Cinânî’nin şiirlerini topladığı eseri. Dîvân, mensûr bir dîbâce ile başlamaktadır. Cinânî, Dîvân dîbâcesinde Bursa’da İvâz Paşa Medresesi'nde çalıştığı sırada bir dostunun-muhtemelen Âzeri Çelebi- tavsiyesiyle Dîvân'ını tertip ederek 994 Recep/1585 Haziran'da tamamladığını ifade eder. 

Dîvân'da 41 kaside bulunmaktadır. Bunlardan dokuzu çeşitli vesilelerle Sultan III. Murad’a sunulmuştur. Cinânî ölmeden bir yıl önce tahta geçen Sultan III. Mehmed’e sunulan bir cülûsiye dışında kasidesi yoktur. Diğer kasideler ise devrin büyüklerine ve özellikle ilim adamlarına sunulmuştur. Bunun yanında dikkati çeken bir durum da Cinânî’nin yazdığı kasidelerden bazılarını kadınlara sunmuş olmasıdır. Bu kasideler Sultan Murad’ın annesine, Ataullah Efendi’nin eşi Şemsiye Hatun’a, Hubbî Hatun’a ve Sultan Selim’in kızı Fatıma Sultan’a yazılmıştır. Başlığında “şikâyet” ibâresi bulunan kasideler daha çok o devrin sosyal durumunu ifade etmesi bakımından önemlidir.

Dîvân'ın “mesnevi, kıt’a, letâif, lugaz, manzum mektup” bölümünde değişik konularda yazılmış şiirler bulunmaktadır. Bunların arasında değişik şahsiyetlere câize amacıyla durumunu anlatan şiirler, Karesi’de bulunduğu sırada yazdığı ve Karesi’yi hicveden bir kıt’a, bazı manzum mektuplar, latifeler, câme, baklava ve afyon istemek için yazılmış şiirler bulunmaktadır. İstanbul’dan Bursa’ya gönderdiği bir manzûm mektup, Cinânî’nin bazı arkadaşlarından bahisler ve o dönemin sosyal hayatını göstermesi bakımından önemlidir. Başka bir mektupta da Bursa’da bulunan gençler ve arkadaşları hakkında önemli bilgiler verilmektedir.

Musammatlar arasında hepsi de terkîb-i bend nazım şekliyle yazılmış yedi mersiye bulunmaktadır. Cinânî, yazdığı bu yedi mersiye ile Ulvî (öl. 1575) ve Rûhî (öl. 1605) ile birlikte edebiyatımızın en çok mersiye yazan şairi olmuştur (İsen 1994: 10). Cinânî’nin mersiyelerinin temel özelliği, bu şiirlere konu olan kişilerin gündelik hayatlarının ve belli başlı alışkanlıklarının övgü kalıpları çerçevesi içinde şiire yansımış olmasıdır. Onun şiirlerinde memduhlar bir takım soyut benzetmelerle değil, daha insanî ve reel tanımlarla ele alınıp övülürler. Şairin mersiyeye konu olan kişi ile müşterek hatıraları da bu şiirlere bolca yansımıştır (İsen 1994: 10).

Musammatlar içinde en fazla yeri tahmis ve tesdisler tutar. Daha önce de ifade edildiği gibi Cinânî, devrinde tahmis ve tesdisleriyle iz bırakmıştır. Bunu yanında diğer musammatlardan da örnekler görmek mümkündür. Cinânî divanında Bâkî’ye üç; Fevrî, Hayretî, Amrî, Ârifî ve Bostanzâde Yahyâ Efendi’ye ikişer; Nev’î, Hayâlî, Fuzûlî, Ubeydî, Misâlî, Subhî, Celîlî, Şem’î, Midhatî, Adlî ve Vusûlî’ye de birer tahmis yazmıştır. Şair, benzer şekilde Bâkî’ye üç; Âzerî, Şem’î ve Fuzûlî’ye ikişer; Celâl Beg, Sırrî, Hayâlî, Hâverî, Yakînî, Yahyâ Beg, Nahvelî, Şânî, Ulvî, Sâ’î ve Velî Efendi’ye de birer tesdis kaleme almıştır. Cinânî’nin tahmis ve tesdisleri arasında kendi şiirlerine yaptıkları ve “üstâd lâedri” olarak kaydettiği şiirler de az değildir.

Târihler kısmında bulunan 177 (Farsça olanlarıyla birlikte 211) târih kıtasıyla Cinânî, edebiyatımızın önde gelen tarih şairlerinden biridir. Hemen her konuda tarih düşüren Cinânî’nin bu tarih düşürme alışkanlığının sebebi, hayatı boyunca içinde bulunduğu ve bir türlü kurtulamadığı geçim derdiyle bir derece açıklanabilir. Dikkat edilirse birçok târih kıtası devrin büyükleriyle ilgilidir.

Gazeller kısmında 311 gazel bulunmaktadır. Bu gazellerde genel olarak şairin aşk acıları, sevgilini yanında duyulan huzur, dünyanın kötülüğü ve geçiciliği işlenmektedir. Cinânî’nin bu gazellerdeki aşk anlayışı beşerî aşk anlayışıdır. Ayrıca bu gazeller arasında erkek güzelliğini işleyen birçok şiir de bulunmaktadır.

Cinânî Dîvânı üzerine Cihan Okuyucu tarafından bir doktora tezi hazırlanmış ve bu çalışma basılmıştır. 

Şairin biyografisi için bk. “Cinânî, Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cinani-mustafa