- Yazar Biyografisi (TEİS)
Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed - Madde Yazarı: Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:02/03/2022
DÎVÂN (ADLÎ)
şiirlerAdlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed (d. 24 Ramazan 851/3 Aralık 1447 - ö. 10 Rebîülevvel 918/26 Mayıs 1512)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Adlî mahlasıyla şiir yazan Sultan II. Bâyezîd’in eseri. Adlî Dîvânı’nın üçü Türkiye’de, ikisi Türkiye dışında olmak üzere tespit edilmiş 5 nüshası bulunmaktadır. Türkiye’deki nüshaların tamamında ciddi eksiklikler bulunmaktadır. Türkiye’deki nüshaların ikisi Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Efendi, Manzûm Eserler Bölümünde 274 ve 277 numarada diğeri ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığında M.Cevdet Tb 416/1'de kayıtlıdır. Dördüncü nüsha Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümünde Talat 72 numaradadır. Dîvân'ın mevcut yazma nüshaları içinde en sağlamı, İngiltere Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümünde nu. Or. 9475'te yer almaktadır. Bahsi geçen beş yazma nüshada 153’ü Türkçe, 17’si Farsça toplam 170 şiir (955 beyit ve 7 bend) bulunmaktadır. Bunların 158’i gazel, 2’si kıt‘a, 6’sı matla, 1’i murabba, 1’i nazm, 2’si müfreddir (Bayram 2009: 97).
Dîvân'da yer alan şiirlerde vezin bakımından ciddi kusurlar bulunmamaktadır. Redifli şiirleri dikkat çekici düzeydedir. Ayrıca eserdeki şiirlerin büyük çoğunluğu zengin kafiyelidir. Zaman zaman unudavuz, oñmaduk, ivmek, dürişmek, incerek gibi Eski Anadolu Türkçesine özgü kelimelere rastlanan şiirlerin dili, Arapça ve Farsça kelimeler barındırmakla birlikte külfetli değildir. Şairin duygu ve düşünce dünyası, dil, üslûp ve edebî sanatlar bakımından şiirler, dîvân şiiri geleneğiyle uyumludur. Adlî Dîvânı muhteva bakımından değerlendirildiğinde dinî-tasavvufî kavramların, olayların ve şahısların ağırlıklı olduğu; bunların yanında başta sevgili olmak üzere âşık, rakip gibi şahıslara ve bunlarla ilgili kavramlara; tarihî ve efsanevi şahıslara, insan uzuvlarına, kozmik unsurlara, doğal mekânlara, bitkilere, hayvanlara ve bunlarla ilgili hayallere yer verildiği görülür. Söz konusu unsurlar, Dîvân'da gerçek anlamları yanında simgesel boyutlarıyla da değerlendirilmiştir.
Dîvân, ilk olarak 1308 yılında İstanbul’da Mehmed Fuad tarafından matbu olarak yayımlanmıştır. 2022 itibarıyla Dîvân'la ilgili olarak biri yüksek lisans (Yeşilyaprak 2017), dördü lisans (Şentürk 1944; Önal 1951; Kurtuluş ve Ateş 1989; Yılmaz 1999) düzeyinde olmak üzere beş tez yapılmıştır. Tezler, Mehmed Fuad’ın yaptığı yayına, Mehmed Fuad’ın yayını da sadece 125 şiirin bulunduğu Millet Kütüphanesindeki 274 numaralı eksik nüshaya dayandığından söz konusu çalışmalarda bazı şiirler yoktur. Dîvân'ın orijinal metni, çeviri yazılı metniyle birlikte, yukarıda bahsi geçen beş yazma nüshaya dayalı olarak 2008 ve 2009 yıllarında Amasya Valiliği tarafından iki kez neşredilmiştir (Bayram 2008; 2009). Bu yayınlarda şiirlerin çeviri yazılı metinlerinin karşılarında şiirlerin yazma nüshalardan alınmış ve gerektiğinde tamir edilmiş orijinal görüntüleri de yer almaktadır. Dîvân'ın metni Kültür Bakanlığınca e-kitap olarak yayımlanmıştır (Bayram 2018).
Şairin biyografisi için bk. “Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/adli-sultan-bayezidi-veli-bin-fatih
Eserden Örnekler
Gazel
İy kemân-ebrû n'ola kurbân idersem cân sana
Bin benüm bigi ider her lahza cân kurbân sana
Mihrüni cânda ezelden saklar idüm sanma kim
Dâr-ı dünyâda görüp hayrân olupdur cân sana
Dilde gamzen zahmına merhem didüm dil-ber didi
Tîr-i müjgânum yeter her lahzada dermân sana
Pertev-i hüsnün meger eflâke düşmiş ay u gün
Gice gündüz raks urup olmış durur hayrân sana
Hûblık sende temâm olduğına huccet turur
Kâtib-i kudret ki yazmış ol hat-ı reyhân sana
Bil hemân ben dimezem aduna şeytân iy rakîb
Bunca çok telbîs ile her kişi dir şeytân sana
Hûn-ı dil yaşunla Adlî gerçi seyl oldı dirîğ
Kanlu yaşun göricek rahm eylemez cânân sana
Gazel
Her gice zülfün gamından dil perîşândur senün
Mihr-i ruhsârunla her gün şâd u handândur senün
İy gönül Ferhâd'a nisbet eyleme derdüm benüm
Kûh çâk itdiyse ol çâk itdügün cândur senün
Gamze-i hûn-rîz ü hûn-hârun çi ger kattâldür
La‘l-i mey-gûnun velî ser-çeşme-i cândur senün
Yûsuf-ı Mısrî'ye kıymet ağırı altun imiş
Hâk-i pâyun cevheri bin câna erzândur senün
Genc-i hüsnün almak ister düzd-i dil bilmez anı
Zülfünün ejderleri ana nigeh-bândur senün
Kâtib-i Kudret berât-ı hüsnün imlâ ideli
Kaşlarun tuğrâsı ol menşûra unvândur senün
Kıt'a
Hudâyâ hudâlık sana yaraşur
Nitekim gedâlık bana yaraşur
Ben itdüm anı kim bana yaraşur
Sen eyle anı kim sana yaraşur
Müfred
Sen bu hüsn ile cihân milkine sultân olalı
Adli kulun milket-i Rûm içre sultândur senün
Müfred
Zulmi kim şâh eyleye kim virür anun dâdını
Hânei mi‘mâr yıksa anı kim ta‘mîr ider (Bayram 2009: 185, 255, 179, 219)
Kaynakça
Bayram, Yavuz (2008). Amasya’ya Vâlî Osmanlı’ya Pâdişâh Bir Şâir: Adlî. Amasya: Amasya Valiliği Yay.
Bayram, Yavuz (2009). Amasya’ya Vâlî Osmanlı’ya Pâdişâh Bir Şâir: Adlî (Sultan İkinci Bâyezîd) (Hayatı-Şahsiyeti-Şairliği-Dîvân'ının Tenkitli ve Orijinal Metni). Amasya: Amasya Valiliği Yay.
Bayram, Yavuz (2018). Adlî Dîvânı. Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215522/adli-divani.html [Erişim tarihi: 24.02.2018]
Kurtuluş, Resul ve H. Ateş (1989). Divan-ı Sultan Bayezid-i Sâni Transkripsiyonu. Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Mehmed Fu‘âd (1308). Dîvân-ı Sultân Bâyezîd-i Sânî. İstanbul: Matbaa-i Osmâniyye.
Önal, Saniye (1951). Bayezid-i Veli Divanının Edisyon Kritik ve Tetkiki. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Şentürk, Güzin (1944). Bayezid II (Adlî’nin Siyasî Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Divanı’nın Transkripsiyonu). Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Yeşilyaprak, Yakup (2017). Adlî Dîvânı'nın Bağlamsal Dizin ve İşlevsel Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi.
Yılmaz, Serda (1999). Sultân İkinci Bâyezîd-i Sânî Dîvânı. Lisans Tezi. Amasya: OMÜ Eğitim Fakültesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
2 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
4 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
9 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
10 | HÜSN Ü DİL (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |