DÎVÂN (EMRÎ)
şiirler
Emrî, Emrullâh (d. ?/? - ö. 983/1575)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Emrî mahlası ile tanınan Emrullâh Çelebi’nin muammâları dışında bütün şiirlerini ihtiva eden eseri. XVI. yüzyılda Edirne’de yetişen Osmanlı şairleri arasında öne çıkmış olan Emrî’nin şiirlerindeki tahayyül gücü ve teşbihlerindeki orijinallik, çağdaşı olan kaynaklarda zikredilmektedir. Lâkin bu şiirler, şair tarafından mürettep bir divan hâline getirilememiştir. Şairin vefatından sonra derlenen Emrî Dîvânı’nda; 2 kaside, 1 murabba, 1 muhammes, 1 müsemmen, 2 tahmis, 1 müstezâd, 571 gazel, 490 mukatta‘, 4 tarih bulunmaktadır. 

Emrî’nin kişilik özellikleri edebî faaliyetlerini de doğrudan etkilemiştir. Kaynaklarda da vurgulandığı üzere “kemâl-i istiğnâ”sından dolayı hiçbir devlet büyüğüne medhiye yazmamıştır (Açıkgöz 2017: 65). İnzivâya düşkün tabiatındaki lâkaydîlik Emrî’nin akranları arasında yükselmesine mâni olmuştur. Halbuki hem tezkirelerin onun hakkında söyledikleri hem de eldeki şiirlerinin kıymeti, onun ne kadar güçlü bir şair olduğunu ispata yeterlidir. Fakat bu kuvvetli şair tabiatın ikinci büyük engeli ise muamma türüne olan alakasıdır. Kınalı-zâde Ali Çelebi ile Mîr Hüseyin Nişâbûrî’nin Muamma Risalesi’ne yoğun mesai harcayan Emrî, muamma türünün edebiyatımızdaki en önemli temsilcisidir (Saraç 2002: 13). Muamma söylemedeki başarısı sayesinde tanınan şair, muamma türü eski revacını kaybedince unutulmuştur. Onun muammaya olan ilgisi Dîvân'ının büyük kısmını oluşturan gazellerinde dahi tesirini gösterir. Şiirlerinde bulduğu ince mazmun ve hayaller yer yer bir muammanın kapalı anlatımını andıracak kadar yoğun bir manzara arz eder. Özellikle gazellerindeki hayal gücü ve teşbihlerinin kurgusundaki zarafet keskin bir zekânın izlerini taşır.

Emrî’nin Dîvân'ında mukatta‘ât başlığı altında yer alan manzumeler, divan neşirlerinde aynı başlık altında yer alan nazım, kıta, rübâi yahut müfred gibi nazım şekillerinden farklı olarak değerlendirilmelidir. Bu başlık altındaki şiirlerin bir kısmı aslında bir nevi gazel eskizleridir. Şairin bu mukatta‘ların bir kısmını daha sonra gazeliyât kısmında ikmâl ettiği açıkça görülmektedir. Ayrıca klasik kaynaklarda Emrî’nin tarih düşürmede gayet başarılı olduğu kaydedilmekte ise de divanında yalnızca 4 adet tarih bulunmaktadır.

Türkiye ve Türkiye dışındaki birçok kütüphanede nüshaları bulunan Emrî Dîvânı'nın tenkitli metni M. A. Yekta Saraç tarafından doktora tezi olarak hazırlanmış (1991); bu doktora çalışması daha sonra incelemeye dair bazı kısımları çıkarılmak suretiyle neşredilmiştir (Saraç 2002). Emrî Divanı’nın tenkitli metni hazırlandıktan sonra divan üzerine birtakım çalışmalar yapılmıştır. Bu minvalde yapılan çalışmalar arasında Türkân Alvan tarafından hazırlanan Emrî Dîvânı’nın Nazım Bilgisi ve Belâgat Yönünden İncelenmesi başlıklı doktora tezi önemlidir (2005).

Şairin biyografisi için bk. “Emrî, Emrullâh”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emri-emrullah 

Eserden Örnekler


Murabba‘

I

‘Ayn-ı ‘ömrüm benüm ol nergis-i bîmâra fedâ

Mîmi hem dâyire-i nakş-ı fem-i yâra fedâ

Râsı olsun o kemân-ebrû-yı dil-dâra fedâ

Dâl u lâm-ı dil iki turre-i tarrâra fedâ

II

Mîm-i mihrün dehenine n’ola korsa barmak

Hâsı gibi delinüp göz göz olupdur dili çak

Sançdı râsı dahi bağruma bir eğri bıçak

Dâl u lâm-ı dil iki turre-i tarrâra fedâ

III

Hâ-yı hecrün yine iki göz ile bakdı bana

Cîmi belüme kemer bağladı nokta pul ana

Râsı hem ey kaşı yâ oldı bana kadd-i dü-tâ

Dâl u lâm-ı dil iki turre-i tarrâra fedâ (Saraç 2002: 29-30).


Gazel

Zülf-i şeb-rengün görüp sînemde yakdum tâze dâğ

Nitekim ahşama karşu kişi yakar çerâğ


Tekye-i gülşende oldı lâle abdâlun senün

Âteş-i ‘ışkunla yakdum ben anun üstine dâğ


Çokdan olurdı binâ-yı hüsnün ey dilber harâb

Olmasa sîmîn sütûnı kaddünün ana tayağ


Zülf-i müşgînün koyup Leylî içün cân virdügin

Kakdılar başına Mecnûnun üşüp zâğ u kelâğ


Ol gün içün şol kadar kan ağladum gülşende kim

Hûn-ı eşkümden kızardı Emrî pây-ı kebk-i bâğ (Saraç 2002: 150).


Mukatta‘

Derd-i engüşt-i muhannâsı o zîbâ sanemün

Nâl sanman kurıdupdur iligini kalemün


Kesilür güci olur ‘âşık-ı bî-çâreye güc

Tîğ-i hicrân ile andan kesilürse sitemün (Saraç 2002: 350).

Kaynakça


Açıkgöz, Namık (2017). Riyâzu’ş-şu‘arâ. Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 03.04.2022].

Alvan, Türkân (2005). Emrî Dîvânı’nın Nazım Bilgisi ve Belâgat Yönünden İncelenmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Saraç, M. A. Yekta (1991). Emrî ve Divanı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Saraç, M. A. Yekta (1995). “Emrî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay.

Saraç, M. A. Yekta (2002). Emrî Divanı. İstanbul: Eren Yay.

Atıf Bilgileri


SARAÇ, M. A. Yekta. "DÎVÂN (EMRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-emri. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MUAMMALAR (EMRÎ) EMRÎ, Emrullâh Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
2 PEND-İ ATTÂR TERCÜMESİ (EMRÎ ?) Emrî ? Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu
Görüntüle
3 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
4 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
5 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
6 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
7 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
8 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
9 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
12 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle