- Yazar Biyografisi (TEİS)
Emrî, Emrullâh - Madde Yazarı: Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:07/04/2022
DÎVÂN (EMRÎ)
şiirlerEmrî, Emrullâh (d. ?/? - ö. 983/1575)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Emrî mahlası ile tanınan Emrullâh Çelebi’nin muammâları dışında bütün şiirlerini ihtiva eden eseri. XVI. yüzyılda Edirne’de yetişen Osmanlı şairleri arasında öne çıkmış olan Emrî’nin şiirlerindeki tahayyül gücü ve teşbihlerindeki orijinallik, çağdaşı olan kaynaklarda zikredilmektedir. Lâkin bu şiirler, şair tarafından mürettep bir divan hâline getirilememiştir. Şairin vefatından sonra derlenen Emrî Dîvânı’nda; 2 kaside, 1 murabba, 1 muhammes, 1 müsemmen, 2 tahmis, 1 müstezâd, 571 gazel, 490 mukatta‘, 4 tarih bulunmaktadır.
Emrî’nin kişilik özellikleri edebî faaliyetlerini de doğrudan etkilemiştir. Kaynaklarda da vurgulandığı üzere “kemâl-i istiğnâ”sından dolayı hiçbir devlet büyüğüne medhiye yazmamıştır (Açıkgöz 2017: 65). İnzivâya düşkün tabiatındaki lâkaydîlik Emrî’nin akranları arasında yükselmesine mâni olmuştur. Halbuki hem tezkirelerin onun hakkında söyledikleri hem de eldeki şiirlerinin kıymeti, onun ne kadar güçlü bir şair olduğunu ispata yeterlidir. Fakat bu kuvvetli şair tabiatın ikinci büyük engeli ise muamma türüne olan alakasıdır. Kınalı-zâde Ali Çelebi ile Mîr Hüseyin Nişâbûrî’nin Muamma Risalesi’ne yoğun mesai harcayan Emrî, muamma türünün edebiyatımızdaki en önemli temsilcisidir (Saraç 2002: 13). Muamma söylemedeki başarısı sayesinde tanınan şair, muamma türü eski revacını kaybedince unutulmuştur. Onun muammaya olan ilgisi Dîvân'ının büyük kısmını oluşturan gazellerinde dahi tesirini gösterir. Şiirlerinde bulduğu ince mazmun ve hayaller yer yer bir muammanın kapalı anlatımını andıracak kadar yoğun bir manzara arz eder. Özellikle gazellerindeki hayal gücü ve teşbihlerinin kurgusundaki zarafet keskin bir zekânın izlerini taşır.
Emrî’nin Dîvân'ında mukatta‘ât başlığı altında yer alan manzumeler, divan neşirlerinde aynı başlık altında yer alan nazım, kıta, rübâi yahut müfred gibi nazım şekillerinden farklı olarak değerlendirilmelidir. Bu başlık altındaki şiirlerin bir kısmı aslında bir nevi gazel eskizleridir. Şairin bu mukatta‘ların bir kısmını daha sonra gazeliyât kısmında ikmâl ettiği açıkça görülmektedir. Ayrıca klasik kaynaklarda Emrî’nin tarih düşürmede gayet başarılı olduğu kaydedilmekte ise de divanında yalnızca 4 adet tarih bulunmaktadır.
Türkiye ve Türkiye dışındaki birçok kütüphanede nüshaları bulunan Emrî Dîvânı'nın tenkitli metni M. A. Yekta Saraç tarafından doktora tezi olarak hazırlanmış (1991); bu doktora çalışması daha sonra incelemeye dair bazı kısımları çıkarılmak suretiyle neşredilmiştir (Saraç 2002). Emrî Divanı’nın tenkitli metni hazırlandıktan sonra divan üzerine birtakım çalışmalar yapılmıştır. Bu minvalde yapılan çalışmalar arasında Türkân Alvan tarafından hazırlanan Emrî Dîvânı’nın Nazım Bilgisi ve Belâgat Yönünden İncelenmesi başlıklı doktora tezi önemlidir (2005).
Şairin biyografisi için bk. “Emrî, Emrullâh”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emri-emrullah
Eserden Örnekler
Murabba‘
I
‘Ayn-ı ‘ömrüm benüm ol nergis-i bîmâra fedâ
Mîmi hem dâyire-i nakş-ı fem-i yâra fedâ
Râsı olsun o kemân-ebrû-yı dil-dâra fedâ
Dâl u lâm-ı dil iki turre-i tarrâra fedâ
II
Mîm-i mihrün dehenine n’ola korsa barmak
Hâsı gibi delinüp göz göz olupdur dili çak
Sançdı râsı dahi bağruma bir eğri bıçak
Dâl u lâm-ı dil iki turre-i tarrâra fedâ
III
Hâ-yı hecrün yine iki göz ile bakdı bana
Cîmi belüme kemer bağladı nokta pul ana
Râsı hem ey kaşı yâ oldı bana kadd-i dü-tâ
Dâl u lâm-ı dil iki turre-i tarrâra fedâ (Saraç 2002: 29-30).
Gazel
Zülf-i şeb-rengün görüp sînemde yakdum tâze dâğ
Nitekim ahşama karşu kişi yakar çerâğ
Tekye-i gülşende oldı lâle abdâlun senün
Âteş-i ‘ışkunla yakdum ben anun üstine dâğ
Çokdan olurdı binâ-yı hüsnün ey dilber harâb
Olmasa sîmîn sütûnı kaddünün ana tayağ
Zülf-i müşgînün koyup Leylî içün cân virdügin
Kakdılar başına Mecnûnun üşüp zâğ u kelâğ
Ol gün içün şol kadar kan ağladum gülşende kim
Hûn-ı eşkümden kızardı Emrî pây-ı kebk-i bâğ (Saraç 2002: 150).
Mukatta‘
Derd-i engüşt-i muhannâsı o zîbâ sanemün
Nâl sanman kurıdupdur iligini kalemün
Kesilür güci olur ‘âşık-ı bî-çâreye güc
Tîğ-i hicrân ile andan kesilürse sitemün (Saraç 2002: 350).
Kaynakça
Açıkgöz, Namık (2017). Riyâzu’ş-şu‘arâ. Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 03.04.2022].
Alvan, Türkân (2005). Emrî Dîvânı’nın Nazım Bilgisi ve Belâgat Yönünden İncelenmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Saraç, M. A. Yekta (1991). Emrî ve Divanı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Saraç, M. A. Yekta (1995). “Emrî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay.
Saraç, M. A. Yekta (2002). Emrî Divanı. İstanbul: Eren Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MUAMMALAR (EMRÎ) | EMRÎ, Emrullâh | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
2 | PEND-İ ATTÂR TERCÜMESİ (EMRÎ ?) | Emrî ? | Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
4 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
5 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
7 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
8 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
9 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
11 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
12 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |