DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH)
Hz. Alî cenknamesi
Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yûsuf-ı Meddâh’ın manzum eseri. Metin, şairin diğer Hz. Alî cenknamesi olan Hikâyet-i Yemâme adlı mesnevisiyle aynı mecmua içinde yer almaktadır. Bilinen tek nüshası Konya Koyunoğlu Müzesi, nu. 11930’da kayıtlı mecmua içinde 194a-202a sayfaları arasındadır. Ayrıca manzumenin, konu olarak benzemekle birlikte kahramanların adlarının farklı olduğu ve Yûsuf-ı Meddâh mahlasının/adının bulunmadığı başka bir nüshası da Milli Kütüphane, nu. 06 Hk 3768/3’teki bir mecmuanın 21a-29a sayfaları arasında yer almaktadır (Kayaokay 2022b: 47). Eserin ne zaman yazıldığı meçhulse de elimizdeki metnin Receb 1180/Aralık-Ocak 1766-67 tarihinde istinsah edildiği bilinmektedir.

Mesnevi nazım şekliyle ve "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla kaleme alınan Sehâvet-i İmâm Alî 402 beyit kadardır. Mesnevinin ilk 15 beyti nasihatname olup 18-396. beyitlerde asıl hikâye anlatılmıştır. 397-402. beyitler arasındaysa dua bölümü bulunmaktadır. Manzumenin vezin, kafiye ve redif kullanımında türün diğer örneklerine kıyasla daha başarılı olduğu görülür. Mecmuadaki diğer metinlerle benzer üslup özelliklerine sahip olan eser, sarih bir Türkçe ile kaleme alınmıştır. Olaylar hâkim bakış açısıyla anlatılır ve olağanüstü motiflere yer verilmemiştir.

Hikâyenin geçtiği zaman dilimi 630-632/1232-1235 yılları arasını işaret etmektedir. Hikâye, konusu itibariyle Türk edebiyatındaki diğer manzum Hz. Alî cenknamelerinden farklıdır. İlk defa bir cenknamede sahabeler arasında ekmek yüzünden kavga çıktığı görülür. Hikâyede Hz. Ali’nin cömertliği vurgulanmak istenmiştir. Horasan diyarından Maksûr adlı bir genç, Hz. Alî’yi öldürerek sevdiğine kavuşmak ister. Hz. Alî, onun sevdiğine kavuşabilmesi için kellesini gencin önüne serer. Allah, bu kadar cömertliğe rıza göstermez ve Maksûr, Hz. Peygamber’in duasıyla Müslüman olur. Ardından Hz. Alî bir plan yapar ve kulu Kanber’i, atı Düldül’ü ve kılıcı Zülfikâr’ı Maksûr’a vererek şahına götürüp onu kandırmasını böylece muradına ermesini söyler. Hz. Alî daha sonra beş sahabeyle onları kurtarmaya gider.

Yusuf-ı Meddâh’ın bu mesnevisi üzerine İlyas Kayaokay’ın yaptığı çalışma yayımlanmıştır (2022a).

Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi 

Eserden Örnekler


Sehâvet-i İmâm Alî'den

Ol erenler şâhı Düldül’den iner

Şâhîn gibi gögsi üstüne konar


Hanceri çekdi bogazında kodı

Gördi şahıs kendüzinden el yudı


Agladı zârî kılup bildi işin

Çün Alî gördi anun gözi yaşın


Didi ey korkak hamiyyetsiz yigit

Ey yüreksiz ne içün aglarsın it


Öldigi[m]-çün er neden giryân olur

Dâ’imâ erkek koyun kurbân olur


Ol yigit eydür işit ey nâm-dâr

Öldigi-çün aglamazam ben zînhâr


Horasân sultânı kim adı Kakûl

Ol benüm ammum olur ey pür-usûl


Âşık oldum ben anın sevdim kızın 

Mâl ile göstermedi hergiz yüzin


Cümle mâlum ana ben arz eyledim

Olmadı çâre kim nice söyledim


Var Alî başın getür dir kızım al

Yohsa mâl ü genc ile almak muhâl


Âşıkım ammum kızına yâ emîr

Uş Alî’yi görmedin ol dem esîr


Nâ-murâd oldum anın-çün aglarım

Hasret odıyla yüregim daglarum


Çün Alî bildi anın hâlin ayân

Turdı şol dem gögsi üstünden hemân


Didi yigit yatma sen turgıl örü

Şol kemend ile elüm bagla girü


Ben Alî’yim kes başım ilt ammuna

Kim vire bî-şekk kızın ammun sana (Kayaokay 2022a: 152-153)

Kaynakça


Kayaokay, İlyas (2022a). 14. Asrın Yeni Keşfedilen İki Eseri: Yûsuf-ı Meddâh - Hikâyet-i Yemâme, Sehâvet-i İmâm Alî (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yay.

Kayaokay, İlyas (2022b). Türk Edebiyatında Manzum Hz. Ali Cenk-nâmeleri ve Diyarbakırlı İbrahim Şükrî’nin Kıssa-i Kan Kal‘ası ile Hikâye-i Hâver-zemîn Adlı Mesnevileri. İstanbul: DBY Yay.

Atıf Bilgileri


Kayaokay, İlyas. "DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/der-beyan-i-sehavet-i-imam-ali-kerrema-llahu-baba-amr-un-nan-icun-gavga-itdugidur-sehavet-i-ima. [Erişim Tarihi: 15 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
2 HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
3 DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. enes ilhan
Görüntüle
4 MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. enes ilhan
Görüntüle
5 HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
6 DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok
Görüntüle
7 KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 MUHAMMEDİYE (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
9 ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
10 REH-NÜMÂ (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
11 HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD ? Dr. Davut Ertem
Görüntüle
12 GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay
Görüntüle
13 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
14 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
15 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
16 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
17 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
18 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
19 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
20 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
22 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle