- Yazar Biyografisi (TEİS)
Cemâlî, Bâyezîd - Madde Yazarı: Dr. Necmiye Özbek Arslan
- Eser Yazılış Tarihi:1478-1481 arası
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:12/05/2022
DÎVÂN (CEMÂLÎ)
şiirlerCemâlî, Bâyezîd (d. 813-15/1410-12 ? - ö. 913-15/1510-12 ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Cemâli mahlaslı şairin şiirlerinden oluşan eser. Cemâlî'nin mürettep bir Dîvân'ı olduğundan Latîfî Tezkiresi'nde bahsedilmiştir. Uzun süre nüshası tespit edilemeyen eser ilk defa Kayahan Erimer tarafından ilim âlemine tanıtılmıştır (Horata 1991: 77). Dîvân'ın başında ve sonunda yer alan mühürler Erimer'in edindiği bilgiye göre II. Bâyezîd'e aittir (Erimer 1974: 266). Ancak mühürlerle ilgili olarak Çetin Derdiyok, Günay Kut ve Nimet Bayraktar'ın hazırladığı "Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri (1984)" adlı kitabı referans göstererek mührün III. Murad'a ait olduğunu ileri sürmüştür (1988). Ancak Dîvân'da II. Bâyezîd adına kaside ve Fâtih Sultan Mehmed için yazılmış bir mersiye bulunmaması eserin Fâtih'e takdim edildiği görüşünü kuvvetlendirmiştir. Nitekim Dîvân'da boş olanlar dâhil bütün yaprakların altın çerçeveli, bütün başlıkların müzehheb ve Mehmed adının geçtiği beyitlerin de altın yaldızla yazılmış olması da bunu teyit eder niteliktedir (Erimer 1974: 266, 267).
Cemâlî'nin Dîvân'ı mürettep bir Dîvân olmakla birlikte kasidelerin arasında kıt'alar ve beyitler yerleştirilmiştir. Hatta gazeliyyat bölümünde bir müstezad ve sonunda bir de kaside bulunmaktadır. Kaside nazım şekliyle yazılmış 14 şiir bulunmaktadır. Kaside dışında dua ve medh özelliği gösteren ancak tam olarak kaside nazım şekline uygun olarak yazılmayan 11 şiir Derdiyok tarafından kıt'a-i kebire olarak değerlendirilmiştir (1988: 51). Kıt'a-i kebîrelerden 5'i Fâtih Sultan Mehmed'e yazılmış medhiye, 3'ü yine Fâtih'e yazılmış dua niteliğindedir. Gazelliyyat bölümünde ikisi Farsça yazılmış 52 gazel mevcuttur. Bu gazellerden birkaçı Fâtih Sultan Mehmed'e teşekkür niteliğindedir. "Paşa-yı Muazzam" başlığıyla yazılmış Farsça gazel, methiye niteliği taşımaktadır. Dîvân'da gazel ve kaside nazım şekilleri dışında 2 müstezat, 8 kıt'a, 7 müfred beyit bulunmaktadır. Dîvân'da Arapça ve Farsça kelimelerle oluşturulmuş tamlamalar bulunmakla birlikte genel olarak sade bir dil kullanılmıştır. Halk söyleyişlerine, atasözü ve deyimlere sıklıkla yer verilmiştir. Şiirlerde kullanılan dil, Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini taşımaktadır (Derdiyok 1988: 56). Fuad Köprülü, Cemâlî'yi Necâtî'nin tesiri ile şiirlerinde daima darb-ı meseller kullanan Güvâhî ve Tâli'î'ye benzetmiştir (1980: 383).
Dîvân üzerine bir yüksek lisans çalışması bulunmaktadır (Derdiyok 1988). Bu çalışma daha sonra kitap olarak neşredilmiştir (Derdiyok 1994).
Şairin biyografisi için bk. “Cemâlî, Bâyezîd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-bayezid
Eserden Örnekler
Matla'-ı Gazel-i Dil-güşây
Serverâ la'lün ne sırdur kim bu cânun cânıdur
Gözlerümden dür döken her dem anun mercânıdur
Nüsha-i cevri muhakkakdur hatun nesh itdügi
Kim gubârı cân u dil yâkûtınun reyhânıdur
Gönlüme ger tîr atarsa kaşlarun yayı ne gam
Urdugı çünkim girü kendü okı peykânıdur
Kadrüne bin cânile yazdı bu gönlüm bir berât
Kim visâlün îdünün cânâ bu cân kurbânıdur
Dilberün yok sana meyli dir bana her dem rakîb
Ehl-i dîn anı bilür kim didügi îmânıdur
Varısa didükleri âlemde Hızr ol yârdur
Uşda şâhid leblerinün çeşme-i hayvânıdur
Hüsni meydânında gûyâ olsa nola ol nigâr
Tutdugı çünkim elinde zülfinün çevgânıdur
Gonce evrâkın yile verdi dehânın yâd idüp
Defterin dürmişdür ol tagıtdugı dîvânıdur
Âsitânın âşiyân idiniliden murg-ı dil
İstemez uçmagı çün ol ravzanun Rıdvânıdur
Niçe bir zahm ura cânâ câna câdû gözlerün
Cevrine yitdi cefâyise dahı uranıdur (Derdiyok 1988: 151-152)
Kaynakça
Derdiyok, İ. Çetin (1988). Cemâlî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı, (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Derdiyok, İ. Çetin (1994). Cemâlî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı, Critical Edition with Facsimile. Published at the Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University.
Erimer, Kayahan (1974). “Gün Işığına Çıkan Değerli Bir Eser”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı 1973-1974: 265-281.
Horata, Osman (1991). “Cemâlî’nin Hayatı ve Eserleri”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (8): 51-83.
Köprülü, Fuad (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Kut, Günay ve N. Bayraktar (1984). Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri. Ankara: KTB Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HÜMÂ VÜ HÜMÂYÛN / GÜLŞEN-İ UŞŞÂK (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Prof. Dr. Osman HORATA |
Görüntüle | ||
2 | ZEYL-İ HUSREV Ü ŞÎRÎN (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
3 | ER-RİSÂLETÜ’L-ACÎBE Fİ’S-SANÂYİ’ VE’L-BEDÂYİ’ (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
4 | DER-BEYÂN-I MEŞAKKAT-İ SEFER VE ZARÛRET Ü MÜLÂZEMET (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
5 | MİFTÂHÜ’L-FEREC (CEMÂLÎ) | Cemâlî, Bâyezîd | Prof. Dr. İbrahim Çetin DERDİYOK |
Görüntüle | ||
6 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
8 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
9 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
15 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |