Güney Azerbaycan şairlerinden Garacadağlı Endelib’in şiirlerinden oluşan eseri. Feyzulla Kasımzade’nin bildirdiğine göre Endelib’in Dîvân’ında bir tarih manzumesi, 8 gazel, 9 muhammes, 4 kaside, 6 koşma, 8 geraylı (koçaklama), 4 haydarî ve 1 rubai yer almaktadır (Kasımzade 2017: 87).

Endelib, tarih manzumesinde Rus askerlerinin 1837 yılında İrevan’a girişini tasvir etmiştir. Şehnâme vezninde kaleme alınan bu manzumede Endelib, Rus çarı ve onun Kafkaslardaki temsilcisi General Paskeviç’i methetmiştir. Manzumede ayrıca Rusya’nın azameti ve gücü anlatılmıştır. Endelib hem halk şiiri hem de klasik tarzda şiirler kaleme almıştır. Muhammeslerinde geleneğe bağlı kalmıştır. Gazel, kaside ve muhammesleri koşmaları yanında zayıf ve sönük kalır. Klasik tarzda yazdığı şiirlerinde geleneğin süregelen teşbih ve klişelerini kullanırken koşmalarında ise günlük dilin söyleyiş özelliklerinden yararlanma yoluna gitmiştir.

Endelib, her şeyden önce 19. yüzyılın üslup sahibi şairlerindendir. Gazel, kaside ve muhammeslerinde Fuzûlî’nin; koşma, geraylı (koçaklama) ve haydarî şeklinde yazdığı şiirlerinde Vakıf edebî geleneğine uymuştur. Endelib Garacadağî, "hayderî" adını verdiği yeni bir şiir türünün ilk örneklerini de ortaya koymuştur. Şiirlerinin, özellikle de halk şiiri tarzında kaleme aldığı manzumelerinin dili oldukça sade ve anlaşılırdır.

Dîvân’ı bulup ortaya çıkaran Sovyet dönemi aydınlarından Habibiulla Samedzâde’dir. Dîvân nüshasının baş tarafında Fuzulî’nin 1 müseddesi ve 9 gazeli, Vâkıf’ın 3 muhammesi ve 3 gazeli, altıncı varaktan on altıncı varağa kadar Âşık Kerem’in koşmaları yer almaktadır. Şairin kendi eserleri on altıncı varaktan itibaren yer almaktadır. Bu nüshada ayrıca Endelib’in Kıssa-i Leylâ ve Mecnûn adlı aşk mesnevisi de bulunmaktadır (Kasımzade 2017: 86-87).

Şairin biyografisi için bk. “Endelib, Garacadaği”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/endelib-garacadagi