- Yazar Biyografisi (TEİS)
Atâ, Üsküplü Atâ - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik
- Eser Yazılış Tarihi:16. yüzyıl
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:08/11/2021
DÎVÂN (ATÂ)
şiirlerAtâ, Üsküplü Atâ (d. ?/? - ö. ?/1524, 1533 veya 1552'den sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Üsküplü Atâ’nın şiirlerinin toplandığı eser. Dîvân’ın müstakil ve tam bir nüshasına ulaşılamamıştır. Eserin varlığından Kâf-zâde Fâ'izî (ö.1622) ve Riyâzî (980-1054/1572-1644) bahsetmektedir. 1172 beyitten oluşan Divan’da 16 kaside, 103 gazel, 1 murabba, 1 müseddes, 1 rubaî ve 1 kıta 2’si Farsça 8 beyit bulunmaktadır. Eser hacim bakımından bir divançe özelliği göstermektedir.
Tarikat mensubu bir şairin kaleminden çıkan Dîvân’da dinî-tasavvufi konular bulunmakla birlikte şiirlerin büyük çoğunluğu ladinîdir. Genel anlamda klasik tertibe uygun olarak kaleme alınan kasidelerden ikisi naat, ikisi hazaniye, ikisi bahariye ve birisi de tevhittir. Mahlas beytinin bulunduğu bütün gazellerde beyit sayısı en az 4 en fazla 9’dur. Ahmed Paşa (ö.1496-97), Karamanlı Nizâmî (ö.1469-1473?) ve Necâtî (ö.1509) başta olmak üzere Dîvân’da 23 şairin gazellerine 56 nazire gazel yazılmıştır (Çağlar 2013). Büyük oranda âşıkane tarzda yazılan gazellerde sevgilinin güzelliği ve ona duyulan aşk, ayrılığın verdiği ıstırap, sevgilinin vefasızlığının yanı sıra rakip, zahit, saki, şarap işlenen temalar arasındadır. Gazellerde redif olarak daha çok Türkçe ek ve filler tercih edilmiştir. Rumeli şairlerine özgü tekellüfsüz söyleyiş, rindane eda, mahalli söyleyişlerle örülü Divan’daki şiirler anlaşılır bir dille kaleme alınmış olup Arapça-Farsça anlaşılması zor, uzun terkipler nadirdir.
Dîvân’da yer alan şiirlere birçok şair tarafından nazireler yazılmıştır. Çeşitli sıfat ve benzetmelerle sanatının eşsizliğine, üstünlüğüne sık sık vurgu yapan şairin şairliğinden ve şiirlerinden devrinin tezkireleri ve edebiyat tarihleri övgüyle bahsederek, Osmanlı şairleri içerisinde müstesna bir yerinin olduğunu belirtirler.
Başta John Rylands Kütüphanesi’ndeki yazma eser olmak üzere Edirneli Nazmî’nin Mecmaʻu’n-Nezâ’ir’i ile 1560-61 yılında derlenen Pervâne Bey Mecmûası ve çeşitli şiir mecmualarından derlenen şiirleri bir araya getirilerek şairin Dîvân’ı tertip edilmiş ve üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Çağlar 2013).
Şairin biyografisi için bk. “Atâ, Üsküplü Atâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ata-uskuplu-ata
Eserden Örnekler
Gazel
Yine cânum sevinür ol ruhı zîbâ mı gelür
Yine gözüm segerür ol gözi şehlâ mı gelür
Yine gördüm gice zülfüni düşümde ‘acebâ
Dile gam mı görinür başuma sevdâ mı gelür
Kâmetün fikri midür gönlüme her dem yörenen
Dostum yâ heves-i ‘âlem-i bâlâ mı gelür
Ne gelürse berü sun nûş ideyin tâli’üme
Dürd-i derdün mi irer câm-ı musaffâ mı gelür
Gözleri yaşına gark oldı ‘Atâ’nun tut elin
Nedür iy serv-i revân sana temâşâ mı gelür (Çağlar 2013: 227)
Kaynakça
Açıkgöz, Namık (hzl) (2017). Riyâzü’ş-Şuara (Tezkiretü’ş-Şuara). https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 07.11.2021].
Çağlar, Arife (2013). Üsküplü Atâ Divançesi: Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Ergun, Saadettin Nüzhet (yty). ”Atâ”. Türk Şairleri. C.II. İstanbul.
Kayabaşı, Bekir (hzl.)(1997). Kâfzâde Fâ’izî, Zübdetü’l Eş’âr. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) | Atâ, Üsküplü Atâ | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
3 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
4 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
6 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
7 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
8 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
11 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |