Yavuz Sultan Selîm’in Dîvân’ının şerhi. Osmanlı İmparatorluğu’nun 9. padişahı Yavuz Sultan Selîm, Selîmî mahlasıyla şiirler yazmış ve Farsça şiirlerinden bir Dîvân tertip etmiştir. Dîvân üzerine 2 tercüme (Vasfî 1308/1891; Tarlan 1946) ve Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi tarafından kaleme alınan 1 adet şerh bulunur. Kaynaklarda Şerh-i Dîvân-ı Sultan Selîm-i Evvel adıyla geçen bu esere, müellifi tarafından Dest-âvîz-i Dâniş ismi verilmiştir (Kurt ve Terzi Sarı 2020: 50). 1312/1895-1313/1896 yılları arasında tamamlanan eser, Sultan II. Abdülhamid’e sunulmuştur (Kurt ve Terzi Sarı 2020: 114). Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi, eserinin kaynak metni olarak Dîvân’ın Hüseyin Hüsnî tarafından hazırlanan Dîvân-ı Yavuz Sultan Selîm isimli İstanbul baskısını esas almıştır (Hüsnî 1306/1889).

Kaynak dil Farsça olduğundan, eserde öncelikle bu dilde geçen kelime ve ibarelerin hedef dildeki manaları verilmiştir. Kelimelerin ve izaha müsait hemen her ekin tanıtılıp açıklanmasından sonra şarih; “mahsûl-i beyt” başlığıyla önce beyitlerin bire bir çevirisini aktarmış, ardından “ya’nî” diyerek daha geniş bir açıklama yapmıştır.

Dest-âvîz-i Dâniş’te yer yer ayet ve hadislerden, Arapça, Farsça, Türkçe olmak üzere üç dilde manzum parçalardan ve muhtelif ibarelerden yararlanılmıştır. Kaynak metni daha anlaşılır kılmak adına faide, kıssa, temhid, tetimme, ihtar gibi alt başlıklar kullanılmıştır. Bu başlıklarda; klasik şiirin mazmunlarından sosyal hayata, mitolojik kahraman ve hayvanlardan tarihi şahsiyet ve hükümdarlara, peygamberlere, İslam büyüklerine, evliyalara kadar pek çok konu ve şahıs hakkında malumatlar verilmiştir.

Eserde Attâr, Enverî, Hâfız gibi Fars edebiyatının ediplerinin yanı sıra Mevlânâ, Fuzûlî, Vehbî gibi Türk edebiyatının ediplerinden de alıntılar bulunmaktadır. Bazen okur, izah edilmek istenen konu hakkında ayrıntılı bilgi edinebilmesi için tarih, tefsir kitapları gibi farklı kaynaklara yönlendirilir. Bununla birlikte şerhte, özel bir kitap ismi geçmemektir. Dest-âvîz-i Dâniş, 19. yüzyılda kaleme alınmasına rağmen usul bakımından, klasik dönemde yapılmış bir şerhten farklılık göstermez.

Dest-âvîz-i Dâniş’in 3’ü yurt içi 1’i yurt dışında olmak üzere toplam 4 nüshası bulunmaktadır. 4 nüshanın tamamında mukaddime bölümünden sonra münâcât-ı İlâhî başlığıyla 1 adet ve naat-ı nebevî başlığıyla 2 adet şiir şerh edilmiştir. Sonrasında gazeliyyât başlığıyla 102 gazelin şerhi yapılmış, ardından naat-ı nebevî başlığıyla 1 naat daha şerh edilerek eser tamamlanmıştır. Dest-âvîz-i Dâniş üzerine iki yüksek lisans tezi (Terzi 2016; Aydın 2016) ve bu tez çalışmalarından hareketle hazırlanmış bir kitap (Aydın Kurt ve Terzi Sarı 2020) vardır.

Şairin biyografisi için bk. "Dâniş, Ahmed Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/danis-ahmed-efendi