DÎVÂN (ATÂ)
şiirler
Atâ, Üsküplü Atâ (d. ?/? - ö. ?/1524, 1533 veya 1552'den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Üsküplü Atâ’nın şiirlerinin toplandığı eser. Dîvân’ın müstakil ve tam bir nüshasına ulaşılamamıştır. Eserin varlığından Kâf-zâde Fâ'izî (ö.1622) ve Riyâzî (980-1054/1572-1644) bahsetmektedir. 1172 beyitten oluşan Divan’da 16 kaside, 103 gazel, 1 murabba, 1 müseddes, 1 rubaî ve 1 kıta 2’si Farsça 8 beyit bulunmaktadır. Eser hacim bakımından bir divançe özelliği göstermektedir.

Tarikat mensubu bir şairin kaleminden çıkan Dîvân’da dinî-tasavvufi konular bulunmakla birlikte şiirlerin büyük çoğunluğu ladinîdir. Genel anlamda klasik tertibe uygun olarak kaleme alınan kasidelerden ikisi naat, ikisi hazaniye, ikisi bahariye ve birisi de tevhittir. Mahlas beytinin bulunduğu bütün gazellerde beyit sayısı en az 4 en fazla 9’dur. Ahmed Paşa (ö.1496-97), Karamanlı Nizâmî (ö.1469-1473?) ve Necâtî (ö.1509) başta olmak üzere Dîvân’da 23 şairin gazellerine 56 nazire gazel yazılmıştır (Çağlar 2013). Büyük oranda âşıkane tarzda yazılan gazellerde sevgilinin güzelliği ve ona duyulan aşk, ayrılığın verdiği ıstırap, sevgilinin vefasızlığının yanı sıra rakip, zahit, saki, şarap işlenen temalar arasındadır. Gazellerde redif olarak daha çok Türkçe ek ve filler tercih edilmiştir. Rumeli şairlerine özgü tekellüfsüz söyleyiş, rindane eda, mahalli söyleyişlerle örülü Divan’daki şiirler anlaşılır bir dille kaleme alınmış olup Arapça-Farsça anlaşılması zor, uzun terkipler nadirdir.

Dîvân’da yer alan şiirlere birçok şair tarafından nazireler yazılmıştır. Çeşitli sıfat ve benzetmelerle sanatının eşsizliğine, üstünlüğüne sık sık vurgu yapan şairin şairliğinden ve şiirlerinden devrinin tezkireleri ve edebiyat tarihleri övgüyle bahsederek, Osmanlı şairleri içerisinde müstesna bir yerinin olduğunu belirtirler.

Başta John Rylands Kütüphanesi’ndeki yazma eser olmak üzere Edirneli Nazmî’nin Mecmaʻu’n-Nezâ’ir’i ile 1560-61 yılında derlenen Pervâne Bey Mecmûası ve çeşitli şiir mecmualarından derlenen şiirleri bir araya getirilerek şairin Dîvân’ı tertip edilmiş ve üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Çağlar 2013). 

Şairin biyografisi için bk. “Atâ, Üsküplü Atâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ata-uskuplu-ata 

Eserden Örnekler


Gazel

Yine cânum sevinür ol ruhı zîbâ mı gelür

Yine gözüm segerür ol gözi şehlâ mı gelür


Yine gördüm gice zülfüni düşümde ‘acebâ

Dile gam mı görinür başuma sevdâ mı gelür


Kâmetün fikri midür gönlüme her dem yörenen

Dostum yâ heves-i ‘âlem-i bâlâ mı gelür


Ne gelürse berü sun nûş ideyin tâli’üme

Dürd-i derdün mi irer câm-ı musaffâ mı gelür


Gözleri yaşına gark oldı ‘Atâ’nun tut elin

Nedür iy serv-i revân sana temâşâ mı gelür      (Çağlar 2013: 227)

Kaynakça


Açıkgöz, Namık (hzl) (2017). Riyâzü’ş-Şuara (Tezkiretü’ş-Şuara). https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 07.11.2021].

Çağlar, Arife (2013). Üsküplü Atâ Divançesi: Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.

Ergun, Saadettin Nüzhet (yty). ”Atâ”. Türk Şairleri. C.II. İstanbul.

Kayabaşı, Bekir (hzl.)(1997). Kâfzâde Fâ’izî, Zübdetü’l Eş’âr. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Keklik, Murat. "DÎVÂN (ATÂ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-ata. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) Atâ, Üsküplü Atâ ismail Aksoyak
Görüntüle
2 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
4 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
5 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
6 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
8 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
11 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle