DESTAN-I ÂL-İ OSMAN (MÜNİF PAŞA)
mnzum tarih
Münif Paşa (d. 1828 / ö. 6 Şubat 1910)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Münif Paşa'nın 1299/1882 yılında Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun 600.yılı dolayısıyla yazdığı bir şiiridir. Eser  Mihran Matbaası'nda sekiz sayfalık bir risale olarak basılmıştır. Osmanlı Devleti'nin devirleri, padişahları ve önemli olaylarının anlatıldığı için manzum bir tarihçe olarak nitelenebilir. Destân-ı Âl-i Osman, Solakzâde Hemdemî Çelebi'nin Fihrist-i Şâhân adlı eserine yapılmış bir naziredir. Solakzâde Hemdemi Çelebi şiirinde I. Osman'dan IV. Mehmet'e kadar Osmanlı padişahlarından bahseder. Fihrist-i Şâhân'a Rüşdizâde Reşid Hasan Efendi ve Ziya Paşa tarafından zeyller yazılmıştır. Osmanlı'nın ilk padişahından II. Abdülhamid'e kadar otuz dört padişahtan bahseden Münif Paşa; Solakzâde Hemdemî Çelebi, Rüşdizâde Reşid Hasan Efendi ve Ziya Paşa'nın yazmış olduğu eserleri esas alarak kafiye bakımından onlarla benzer fakat ölçü, dil ve üslup bakımından onlardan farklı bir şiir ortaya koymuştur. 

Şiirin nazım şekli, halk edebiyatının yaygın kullanılan nazım şekli olan destandır. Münif Paşa şiirinin başlığını da buna uygun seçerek belirginleştirmiştir. Destanlar hece ölçüsüyle yazılan, dörtlük sayısı sınırlı olmayan, son dörtlükte şairin mahlasının yer aldığı, savaş, kahramanlık, isyan, salgın, yangın gibi konuların işlendiği uzun şiirlerdir. Nazım birimi dörtlük olan Destân-ı Âl-i Osman toplam kırk üç dörtlükten oluşur. Şiir hecenin nadir kullanılan 5+5 duraklı 10'lu kalıbıyla yazılmıştır. Kafiye örgüsü ilk dörtlükte aaxa, sonraki iki dörtlükte bbba, ccca, sonraki dört dörtlükte ise ddxa, eexa, ffxa, ggxa şeklinde devam eder. 

Münif Paşa şiirin giriş bölümü sayılan ilk üç dörtlükte Osmanlı Devleti'nin 600. yılını tebrik ederek eserin yazılış amacını anlatmış, ilk üç dörtlükten sonra şiirin en uzun bölümü sayılan gelişme bölümünde sırasıyla padişahların dönemlerinin en dikkate değer yanlarını birer dörtlükte anlatmış, tanık olduğu dönemin padişahı olan II. Abdülhamid'i ise altı dörtlükte ele alarak ona diğerlerinden daha geniş yer vermiştir. Münif Paşa, örnek aldığı şiirlerdeki gibi sadece fetihlere ve savaşlara yer vermemiş, dönemlerin önemli olayları, felaketler, siyasi ve askerî uygulamalardan da bahsetmiştir. Aynı zamanda Batılılaşma ile ilgili uygulamalara, Tanzimat'a, Kanun-i Esasi'ye, yeni mekteplere övgüde bulunmuştur. Dolayısıyla şiir yoluyla Osmanlı Devleti'nin dönemlerini siyasi, sosyal, ekonomik ve askerî açılardan incelemiş, adeta Osmanlı Devleti'nin tarihini özetlemiştir. Şiirin sonuç bölümü sayılabilecek son dörtlükte ise dua ederek eserini sona erdirmiştir. 

Sade ve anlaşılır bir Türkçeyle yazılan Destân-ı Âl-i Osman 19. yüzyıl Osmanlı aydınlarının halk edebiyatına ve hece ölçüsüne gösterdikleri ilginin hem de yazı dilini halk diline yaklaştırma çabalarının somut bir örneği olarak takdir edilmiştir.

Destân-ı Âl-i Osman, Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını: Münif Paşa başlıklı doktora tezinde Ali Budak tarafından günümüz alfabesine aktarılmıştır (2002). 

Münif Paşa’nın biyografisi için bk. “Münif Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/munif-pasa  

Eserden Örnekler


Tebrîk eylerim şâh-ı devrânı

Hem de umûmen Âl-i Osmânı

Altı yüz oldu sâl-i saltanat

Hakk dâim etsin bu hânedânı


Şan ü şevketi ber-karâr olsun

Varsa düşmanı târ ü mâr olsun

Ey hâme senden yâdigâr olsun

Gel hulûs ile yaz bu destânı


Bir bir beyan et hep selâtini

Bazı evsâf ve eserlerini

Hâmidir onlar devlet ü dini

Nâşirdir onlar adl ü ihsânı


Birinci Sultan Osman Gâzi

Odur devlete koyan esâsı

Altı yüz doksan dokuz yılında

Oldu zîver-i taht-ı sultânî


İkinci Sultan Orhan Gazi

Yeniçeriler onun ihdâsı

Rumeli gördü o pâdişâhın

Devrinde satvet-i Osmâniyânı


Üçüncü Sultan Murâd-ı evvel

Üstüne geldi o kadar düvel

Nasıl kahraman olduğun onun

Bilir Kosova’da harp meydânı


Dördüncü Sultan Bayezid handır

Yıldırım namı ona şâyândır

Timurlenk tuttu kendüsin ammâ

Hiç tutulur mu şöhret ü şânı


Beşincisi de Sultan Mehmed

Onun lâkabı Çelebi idi

Hilm ü şecâat ile berâber

Pek sever idi ilm ü irfânı


Altıncısı Sultan Murâd-ı sâni

Sırp ülkesini vergiye kesdi

Macar kralını bozdu Varna’da

O bozmuş idi ahd ü peymânı


Yedinci Sultan Fatih Mehemmed

Halk canibinden idi müeyyed

Kendisi aldı bu İstanbul’u

Sıyt u şöhreti tuttu cihanı


Sekizinci Sultan Velî Bayezid

Zühd ü takvâda misli nâ-bedîd

Venedikliyi bozdu denizde

Feth eden odur hem Karamanı 

(Münif Paşa 1299/1882: 3-4).

Kaynakça


Münif Paşa (25 Cemaziyülevvel 1299/14 Mayıs 1882). Destân-ı Âl-i Osman. İstanbul: Mihran Matbaası. 

Budak, Ali (2002). Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını: Münif Paşa. Doktora Tezi. İsanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ergişi, Ayşegül. "DESTAN-I ÂL-İ OSMAN (MÜNİF PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/destan-i-al-i-osman-munif-pasa. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 İLM-İ BELÂGAT-LA RHÉTORIQUE (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
2 MUHAVERÂT-I HİKEMİYE (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
3 MAĞDÛRÎN HİKÂYESİ (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Araş. Gör. Dr. Fikri Kula
Görüntüle
4 İBRET (MEHMET TAHİR MÜNİF) Rüsumat Emanetinden Mehmet Tahir Münif Dr. Ayşegül Ergişi
Görüntüle
5 TERKİB-İ BEND: MAHFÛZÂT- EDEBİYYE: MEKTEB (MÜNİF PAŞA) Münif Paşa Dr. Ayşegül Ergişi
Görüntüle
6 KAYINVALİDE (MÜNİF PAŞA) Rüsumat Emanetinden Mehmet Tahir Münif Dr. Ayşegül Ergişi
Görüntüle
7 MAKÂMÂT-I HARÎRÎ TERCÜMESİNDEN BİRİNCİ MAKÂME-SAN'Â'İYYE (MÜNİF) Münif, Münif Efendi Araş. Gör. Seda Kurt
Görüntüle
8 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
10 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
11 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
12 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
13 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
14 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
15 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
16 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle