18. yüzyıl şairlerinden Abdüllatif Râzî Efendi’nin (ö. 1226/1811-12) şiirlerini ihtiva eden eseri. Afîf Dîvânı’nda klasik divan tertibinde olduğu hurûf-ı hecâ tertibine göre sıralanmış 35 gazel, 2 kaside, 24 müfred, 64 kıtʻa ve 3 mısraʻ olmak üzere toplam 128 manzume bulunmaktadır.

Afîf Dîvânı, Hz. Peygamber için kaleme alınmış altı adet müfredle başlamaktadır. Ardından Nef’î’nin "sözüm" redifli na’tına nazire olarak yazılmış 42 beyitlik kaside gelmektedir. Dîvân’daki ikinci kaside lâle isimleri hakkında yazılmış olmasıyla dikkat çekicidir. Ayvansaraylı Afîf, birçok divan şairi gibi yaşadığı devrinde şahit olduğu hadiselere kayıtsız kalmayarak bunlara kıta, müfred ve mısra nazım şekilleriyle tarih düşürmüştür. Bu tarihler cülus, tayin ve atamalara; çeşitli mimari yapıların inşasına, sakal bırakma, izdivaç, makam tayini, viladet ve vefat gibi hadiselere toplam 65 manzumeyle düşürülmüştür. Bu manzumelerin büyük kısmı gazellerden önce gelmektedir.

Tarih manzumelerine nazaran sayıca daha az olan Afîf Divanı’ndaki gazellerde âşıkane ve rindane duygular terennüm edilmekle birlikte, Nâbî’nin de etkisiyle yer yer hikemî tarzın anlam dünyasına dâhil olan duygular da ifade edilmiştir. Bu gazellerden hareketle Afîf’in şairliğinin şekillenmesinde Nefʻî, Reşîd, Râmî ve Sermed’in etkisinin olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle gazellerinde sıkça bahsettiği Reşîd’in bu şairler içinde ayrı bir yerinin olduğunu söylemek yerinde olacaktır.

Afîf Divanı’nın şimdilik bilinen tek nüshası British Museum Kütüphanesi’nde Or. 9473 numarasıyla kayıtlıdır. Bu nüshadan hareketle önce eser, şekil ve muhteva yönünden  bir makaleyle tanıtılmış (Kaya Yiğit 2017); ardından da kitap olarak neşredilmiştir (Kaya Yiğit 2018).

Şairin biyografisi için bk. “Afîf, Ayvansaraylı Afîf Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/afif-ayvansarayli-afif-efendi