- Yazar Biyografisi (TEİS)
Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin - Madde Yazarı: Prof. Dr. Yaşar Aydemir
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:24/09/2021
DÎVÂN (BEHİŞTÎ)
şiirlerBehiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin (d. ?/?- ö. 979/ 1571-72)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Behiştî’nin şiirlerini içeren eseridir. Divanda biri Farsça dört kasîde, bir terkîb bend, 561 gazel, biri Farsça 12 nazm başlıklı manzume, yedi kıt‘a, üç murabba, sekiz muhammes, üç tahmis, biri Farsça 38 matla, 30 müfred ve bir mısradan oluşan bir tarih mevcuttur (Aydemir 2000: 91-96).
Divanda yer alan 561 gazelden 539’u 5 beyitten oluşmuştur. 561 gazelin 425’inde redif tercih edilmiştir. Şair genellikle gazellerin makta beytinde şiir-şâir hakkındaki görüşlerini biraz da medhiye havası içerisinde vermiştir. Şiirde selefin yolunda olmaya, çekiciliğe, incelik ve akıcılığa, yakıcılık ve coşkuya, manaya, orijinal manalar bulmaya, mananın renkliliği, dakik ve inceliğine, söylenmemiş nüktelere, beğenisine, yeniliğe, yumuşaklığa özen göstermiştir. Şiirleri ve şâirliği için bir takım teşbih ve mecazlara yer veren şâir, zaman zaman kendisini başka şâirlerle de kıyaslamıştır. Bunlar içerisinde en çok adı geçen Hâfız-ı Şîrâzî’ye, aynı zamanda büyük hürmet gösterir (Aydemir 2000: 91-115).
Şiirlerinde oldukça sade bir dil kullanan şâir, mahallî unsurlara yer vermiş, atasözü ve deyimlere yoğun olarak başvurmuş, halk söyleyişlerini ustalıkla şiire taşımıştır. Behiştî’nin şiirleri genel olarak rindanedir. Onun rintliği daha çok tasavvuftan kaynaklanan bir rintlik görünümündedir. Ancak bunda Behiştî’nin bir Rumeli şâiri olmasının da katkısı vardır. Divanda sevgili-âşık, âşık-rakib ilişkileri büyük ölçüde Rumeli şairlerinin genel üslubunu yansıtır (Aydemir 2000: 18-70).
Eserin, biri Kayseri Raşid Efendi Ktp. 1257’de kayıtlı, diğeri de son dönemde ilkinden kopya edilmiş Milli Kütüphane Yz. FB. 298’de kayıtlı iki yazma nüshası vardır (Aydemir 2000: 74). Divan üzerine Yaşar Aydemir tarafında doktora tezi hazırlanmıştır. Bu çalışmada divan nüshalarının yanı sıra taranan 1500 mecmuada bulunan Behiştî’nin şiirleri kendi içinde tutarlı belli kriterler çerçevesinde değerlendirilerek seçilmiş ve divan nüshalarında bulunan şiir sayısı kadar yeni şiir ilavesiyle tenkidli metin olarak hazırlanmıştır (Aydemir 1999). Divan Behiştî Divanı olarak da aynı isim tarafından yayınlanmıştır (Aydemir 2000; 2012; 2018).
Behiştî Divanı üzerine yapılan çalışmada şairin gerek şahsiyeti gerekse edebî kişiliği, tezkirelerin yanı sıra şiirlerinden de yararlanılarak hazırlanmıştır. Özellikle mecmualardan hareketle şâirin Hâfız, Ahmed Paşa, Necâtî, Hayretî, Usûlî, İshak Çelebi, Hayâlî Bey, Fuzûlî, Fevrî ve Cafer Çelebi’yi okuyup etkilendiği; Fevrî, Cafer Çelebi ve Amrî’nin şiirlerine tahmis yazdığı; Gazâlî, Halîlî, Ulvî, Ahdî, Refî Leng, Su‘ûdî gibi şâirleri de etkilediği ortaya konmuştur. Bu çerçevede aynı şiire nazire yazan birçok şâirin ismi de tespit edilmiştir (Aydemir 2000: 58-70).
Divan çalışmasında Behiştî’nin kelime dünyası çıkarılmış ve yorumlanmıştır. İlgili sonuçlara göre Behiştî’nin ufkunun hayli geniş olduğuna, kullandığı kelime sayısının fazlalığına vurgu yapılmıştır. Divanda çekimleri hariç madde başı olarak alınan kelime sayısı 4104, farklı tamlama sayısı da 2689 olarak tespit edilmiştir. Şâirin kullandığı kelimelerin 2.102 (% 51.21)’si Arapça, 1.117 (% 27.21)’si Farsça, 876 (% 21.34)’ü Türkçe, 9 (% 0.21)’u da Yunanca kökenli olduğu tespitine yer verilmiştir. İsim, fiil, sıfat vs. açılarından da değerlendirilen sonuçlara göre Arapça ve Farsça yazılmış şiirleri hariç tutulursa, fiillerin tamamının Türkçe kelimelerden oluştuğu belirlenmiştir (Aydemir 2000: 36-42).
Şairin biyografisi için bk. "Behiştî, Ramazan". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/
Eserden Örnekler
Yer yüzünde hâl-i zînetdür sevâdı Çorlu’nun
Bâg-ı cennetden eser gûyâ ki bâdı Çorlu’nun
Âdemün gönlin açar gurbetde yâdı Çorlu’nun
Yeridür şehr-i küşâde olsa adı Çorlu’nun (Aydemir 2018: 86).
Yaşum deryâsı
mevc urdukca bahr-ı bî-gerân inler
Figânum âlemi
tutdukca her kûh-ı girân inler
Derûnum nâle
peydâ eyledükce ins ü cân inler
Kaçan kim zâr
u dil-haste olup bir nâ-tüvân inler
Anun feryâdına rahm eyleyüp kevn ü mekân inler
Olupdur nûr-ı
‘ışkıle benüm gönlüm gözüm rûşen
Anunçün nice
esrâr-ı nihâna vâkıf oldum ben
Bu ma‘nâyı
egerçi ey kemân kaş anlamazsın sen
Rakîbün bagrına tokunmadı diyü te’essüfden
Ne meydânda
bir ok atılsa ardınca kemân inler
Ruh-ı yâri
belâ deştinde bitmiş lâle mi sandun
Dil-i ‘uşşakı
bu hüsn ü mecâzı ala mı sandun
Fenâ bezmi bu
‘âlemde mü’ebbed kala mı sandun
Ney ü çeng ü
rebâbuñ sen figânun nâle mi sandun
Beni gör kim
bir âh itsem zemîn ü âsmân inler
Harâbât ehli
ol sürmek dilersen zevk-ı erzânî
Ele al câmı
istersen fenâ derdine dermânı
Şarâb-ı nâb
ile ‘ömrün olur bin yılca bir anı
‘Acebdür kim
murâdınca içerken Âb-ı Hayvân’ı
Niçün sâkî
za‘îf oldum diyü pîr-i mugân inler
Mahabbet
‘âşıkı rûbâh olursa dönderür bebre
Dem-i
gayretde kalmaz kudreti bir zerrece cebre
Fakîre
merhamet itmez ider tersâya vü gebre
Behiştî ey
güneş yüzli niçün incinmesün ebre
İkide bir ser-i kûyuna geldükçe hemân inler (Aydemir 2018: 88-89).
Gazel
Soyup bir lu‘b ile yâri kenâr itmek
diler tenhâ
Dirîgâ burnuma tuzlu sular koysa
gerek deryâ
Kabâ-yı sebzile kadd-i bülendün ey
sehî-servüm
Dıraht-ı vâdi-yi Eymen ‘izâruñ
âteş-i bâlâ
Mahabbet râhınun gerd-i melâlin kim
tehî görme
Benüm gönlüm gözün ol tûtyâdur
eyleyen bînâ
Kemer gibi belüm dest-i belâ bükmez
diye bârî
Miyânun giyüp olmasa vücûdumdan
nişân peydâ
Behiştî olsa Mecnûn’un belâsından
n’ola bî-bâk
Gurûr-ı hüsn câmından ayılmaz mest midür Leylâ (Aydemir 2018: 106).
Kaynakça
Aydemir, Yaşar (1999). Behiştî: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Divanı'nın Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Aydemir, Yaşar (2000). Behiştî Divanı. Ankara: MEB Yayınları.
Aydemir, Yaşar (2018). Vizeli Ramazan Behiştî Dîvânı (ktb.gov.tr). https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HEŞT BİHİŞT (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Prof. Dr. Emine Yeniterzi |
Görüntüle | ||
2 | CEMŞÂH U ALEMŞÂH (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. Hicran Yücel |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMÂ / ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMİYÂT / ŞERH-İ MU’AMMÂ-YI CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ MU’AMMÂ-YI MOLLA CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ FENN-İ MU’AMMÂ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
4 | BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı |
Görüntüle | ||
5 | MEVLİD (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
6 | TA’LÎKÂT ALÂ ŞERHİ’L-ÂDÂB Lİ’L-SEMERKANDÎ / HÂŞİYETÜ ÂDÂBİ MES’ÛDÎ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
7 | TA'LÎKÂT 'ALÂ ŞERHİ'L-MİFTÂH (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Diğer Rumeysa KESKİN ASLAN |
Görüntüle | ||
8 | TA'LÎKÂT ‘ALA'L-CÂMÎ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
9 | HİNDÎ'NİN KAFİYE ŞERHİNE TA'LÎKA (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
11 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
12 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
13 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
14 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
15 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
16 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
18 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
19 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |