- Yazar Biyografisi (TEİS)
Garîkî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Orhan BALCI
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:05/01/2022
DÎVÂN (BAHRU'N-NİHÂYE) (GARÎKÎ)
şiirlerGarîkî (d. ?/? - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Garîkî’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Dîvân’da 677 gazel, 7 murabba, 1 Farsça murabba ve 1 Farsça muhammes vardır.
Garîkî’nin şairliğinin odak noktasını gazelleri teşkil eder. Yalnız, bu gazellerin çoğu “gazel” isminin çağrıştırdığı lirizmden yoksundur. Şeklen gazel gibi görünen şiirler, muhteva olarak, nasihatname türünden tasavvufî eserleri andırmaktadır. Bu sebepten Garîkî’nin şiirleri çoğunlukla sanat endişesinin ikinci planda kaldığı didaktik bir mahiyet arz etmektedir. Şiirlerinde daha çok tasavvufa ait ahvâl ve fikriyatı konu edinen Garîkî için şiir, bir amaç olmaktan ziyade araçtır. Dîvân'ında onu bir şairden çok hatip edasında görürüz. Dîvândaki şiirler çeşitli tasavvufî inanış ve söylemlerle doludur. Şiirlerde dile getirilen fikirler ayet, hadis iktibasları ve eski sûfîlerden misallerle ispatlanmak istenmiştir (Taş 2010: 1-11). Bu tavrın sonucu olarak Garîkînin şiirlerinde genel itibarıyla kuru bir söyleyiş hâkimdir.
Garîkî’nin söz dağarcığı, içe dönük bir şair olması sebebiyle, tasavvuf ve tarikat etrafında toplanmaktadır. Garîkî'nin şiiri öğretici, pend-nâme özelliği taşıyan bir şiirdir. Onun asıl amacı güzel şiir yazarak şiirdeki yeteneğini göstermek değil; insanları, varlık, yaratılış gayesi, dünyanın gelip geçiciliği gibi konularda bilinçlendirmektir. Garîkî, Allah ve sûfîlik yolunun şartlarından bahsetmeyen şiiri mecaz olarak görür, Onun şiiri hakikattir gerçekleri anlatır. Bunun dışındaki şiiri yani tasavvufun ve dinin dışında kalan şiiri sert bir dil ile eleştirir. Kendi şiirinin kaynağı olarak da keşfe işaret etmektedir. Şiirlerinin Allah tarafından kendisine ilham yoluyla yazdırıldığını iddia etmekte ve şiirinde keşf ile elde ettiği hakikatlerden bahsetmektedir. Sanat endişesinin arka planda kaldığı şiirlerinde sık sık aruz kusurlarıyla karşılaşılan Garîkî vezne ehemmiyet veren bir şair olarak nitelenemez. Hoş görülen aruz kusurlarının yanında büyük yanlışlık olarak görülen kusurların bolluğu Garîkî’nin şiirlerini ahenk açısından zayıflatmaktadır. Onun şiirlerinde aruz kusurlarının bol olmasından daha vahimi bazı beyitlerde vezne hiç riayet edilmemesidir.
Garîkî Dîvânı’nın tenkitli metni, bilinen iki nüsha üzerinden Bünyamin Taş (2010) ve Arif Edip Aksoy (2011) tarafından yüksek lisans düzeyinde tez olarak hazırlanmıştır.
Şairin biyografisi için bk. “Garîkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gariki
Eserden Örnekler
Gazel
Rûhdan buldı vücûdum yokluğı neşv ü nemâ
Nitekim toz görinür dâmîde görünmez hevâ
Âferîn olsun bu sun‘ u kudrete sad âferîn
Yokluğa varlık virüp gör nice göstermiş Hudâ
Bahr-i bî-pâyân nihân u keff-i hasdur âşikâr
Sun‘ı içre müstetirdür var ise ol ustâ
Ben nice şerh ideyin bu sırr-ı bî-pâyânını
Sun‘dan sâni‘ nice bulsun kemâ-hiye rûşenâ
İşbu sözi söylemekde ihtiyârum yokdurur
Söyleden oldur yine cebren ve kahran gâlibâ
Kâ’il ü kavl ü sühan-dân kâşif-i sırr u ‘ayân
Cümle oldur ger bilürseñ zâhiren vü bâtınâ
Sâbit oldı nass-ı kâti‘le bi-lâ-şekkin ve reyb
Ey Garîkî sun‘ sâni‘le ma‘andur dâyimâ (Taş 2010: 177).
Kaynakça
Aksoy, Arif Edip (hzl.) (2011). Garîkî Dîvânı: Bahru’n-Nihâye (İnceleme Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
Develioğlu, Abdullah (1973). Büyük İnsanlar-Üç Bin Türk ve İslam Müellifi. İstanbul.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Dîvân. Vatikan Kütüphanesi. Vat. Turco 214.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Dîvân. Milli Kütüphane. No. 06 Mil Yz A 3551/1.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuhfe-i Na’ilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Taş, Bünyamin (2010). Garîkî, Dîvân-ı Garîkî. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Tatçı Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ESRÂR-I EVLİYÂ (GARÎKÎ) | Garîkî, Garîkî bin Yûsuf bin Mezîd (ö. 16.yy) | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
3 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
4 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
6 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
7 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
8 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
11 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |