DÎVÂN (CÂHÎ)
şiirler
Câhî, İbrâhîm Mîrzâ (d. ?/? - ö. 984/1576)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Safevi şehzadesi İbrâhîm Mîrzâ (ö. 984/1576)’nın Farsça ve Türkçe şiirlerini içeren eseridir. Farsça şiirlerinde genel olarak Câhî mahlasını, Farsça şiirlerinin bir kısmında ve hece ölçüsüyle söylediği Türkçe şiirlerinin tamamında doğrudan adını kullanan İbrâhîm Mîrzâ’nın divanı vefatından sonra kızı Gevherşâd Sultân sayesinde tertip edilmiştir. Dîvân, iki bölüm hâlinde düzenlenmiş, ikinci bölümde şairin Türkçe şiirlerine yer verilmiştir. Dîvân'ın Gülistan Sarayı nüshasını tanıtan M. Nuri Çınarcı, şairin Türkiyyât başlığı altında yer alan yirmi dört Türkçe şiirini neşretmiştir (Çınarcı 2015: 177-179). Daha çok sanat koruyuculuğuyla tanınan İbrâhîm Mîrzâ, dedesi Şah İsmâil (ö. 930/1524)’den sonra en fazla Türkçe söyleyen Safevi şehzadesidir. Az da olsa hece ölçüsüyle Türkçe şiirler söylemiş olması önemlidir.

İbrâhîm Mîrzâ (Câhî) Dîvânı’nın bilinen iki nüshası vardır. Nüshalardan biri İran’da Gülistan Sarayı Kütüphanesi No: 2183 numarada bulunmaktadır. Celâl Meşhedî’nin 989/1581-82 yılında istinsah ettiği bu nüshanın tezhip ve nakışlarını müzehhip Abdullah Şirazî yapmıştır. Divanın diğer nüshası ise Toronto’da Ağa Han Müzesi’ndedir (AKM-282). Özenle hazırlanmış bu nüsha maalesef eksiktir. 41 varaktan ibarettir. Mevcut sayfalardan sekizi minyatürlüdür. Diğer nüshadan bir yıl sonra, 990/1582-83 yılında istinsah edildiği tezhiplerindeki Şirazî kaydından anlaşılmaktadır. Bu yazmanın da tezhip ve minyatürlerini Abdullah Şirazî yapmıştır. Her iki nüsha da hat ve nakış sanatının müstesna örneklerindendir. İbrâhîm Mîrzâ (Câhî) Dîvânı’nın Gülistan Sarayında bulunan nüshası Perisa Bakırnijad ve İhtiram Rızayi tarafından Kum’da yayımlanmıştır (2020: 230 s). Başında İbrâhîm Mîrzâ ve sanatkârlığına dair bir inceleme bölümü bulunan bu neşirde; Farsça bir dibace, 8 kaside, 90 gazel, 58 rubai ve 24 Türkçe şiir mevcuttur. Divanın sonuna şairin başka kaynaklarda bulunan 6 müfred, 1 kıta ve 1 rubai olmak üzere 8 şiiri ilave edilmiştir. Metin kısmının ardından “Talikat” başlığı altında divandaki şiirlerle ilgili notlara yer verilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. "Câhî, İbrâhîm Mîrzâ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cahi-ibrahim-mirza

Eserden Örnekler


Türkçe şiirlerinden

Hicr elinden yandı bağrum

Vay neyleyem vay neyleyem

Ciğerümde artdı ağrum

Vay neyleyem vay neyleyem


Gelmez ol kân-ı melâhat

Yanuma kim olam râhat

Rakîbde bilmez kabâhat

Vay neyleyem vay neyleyem


Senden ayru rengüm soldı

Yüregüm kan ilen doldı

Ömrüm sensiz zâyi oldı

Vay neyleyem vay neyleyem


Rakîb derd ü hâli bilmez

Menüm gönlümce iş kılmaz

Sevdügüm yanuma gelmez

Vay neyleyem vay neyleyem


Cânum senün yüzün güldür

İbrâhîm ana bülbüldür

Sensiz dirilmek müşküldür

Vay neyleyem vay neyleyem  (Çınarcı 2015: 184.)

Kaynakça


Bakırnijad, Perisa ve İhtiram Rızayi (1441/2020). Şahzade Ebülfeth İbrahim Mirza-yı Safevi: Divan-ı Eşâr-ı Farsî vü Türkî. Kum: Mecma-i Zihair-i İslamî.

Çınarcı, Mehmet Nuri (2015). “Safevi Sarayında Türkçe Şiir Yazan Bir Şehzâde İbrahim Mîrzâ (Câhî)”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 19 (3): 161-196.

Atıf Bilgileri


Macit, Muhsin. "DÎVÂN (CÂHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-cahi. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HADÎKATÜ'S-SÜ'EDÂ (FUZÛLÎ) Fuzûlî Filiz Kılıç
Görüntüle
2 MENÂKIB (GARİBÎ) Garîbî Prof. Dr. İsrafil Babacan
Görüntüle
3 DÎVÂN (GARÎBÎ) Garîbî Prof. Dr. İsrafil Babacan
Görüntüle
4 DÎVÂN (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
5 DEH-NÂME (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
6 NASÎHAT-NÂME (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
7 DÎVÂN (RAHMETÎ) Rahmetî, Tebrîzî Araş. Gör. Dr. Orhan Baldane
Görüntüle
8 KASÂYİD Ü GAZELİYYÂT-I TÜRKÎ (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
9 ZÜBDETÜ'L-KELÂM (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
10 GAZELİYYÂT (SÂDIKÎ) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle