yayımlamıştır (2002 ve 2016).
Müellifin biyografisi için bk. "Eroğlu Nûri". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eroglu-nuri
Eserden Örnekler
Aşk ile fâş olduk cümle âleme
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Bizi ta‘nlar kamu ümmî-ulemâ
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Hakîkat bahri içre dürleriz biz
Maânî beytlerini ırlarız biz
Yedi ism ile Hakk’ı birleriz biz
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Tarîk-ı Halvetî’de Hayy binâyız
Ki nefsin tahsîlinde bir fenâyız
Habîb’in sırrına sarf-ı gınâyız
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Dü âlemde n’ideriz kesb ü kârı
Çün oldu zikrimiz ol zât-ı Bârî
Temennâmız kamudan pes dîdârı
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Bizim tevhîdimiz cümleye şâmil
Bu yolda müntehî insân-ı kâmil
Hem biziz ledünnî ilmiyle âmil
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Ne bilsin sırrımız hayvân-ı nâtık
Çün olduk emr-i Hak ahdine sâdık
Usûliyle biziz Allah’a âşık
Bugün bize Abdülvehhâblı derler
Eroğlu’ndan gedâ dervîşi yokdur
Yolunda eksiği vü aczi çokdur
Bize yâr olanın menzili Hak’dır
Bugün bize Abdülvehhâblı derler (Tatcı 2016: 185-186)
İlâhî, senden hâcâtım
Sev sevil sevdir İlâhî
Kabûl eyle münâcâtım
Sev sevil sevdir İlâhî
Bu ma‘nânın muammâsı
Muhabbet zâtın esmâsı
Vedûd ismin müsemmâsı
Sev sevil sevdir İlâhî
Hû deyüben coşanları
Zikrullâha üşenleri
Tevhîdine düşenleri
Sev sevil sevdir İlâhî
Aşkına düşen canları
Yoluna baş koyanları
Sana gönül verenleri
Sev sevil sevdir İlâhî
Dilimde zikrinin hâsı
Aşkın derdimin devâsı
Eroğlu’nun temennâsı
Sev sevil sevdir İlâhî (Tatcı 2016: 169-170).
Kaynakça
Bursalı Mehmed Tahir (yty). Osmanlı Müellifleri. (Hzl.: Yavuz, A. Fikri – İ. Özen). C.1. İstanbul: Yyy.
Ekiz, Abdullah (1962). Sinan Ümmi ve Ahfadı. Ankara: Orkun Basımevi.
Eroğlu Nûri. Dîvan. Elmalı İlçe Halk Kütüphanesi, Mecmûa, No: 43/1, vr. 1-33 (Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ne nakledilmiştir).
Oğuz, M. Öcal (1990). “Elmalılı Mutasavvıf-Şair Eroğlu Nûri”. Millî Folklor. 8: 16-19.
Ögke, Hatice (2008). Eroğlu Nûri’nin (v.1012/1063) Tasavvufî Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Tatcı, Mustafa (2002). Dîvânçe-i İlahîyat – Eroğlu Nûri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. (2016 İstanbul: H Yayınları).
Tatcı, Mustafa– A. Ögke (2012). Elmalılı Vâhib-i Ümmî Halvetî – Dîvân-ı İlâhiyât. İstanbul: H Yayınları
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle | ||
2 | TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle | ||
3 | NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) | Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran |
Görüntüle | ||
4 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) | Atâ, Üsküplü Atâ | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (İLMÎ) | İlmî, İlmî Dede | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
6 | GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) | Halvetî Muhyî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
8 | SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
9 | GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) | Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî | Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
10 | ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) | Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
11 | KIRK HADİS (RIHLETÎ) | Rıhletî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
12 | ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) | Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle |