DÎVÂN (CELÎLÎ)
şiirler
Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi (d. 893/1487-88 - ö. 977/1569-70)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Celîlî mahlasıyla şiirler yazan şairin şiirlerini içeren eseri. Celîlî divanının kendi sağlığında derlenen Gül-i Sad-berg ve Bahâr-nâme ile Pervâne Bey Mecmuası ve Mecmû'aü’n-Nezâ'ir’deki gazelleriyle oluşturulan tenkitli basımında (Kazan 2018) 23’ü Farsça 452 gazel,  9’u Farsça, 2’si Arapça 20 kıta; 1 murabba, 2 nazm, 2 Farsça rubai, 1’i Farsça 8 muamma, 3’ü Farsça 15 müfred, 1 mesnevi bulunur. Aynı basımda Bahâr-nâme'deki dibace ve Gül-i Sad-berg'in mesnevi nazım şekliyle yazılmış 67 beyitlik sebeb-i telifi de divanın girişine eklenmiştir (Kazan 2011: 227-237). 

Dîvân'da kaside bulunmamakla birlikte eserin Külliyat-ı Celilî adıyla kaydedilmiş Paris Bibliotheque Nationale Ancien Fonds 364 numaralı nüshası (3b-89b derkenar) 31 beyitlik uzun tasavvufi bir gazelle başlar. Kaside özelliği göstermeyen bu gazel, muhtemelen uzunluğundan dolayı başa alınmıştır. Basılı divanda bu şiir harf sırasına alınmıştır (Kazan 2011: 272-274). Dîvân'da hemen hemen her harften gazel bulunmaktadır. Dîvân'daki kıtaların 4'ü Yavuz Sultân Selîm (ö. 1520)'in cülusu ve seferleri, 2'si de vezaret için düşürülen tarihlerdir.

Celîlî’nin gazellerinin çoğu âşıkanedir. Gazellerden dertli, sevdiğine kavuşamayan bir âşığın sesi yükselir. Celîlî kendi şiirini bülbülün divanı olarak niteler (Atik 2003: 12). Rindâne ve yer yer tasavvufi gazelleri de olan Celîlî’nin dönemin usta şairlerinin gölgesinde kaldığı söylenebilir. İstediği mansıba ulaşamayan  ve hayatının büyük bir kısmını Bursa'da geçiren Celîlî, Ahmed Paşa (ö. 1496-97) ve Necâtî (ö.1509)’den etkilenmiş, başta Ahmed Paşa olmak üzere bu iki şaire nazireler yazmıştır (Atik 2003: 14-24). Kendisinden sonra Cinânî (ö. 1595) ve Çeşmî (ö. 1634)’yi etkilemiştir (Ergun yty, aktaran Atik 2003: 23-24). 

Celîlî'nin Dîvân'ı Şevkiye Kazan tarafından yayınlanmıştır (2011, 2018).

Şairin biyografisi için bk. “Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/celili-hamidizade-abdulcelil-efendi 

Eserden Örnekler


Gazel

Meyl ider dîvâne-dil ol çeşm-i câdûdan yana

Nâ-tüvân Mecnûn gibi deşt içre âhûdan yana


Zâr u tenhâyem meded iy derd benden yana gel

Çarh-ı zâlim döndi çün ol yâr-ı meh-rûdan yana


Hâk-i râh eyle beni vaktidür irüş iy ecel

Şeh-süvârum azm-i cevlân kıldı ordudan yana


Hasret-i kaddün beni hâk itse cânâ umaram

Su gibi hâküm aka bu serv-i dil-cûdan yana


Zaʿfdan bîmâr olup dönsem hilâle tan mıdur

Bir nazar kıl nâsihâ ol çeşm ü ebrûdan yana


Her kılum zencîr-i ışk oldı tenümde dostlar

Kim çeker her biri ol şûh-ı cefâ-cûdan yana


Sensüz ey gül-ruh Celîlî râhat-ı hâb istemez

Hâr-ı müjgân ile havlı çekdi uyhudan yana    (Kazan 2011: 248-49)

Kaynakça


Atik, Arzu (2003). Celilî Divanı (3b-46a)(İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Kazan, Şevkiye (hzl.) (2011). Celîlî Dîvânı (İnceleme-Metin). Isparta: Fakülte Kitabevi Yay.

Kazan, Şevkiye (hzl.) (2018). Celîlî Dîvânı.  https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59375,celili-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 27.10.2021].


Atıf Bilgileri


Atik, Arzu. "DÎVÂN (CELÎLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-celili. [Erişim Tarihi: 06 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 GÜL-İ SAD-BERG/ GÜL-İ SAD-BERG-İ BÎ-HÂR (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
2 BAHÂR-NÂME (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Doç. Dr. Arzu Atik
Görüntüle
3 HUSREV Ü ŞÎRÎN (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
4 LEYLÂ VÜ MECNÛN (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Doç. Dr. Arzu Atik
Görüntüle
5 HECR-NÂME/HAZÂN-NÂME (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
6 MEHEK-NÂME (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
7 YÛSUF U ZÜLEYHÂ (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
8 ŞEH-NÂME TERCÜMESİ (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
9 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
11 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
12 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
13 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
15 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
18 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle