Asıl adı Muhemmed Ḫalife olan Güney Azerbaycanlı Âciz'in şiirlerini ihtiva eden eser. Aciz'in bilinen tek bir eseri Divandır. Eserde 54 kaside, 1'i Farsça 12 kıtʻa, 1'i Farsça 6 muhammes, 84 gazel, 4 mesnevi, halk şiiri nazım şekliyle yazılmış olan 12 geraylı (koşma), 1 Farsça rubâʻî ve 2 müfredin yer almaktadır.

Şairin döneminde yaşamış Sünbülî ve Nebatî gibi şairler ve bilim adamları devrin şartlarına uygun olarak eserlerini genellikle Farsça yazarken Âciz, bu devirde Türkçeye önem vermiştir. Divan'da yer alan 175 manzumeden 172'sini Türkçe 2'sini Farsça yazmıştır. Farsça şiirlerindeki anlam, vezin ve ahengi kusursuz bir şekilde kullanması, şairin bu dilde de mahir olduğunu göstermektedir. Fakat şairin tercih ettiği dil Türkçe olmuştur. Âciz, Türkçeyi başarıyla kullanmış bir şair olarak karşımıza çıkmaktadır. Arapça ve Farsça kelimeler yerine Türkçe kelimeler ve halk söyleyişini tercih etmiştir.  

Şiirlerinde atasözleri özellikle deyimler dikkat çekecek kadar çoktur. Bütün bunlar şairin her iki dile olan hakimiyetinin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Âciz, mutasavvıf bir şair değildir. Fakat mersiye türündeki şiirlerinde Ehl-i Beyt'e bağlılığını belirtmektedir. Şairin naat türünde yazdığı bir mesnevisi dışında dinî içerikli şiiri yoktur. Âciz, şiirleriyle devrin tarihî ve sosyolojik olaylarını ayrıntılı bir şekilde izah etmektedir. Divan'da konu olarak Rusya ile İran arasında yapılan savaş, Türkiye'nin İran'a gönderdiği elçi, İran devletinin başka ülkelere uyguladığı siyaset ve devrin sosyolojik durumu büyük yer tutmaktadır. Dolaysıyla Âciz'in şiirleri devrin sosyal hayatını yansıtması bakımından önemlidir. Âciz'in şiirlerinde yer ve şahıs isimlerine sık sık rastlanılmaktadır. Zikrettiği şahıs isimleri genellikle devrin devlet adamlarından ibarettir. Yer isimleri ise Güney Azerbaycan'daki bazı şehir ve köylerin isimleridir.  Divan'daki yer isimleri yaklaşık yüzeli yıl önceki Güney Azerbaycan köylerinin orijinal isimlerini belirtmesi bakımından önemlidir. Âciz; gazellerinde sevgili, sevgi, sevgiliden şikayet, sevgilinin tipi, saki, meclis, kendi iç dünyası, üzüntüsü, sevinci, ızdırabı…vb. konularla birlikte, gazelde fahriye, mersiye ve hiciv de işlemiştir. Gazellerindeki söyleyiş tarzı, kullandığı edebî sanatlar, işleme aldığı konular ve gazellerinin aruza uyumu açısından başarılı bir şairdir. Divan'da aruzun 10 farklı veznini kullanmıştır. 163 manzumeden 50'sini remel bahrinin "feʻilâtün feʻilâtün feʻilâtün feʻilün" kalıbıyla ve 54'ünü hezec bahrinin "mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün" kalıbıyla yazılmıştır. Buna göre Âciz en çok, hezec ve remel bahirlerini kullanmıştır.

Divan'ın ikisi el yazma, biri taş basma (Tebriz 1856) olmak üzere üç nüshası mevcuttur. Yazma nüshalardan biri Tahran Mili Kütüphanesi, diğeri Tahran Üniversitesi Merkezi Kütüphanesi'ndedir. Nüshalar, yazılış şekilleri açısından Osmanlı Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi imla özelliğini göstermektedir. Eser, Naser Soleimanzadehshekarab tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır (Soleimanzadehshekarab 2011).

Şairin biyografisi için bk. "Âciz, Mehemmed Helife”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aciz-mehemmed-helife