DİVÂN (EROĞLU NÛRİ)
divan - tekke edebiyatı
Eroğlu Nûri (d. ?/? - ö. 1012/1603)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Eroğlu Nûri’nin günümüze ulaşan iki eserinden biri. Dîvan’ın bilinen tek el yazma nüshası, 1725 yılında istinsah edilmiş olan ve Elmalı İlçe Halk Kütüphanesi’nde bir mecmûadaki (Mecmûa, No: 43/1, vr. 1-33) 51 adet şiirden oluşan nüshadır.

Şiirlerinin tamamında “Eroğlu” mahlasını kullanan şâir, bunların 6 tanesini aruzla, 45’ini de hece vezniyle yazmıştır. Aruzlu şiirlerinde şu vezinleri kullanmıştır: Mefâîlün / Mefâîlün / Feûlün (19., 31. şiirler), Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün (28., 30., 32. şiirler), Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün (47. şiir). Bunlardan dördü gazel (19., 28., 31., 32.), biri kasîde (30.), biri de murabba (47. şiir) formundadır. Eroğlu Nûri’nin Dîvan’ındaki diğer şiirleri ise beşli, yedili, sekizli, on birli, on dörtlü, on altılı heceli şiirlerdir. Bunlardan üçü (29., 35., 43.) Yunus Emre’de de örnekleri görülen hece vezniyle yazılmış gazel (heceli gazel) formundaki şiirlerdir. Diğer şiirler koşma tarzındadır.

Eroğlu Nûri, şiirlerini redif üzere inşa etmiştir. Dîvan’da -âd (-ât) kafiyeli, redifsiz tek şiiri (45.) vardır. İki şiirinde de mısra başı kafiyesi kullanmaktadır. Kafiyeli ve redifli 15 ilâhî bulunan Dîvan’da Eroğlu, çoğunlukla yarım ve tam kafiyeleri tercih etmiştir.

Dîvan’daki 51 şiirin türü için, genel anlamda, Türk Tasavvuf şiirindeki “İlâhî” kavramını kullanmak mümkündür. İlâhî kavramından farklı olarak şairin manzumeleri içinde nutuk, devriyye, hamdiyye, medhiyye, münâcât, ramazaniyye ve tehlilnâme türünde şiirler de bulunmaktadır.

Eroğlu Nûri’nin Dîvân’ındaki şiirlere bir bütün olarak bakıldığında, Türk Tasavvuf Edebiyatında Yunus Emre okulunun takipçilerinden biri olduğu söylenebilir. O, şiirlerinde kullandığı öz Türkçe kelime ve deyimlerle, mensubu bulunduğu tasavvuf düşüncesinin temel konularını sade, ama bir o kadar da derinlikli bir edebî dil ve üslupla, sehl-i mümtenî tarzında açıklamıştır. En derin ve çetrefilli tasavvufî hakîkatleri, sembolik / metaforik ifadelerle Anadolu Türk insanının kolaylıkla anlayabileceği boyutta sunabilmektedir. Elbette onun bu ifade gücü, yine Yunus Emre geleneğinden beslenen üstâdı Elmalılı Vâhib-i (Abdülvehhab) Ümmî’nin eğitiminden geçmesinden kaynaklanmaktadır. Üstadından aldığı bu derinlikli anlatım tarzının en önemli meyveleri, talebesi Elmalılı Sinân-ı Ümmî ve onun talebesi “İkinci Yunus” olarak bilinen Niyâzî-i Mısrî ve takipçileridir (Tatcı 2016: 50-56).

Tasavvufun amelî/pratik boyutunu yansıtan konularda Halvetî tarîkatı ilkelerini şiirlerine yansıtan Eroğlu Nûri, tasavvuf düşüncesiyle ilgili konularda da güçlü bir vahdet-i vücûd takipçisidir (Ögke 2008: 110). Eroğlu Nûri’nin Dîvân’ı, Divânçe-i İlâhiyât adıyla Mustafa Tatcı tarafından yayımlamıştır (2002 ve 2016).

Müellifin biyografisi için bk. "Eroğlu Nûri". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eroglu-nuri

Eserden Örnekler


Aşk ile fâş olduk cümle âleme

Bugün bize Abdülvehhâblı derler

Bizi ta‘nlar kamu ümmî-ulemâ

Bugün bize Abdülvehhâblı derler


Hakîkat bahri içre dürleriz biz

Maânî beytlerini ırlarız biz

Yedi ism ile Hakk’ı birleriz biz

Bugün bize Abdülvehhâblı derler


Tarîk-ı Halvetî’de Hayy binâyız

Ki nefsin tahsîlinde bir fenâyız

Habîb’in sırrına sarf-ı gınâyız

Bugün bize Abdülvehhâblı derler


Dü âlemde n’ideriz kesb ü kârı

Çün oldu zikrimiz ol zât-ı Bârî

Temennâmız kamudan pes dîdârı

Bugün bize Abdülvehhâblı derler


Bizim tevhîdimiz cümleye şâmil

Bu yolda müntehî insân-ı kâmil

Hem biziz ledünnî ilmiyle âmil

Bugün bize Abdülvehhâblı derler


Ne bilsin sırrımız hayvân-ı nâtık

Çün olduk emr-i Hak ahdine sâdık

Usûliyle biziz Allah’a âşık

Bugün bize Abdülvehhâblı derler


Eroğlu’ndan gedâ dervîşi yokdur

Yolunda eksiği vü aczi çokdur

Bize yâr olanın menzili Hak’dır

Bugün bize Abdülvehhâblı derler (Tatcı 2016: 185-186)


İlâhî, senden hâcâtım

Sev sevil sevdir İlâhî

Kabûl eyle münâcâtım

Sev sevil sevdir İlâhî


Bu ma‘nânın muammâsı

Muhabbet zâtın esmâsı

Vedûd ismin müsemmâsı

Sev sevil sevdir İlâhî


Hû deyüben coşanları

Zikrullâha üşenleri

Tevhîdine düşenleri

Sev sevil sevdir İlâhî


Aşkına düşen canları

Yoluna baş koyanları

Sana gönül verenleri

Sev sevil sevdir İlâhî


Dilimde zikrinin hâsı

Aşkın derdimin devâsı

Eroğlu’nun temennâsı

Sev sevil sevdir İlâhî (Tatcı 2016: 169-170).

Kaynakça


Bursalı Mehmed Tahir (yty). Osmanlı Müellifleri. (Hzl.: Yavuz, A. Fikri – İ. Özen). C.1.  İstanbul: Yyy.

Ekiz, Abdullah (1962). Sinan Ümmi ve Ahfadı. Ankara: Orkun Basımevi.

Eroğlu Nûri. Dîvan. Elmalı İlçe Halk Kütüphanesi, Mecmûa, No: 43/1, vr. 1-33 (Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ne nakledilmiştir).

Oğuz, M. Öcal (1990). “Elmalılı Mutasavvıf-Şair Eroğlu Nûri”. Millî Folklor. 8: 16-19.

Ögke, Hatice (2008). Eroğlu Nûri’nin (v.1012/1063) Tasavvufî Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Tatcı, Mustafa (2002). Dîvânçe-i İlahîyat – Eroğlu Nûri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. (2016 İstanbul: H Yayınları).

Tatcı, Mustafa– A. Ögke (2012). Elmalılı Vâhib-i Ümmî Halvetî – Dîvân-ı İlâhiyât. İstanbul: H Yayınları

Atıf Bilgileri


ÖGKE, AHMET. "DİVÂN (EROĞLU NÛRİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-eroglu-nuri. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
2 TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
3 NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
4 TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) Atâ, Üsküplü Atâ ismail Aksoyak
Görüntüle
5 DÎVÂN (İLMÎ) İlmî, İlmî Dede Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
6 GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) Halvetî Muhyî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
7 DÎVÂN (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Dr. Ahmet UĞUR
Görüntüle
9 GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK
Görüntüle
10 ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
11 KIRK HADİS (RIHLETÎ) Rıhletî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
12 ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle