Cemâlî-i Uşşâkî unvanıyla tanınan ve Uşşâkî tarikatının pîr-i sânîsi kabul edilen Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi'nin (d. ?/? - ö. 1164/1750-51) şiirlerini ihtiva eden eseri.  Dinî-tasavvufi nitelikli şiirlerden oluşan ve mürettep bir divan özelliği taşımayan eser, gazellerle başlamaktadır. Dîvân'da,  ağırlıklı kısmını oluşturan 329 gazelin yanı sıra 39 murabba, 1 tahmis, 1 mesnevi ve kıta şeklinde 5 tarih bulunmaktadır (Ergin 1995: 40).

Mutasavvıf bir şair olan Cemâlî’nin şiirlerinin genel teması Allah aşkı ve güzel ahlaktır. Dîvân'ın başındaki ilk iki gazel na’t niteliğindedir. Ardından gelen gazellerde de hem Allah aşkından hem Hz. Peygamber ve onun ailesine duyulan sevgiden bahsedilmektedir. Ayrıca şiirlerinde sıklıkla nefisle mücadele, dünya sevgisi, terk-i dünya, vahdet-i vücud, şeriat-tarikat-hakikat, ihlas, kurbiyet, fenafillah gibi tasavvufi konulara değindiği de görülmektedir. Dîvân'da  yer alan Silsile-i Tarîk-i Uşşâkiye başlıklı 94 beyitlik mesnevisi de Hz. Muhammed’den kendisine kadar gelen Uşşâkiye silsilesinin kaydedildiği önemli bir kaynak niteliğindedir (Ergin 1995: 16). Eserin sonunda ise vefat eden tarikat mensupları için yazılmış 5 adet tarih kıtası bulunmaktadır (Ergin 1995: 36). Şiirlerini sanat endişesi taşımadan yazan Cemâlî’nin akıcı ve canlı üslubunda Yûnus Emre’yi andıran söyleyişler bulunmaktadır. Ayrıca şairin, tasavvufî hayatını da etkileyen Sezâyî Gülşenî’nin eserlerini hem muhteva hem de şekil olarak örnek aldığı görülmektedir (Ergin 1995: 31).

Cemâlî Dîvân’ının elimizde, Millet Kütüphanesi AE Mnz 82, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmûd Efendi 3734/1, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Bölümü 1828/2, Ankara Milli Kütüphane A-4034’teki  nüshalarının yanında  Mahmut Erol Kılıç'ın özel kütüphanesinde iki nüshası bulunmaktadır (Ergin 1995: 37-39). Eser üzerine iki yüksek lisans tezi yapılmıştır (Ergin 1995; Üçüncü 1998).

Şairin biyografisi için bk. “Cemâlî, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-seyh-seyyid-mehmed-cemaleddin