DÎVÂN (ÂGEHÎ)
şiirler
Âgehî, Muhammed Rıza (d. 1224/1809 - ö. 1291/1874)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Âgehî’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Âgehî, bu şiirlerini Ta‘vizü’l-Âşıkîn (Âşıklar Muskası) adını verdiği Divan'ında toplamıştır. Bu eserdeki şiirler Âgehî'nin sanatının en büyük kısmını oluşturmaktadır. Yüksek bir sanatsal çalışmanın ürünü olan bu eser, sosyal, ahlaki ve aşk konulu güzel gazeller, muhammes, müseddes, rubai, mesnevi ve başka nazım şekillerindeki şiirleri kapsamaktadır. Şair bu eserinde zamana, zulüm ve zalimlere nefreti, insanlara sevgiyi, dinî akideleri bozucu kimselere doğru yolu gösterici öğütleri, hayat ile münasebeti yüksek bir sanatsal güç ile ortaya koymuştur.

Âgehî Divan'ının bir başka özelliği ise; şairin yaşadığı çağ ile ilgili tarihî bilgiler vermesidir. Divan'da, Harezm hanlarının tahta çıkışı, ölümü ve bazı büyük şahsiyetlerin ölüm tarihleri, 19. asırda Harezm’de inşa edilen bazı tarihî eserler ve Harezm’in kuruluş tarihine ait bilgiler verilmiştir.

Âgehî’nin edebî mirası içinde oldukça kıymetli olan bu divan kısa bir söz başı ile başlamaktadır. Âgehî bu bölümde kendi hayatı ve sanatsal faaliyeti hakkında bilgiler vermektedir. Sonraki bölüm gazellerden ibaret olup, onlar şark şiiriyetinin divan diziş ananesine uygun tarzda alfabetik sıraya göre verilmiştir. Divan (77443 rakamlı el yazma) sosyal, ahlaki ve aşki mevzuda 390 gazel, 3 müstezad, 80 muhammes, 5 müseddes, 2 murabba, 3 müsemmen, 4 terci-bend, 7 kıta, 80 rubai, 10 tuyug, 4 bilmece (çistan), 1 musaviterfeyn, 80 muamma, 4 mesnevi, 1 bahr-i tavil, 1 münacat, 20 tarih ve 19 kasideyi içine alır (Tekin 2001: 2016: 92).

Şairin biyografisi için bk. "Âgehî, Muhammed Rıza". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/agehi-muhammed-riza 

Eserden Örnekler


Gazel

Éy barça ulus hâtırı esrârıga dânâ

Sendür sen alar müşkili halliga tevânâ


Keyfiyet-i zâtınga tefekkür néçük éyley

Kim âciz anın derkide yüz âkil u dânâ


Hîç kim hat-ı evrâk-ı kemâlin okuy almas

Her néçe ése levh-i felek satrıga hânâ


Âlem ki érür dâyire-i ilmine merkez

Bir katre durur garka muhît içre hemânâ


Néylep bu kerem ü şükrin edâ éylege miz kim

Fi’dehr ilâ sebili’l-islâm hadânâ


Uşşâk teni cânı érür bâde-i vaṣlın

Lutf éyle u cân yétkür ölüg cismime cânâ


Çün Âgehî kül boldı yana ışkın otıga

Yandurma tamug otıga yâ rab anı yana


Yâ rab ul halvet ki uşşâk ehlidür mahrem ana

Dâhil et mahz-ı keremdin bu hazînni hem ana (Tekin 2001: 124-125).


Kaynakça


Tekin, Feridun (2001). Âgehî Divanı (Ta‘vizü’l-Âşıkîn)’nın Dil Özellikleri (Ses ve Şekil Bilgisi). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Tekin, Feridun (2016). Çağatay Edebiyatının İki Büyük Siması Mûnis ve Âgehî. Ankara: Gece Kitaplığı Yay.

Atıf Bilgileri


Tekin, Feridun. "DÎVÂN (ÂGEHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-agehi. [Erişim Tarihi: 14 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HEFT PEYKER TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
2 GÜLİSTÂN  TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
3 TERCÜME-İ TEZKİRE-İ MUKÎMHÂNÎ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
4 YÛSUF VE ZÜLEYHÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
5 ŞÂH U GEDÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
6 RİYÂZÜ’D-DEVLE (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rızâ Dr. Duygu Koca
Görüntüle
7 SA‘ÂDETÜ’L-İKBÂL (AVAZ OTAR) Avaz, Avaz Otar Dr. Duygu Koca
Görüntüle
8 DÎVÂN (EMÎN) Emîn, Molla Ali Binni Molla Emîn Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
9 DİVAN (EMÎR) Emîr, Ömer Han Prof. Dr. Mustafa Tanç
Görüntüle
10 KÜLLİYÂT-I GARÎBÎ (GARÎBÎ) Garîbî, Huşal Doç. Dr. Fatih Bakırcı
Görüntüle
11 KİTÂB-I GARÎBÎ (GARÎBÎ) Garîbî, Turdî Nâzım Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
12 BEHRÂM-I GÛR (GARÎBÎ) Garîbî, Turdî Nâzım Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
13 DÎVÂN (GÜLHANÎ/CÜR'ET) Gülhanî/Cür'et, Muhammed Şerîf Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
14 DÎVÂN (HESTE) Heste, Abdulla Ahun Şerîf Ahun Oğlu Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
15 ÇÂR DERVÎŞ (HIRÂMÎ) Hırâmî, Molla Kurbân Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
16 RA’NÂ VE ZÎBÂ (HIRÂMÎ) Hırâmî, Molla Kurbân Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle