DÎVÂN (CEMÂLÎ)
şiirler
Cemâlî, Bâyezîd (d. 813-15/1410-12 ? - ö. 913-15/1510-12 ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Cemâli mahlaslı şairin şiirlerinden oluşan eser. Cemâlî'nin mürettep bir Dîvân'ı olduğundan Latîfî Tezkiresi'nde bahsedilmiştir. Uzun süre nüshası tespit edilemeyen eser ilk defa Kayahan Erimer tarafından ilim âlemine  tanıtılmıştır (Horata 1991: 77). Dîvân'ın başında ve sonunda yer alan mühürler Erimer'in edindiği bilgiye göre II. Bâyezîd'e aittir (Erimer 1974: 266). Ancak mühürlerle ilgili olarak Çetin Derdiyok, Günay Kut ve Nimet Bayraktar'ın hazırladığı "Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri (1984)" adlı kitabı referans göstererek mührün III. Murad'a ait olduğunu ileri sürmüştür (1988). Ancak Dîvân'da II. Bâyezîd adına kaside ve Fâtih Sultan Mehmed için yazılmış bir mersiye bulunmaması eserin Fâtih'e takdim edildiği görüşünü kuvvetlendirmiştir. Nitekim Dîvân'da boş olanlar dâhil bütün yaprakların altın çerçeveli, bütün başlıkların müzehheb ve Mehmed adının geçtiği beyitlerin de altın yaldızla yazılmış olması da bunu teyit eder niteliktedir (Erimer 1974: 266, 267).

Cemâlî'nin Dîvân'ı mürettep bir Dîvân olmakla birlikte kasidelerin arasında kıt'alar ve beyitler yerleştirilmiştir. Hatta gazeliyyat bölümünde bir müstezad ve sonunda bir de kaside bulunmaktadır. Kaside nazım şekliyle yazılmış 14 şiir bulunmaktadır. Kaside dışında dua ve medh özelliği gösteren ancak tam olarak kaside nazım şekline uygun olarak yazılmayan 11 şiir Derdiyok tarafından kıt'a-i kebire olarak değerlendirilmiştir (1988: 51). Kıt'a-i kebîrelerden 5'i Fâtih Sultan Mehmed'e yazılmış medhiye, 3'ü yine Fâtih'e yazılmış dua niteliğindedir. Gazelliyyat bölümünde ikisi Farsça yazılmış 52 gazel mevcuttur. Bu gazellerden birkaçı Fâtih Sultan Mehmed'e teşekkür niteliğindedir. "Paşa-yı Muazzam" başlığıyla yazılmış Farsça gazel, methiye niteliği taşımaktadır. Dîvân'da gazel ve kaside nazım şekilleri dışında 2 müstezat, 8 kıt'a, 7 müfred beyit bulunmaktadır. Dîvân'da Arapça ve Farsça kelimelerle oluşturulmuş tamlamalar bulunmakla birlikte genel olarak sade bir dil kullanılmıştır. Halk söyleyişlerine, atasözü ve deyimlere sıklıkla yer verilmiştir. Şiirlerde kullanılan dil, Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini taşımaktadır (Derdiyok 1988: 56). Fuad Köprülü, Cemâlî'yi Necâtî'nin tesiri ile şiirlerinde daima darb-ı meseller kullanan Güvâhî ve Tâli'î'ye benzetmiştir (1980: 383).

Dîvân üzerine bir yüksek lisans çalışması bulunmaktadır (Derdiyok 1988). Bu çalışma daha sonra kitap olarak neşredilmiştir (Derdiyok 1994).

Şairin biyografisi için bk. “Cemâlî, Bâyezîd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-bayezid 

Eserden Örnekler


Matla'-ı Gazel-i Dil-güşây

Serverâ la'lün ne sırdur kim bu cânun cânıdur

Gözlerümden dür döken her dem anun  mercânıdur


Nüsha-i cevri muhakkakdur hatun nesh itdügi

Kim gubârı cân u dil yâkûtınun reyhânıdur


Gönlüme ger tîr atarsa kaşlarun yayı ne gam

Urdugı çünkim girü kendü okı peykânıdur


Kadrüne bin cânile yazdı bu gönlüm bir berât

Kim visâlün îdünün cânâ bu cân kurbânıdur


Dilberün yok sana meyli dir bana her dem rakîb

Ehl-i dîn anı bilür kim didügi îmânıdur


Varısa didükleri âlemde Hızr ol yârdur

Uşda şâhid leblerinün çeşme-i hayvânıdur


Hüsni meydânında gûyâ olsa nola ol nigâr

Tutdugı çünkim elinde zülfinün çevgânıdur


Gonce evrâkın yile verdi dehânın yâd idüp

Defterin dürmişdür ol tagıtdugı dîvânıdur


Âsitânın âşiyân idiniliden murg-ı dil

İstemez uçmagı çün ol ravzanun Rıdvânıdur


Niçe bir zahm ura cânâ câna câdû gözlerün

Cevrine yitdi cefâyise dahı uranıdur (Derdiyok 1988: 151-152)

Kaynakça


Derdiyok, İ. Çetin (1988). Cemâlî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı, (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.

Derdiyok, İ. Çetin (1994). Cemâlî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı, Critical Edition with Facsimile. Published at the Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University.

Erimer, Kayahan (1974). “Gün Işığına Çıkan Değerli Bir Eser”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı 1973-1974: 265-281.

Horata, Osman (1991). “Cemâlî’nin Hayatı ve Eserleri”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (8): 51-83.

Köprülü, Fuad (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Kut, Günay ve N. Bayraktar (1984). Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri. Ankara: KTB Yay.

Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "DÎVÂN (CEMÂLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-cemali. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HÜMÂ VÜ HÜMÂYÛN / GÜLŞEN-İ UŞŞÂK (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Prof. Dr. Osman HORATA
Görüntüle
2 ZEYL-İ HUSREV Ü ŞÎRÎN (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
3 ER-RİSÂLETÜ’L-ACÎBE Fİ’S-SANÂYİ’ VE’L-BEDÂYİ’ (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
4 DER-BEYÂN-I MEŞAKKAT-İ SEFER VE ZARÛRET Ü MÜLÂZEMET (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 MİFTÂHÜ’L-FEREC (CEMÂLÎ) Cemâlî, Bâyezîd Prof. Dr. İbrahim Çetin DERDİYOK
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
8 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
9 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
10 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
11 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
15 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle