DÎVÂN (BAHRU'N-NİHÂYE) (GARÎKÎ)
şiirler
Garîkî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Garîkî’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Dîvân’da 677 gazel, 7 murabba, 1 Farsça murabba ve 1 Farsça muhammes vardır.

Garîkî’nin şairliğinin odak noktasını gazelleri teşkil eder. Yalnız, bu gazellerin çoğu “gazel” isminin çağrıştırdığı lirizmden yoksundur. Şeklen gazel gibi görünen şiirler, muhteva olarak, nasihatname türünden tasavvufî eserleri andırmaktadır. Bu sebepten Garîkî’nin şiirleri çoğunlukla sanat endişesinin ikinci planda kaldığı didaktik bir mahiyet arz etmektedir. Şiirlerinde daha çok tasavvufa ait ahvâl ve fikriyatı konu edinen Garîkî için şiir, bir amaç olmaktan ziyade araçtır. Dîvân'ında onu bir şairden çok hatip edasında görürüz. Dîvândaki şiirler çeşitli tasavvufî inanış ve söylemlerle doludur. Şiirlerde dile getirilen fikirler ayet, hadis iktibasları ve eski sûfîlerden misallerle ispatlanmak istenmiştir (Taş 2010: 1-11). Bu tavrın sonucu olarak Garîkînin şiirlerinde genel itibarıyla kuru bir söyleyiş hâkimdir.

Garîkî’nin söz dağarcığı, içe dönük bir şair olması sebebiyle, tasavvuf ve tarikat etrafında toplanmaktadır. Garîkî'nin şiiri öğretici, pend-nâme özelliği taşıyan bir şiirdir. Onun asıl amacı güzel şiir yazarak şiirdeki yeteneğini göstermek değil; insanları, varlık, yaratılış gayesi, dünyanın gelip geçiciliği gibi konularda bilinçlendirmektir. Garîkî, Allah ve sûfîlik yolunun şartlarından bahsetmeyen şiiri mecaz olarak görür, Onun şiiri hakikattir gerçekleri anlatır. Bunun dışındaki şiiri yani tasavvufun ve dinin dışında kalan şiiri sert bir dil ile eleştirir. Kendi şiirinin kaynağı olarak da keşfe işaret etmektedir. Şiirlerinin Allah tarafından kendisine ilham yoluyla yazdırıldığını iddia etmekte ve şiirinde keşf ile elde ettiği hakikatlerden bahsetmektedir. Sanat endişesinin arka planda kaldığı şiirlerinde sık sık aruz kusurlarıyla karşılaşılan Garîkî vezne ehemmiyet veren bir şair olarak nitelenemez. Hoş görülen aruz kusurlarının yanında büyük yanlışlık olarak görülen kusurların bolluğu Garîkî’nin şiirlerini ahenk açısından zayıflatmaktadır. Onun şiirlerinde aruz kusurlarının bol olmasından daha vahimi bazı beyitlerde vezne hiç riayet edilmemesidir.

Garîkî Dîvânı’nın tenkitli metni, bilinen iki nüsha üzerinden Bünyamin Taş (2010) ve Arif Edip Aksoy (2011) tarafından yüksek lisans düzeyinde tez olarak hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Garîkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gariki 

Eserden Örnekler


Gazel

Rûhdan buldı vücûdum yokluğı neşv ü nemâ

Nitekim toz görinür dâmîde görünmez hevâ


Âferîn olsun bu sun‘ u kudrete sad âferîn

Yokluğa varlık virüp gör nice göstermiş Hudâ


Bahr-i bî-pâyân nihân u keff-i hasdur âşikâr

Sun‘ı içre müstetirdür var ise ol ustâ


Ben nice şerh ideyin bu sırr-ı bî-pâyânını

Sun‘dan sâni‘ nice bulsun kemâ-hiye rûşenâ


İşbu sözi söylemekde ihtiyârum yokdurur

Söyleden oldur yine cebren ve kahran gâlibâ


Kâ’il ü kavl ü sühan-dân kâşif-i sırr u ‘ayân

Cümle oldur ger bilürseñ zâhiren vü bâtınâ


Sâbit oldı nass-ı kâti‘le bi-lâ-şekkin ve reyb

Ey Garîkî sun‘ sâni‘le ma‘andur dâyimâ (Taş 2010: 177).

Kaynakça


Aksoy, Arif Edip (hzl.) (2011). Garîkî Dîvânı: Bahru’n-Nihâye (İnceleme Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.

Develioğlu, Abdullah (1973). Büyük İnsanlar-Üç Bin Türk ve İslam Müellifi. İstanbul.

Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Dîvân. Vatikan Kütüphanesi. Vat. Turco 214.

Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Dîvân. Milli Kütüphane. No. 06 Mil Yz A 3551/1.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuhfe-i Na’ilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Taş, Bünyamin (2010). Garîkî, Dîvân-ı Garîkî. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Tatçı Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Atıf Bilgileri


BALCI, Orhan. "DÎVÂN (BAHRU'N-NİHÂYE) (GARÎKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-bahru-n-nihaye-gariki. [Erişim Tarihi: 05 Şubat 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ESRÂR-I EVLİYÂ (GARÎKÎ) Garîkî, Garîkî bin Yûsuf bin Mezîd (ö. 16.yy) Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
2 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
4 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
5 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
6 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
8 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
11 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle