- Yazar Biyografisi (TEİS)
Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Gazavatname
- Yayın Tarihi:21/10/2022
DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH)
Hz. Alî cenknamesiYûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Yûsuf-ı Meddâh’ın manzum eseri. Metin, şairin diğer Hz. Alî cenknamesi olan Hikâyet-i Yemâme adlı mesnevisiyle aynı mecmua içinde yer almaktadır. Bilinen tek nüshası Konya Koyunoğlu Müzesi, nu. 11930’da kayıtlı mecmua içinde 194a-202a sayfaları arasındadır. Ayrıca manzumenin, konu olarak benzemekle birlikte kahramanların adlarının farklı olduğu ve Yûsuf-ı Meddâh mahlasının/adının bulunmadığı başka bir nüshası da Milli Kütüphane, nu. 06 Hk 3768/3’teki bir mecmuanın 21a-29a sayfaları arasında yer almaktadır (Kayaokay 2022b: 47). Eserin ne zaman yazıldığı meçhulse de elimizdeki metnin Receb 1180/Aralık-Ocak 1766-67 tarihinde istinsah edildiği bilinmektedir.
Mesnevi nazım şekliyle ve "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla kaleme alınan Sehâvet-i İmâm Alî 402 beyit kadardır. Mesnevinin ilk 15 beyti nasihatname olup 18-396. beyitlerde asıl hikâye anlatılmıştır. 397-402. beyitler arasındaysa dua bölümü bulunmaktadır. Manzumenin vezin, kafiye ve redif kullanımında türün diğer örneklerine kıyasla daha başarılı olduğu görülür. Mecmuadaki diğer metinlerle benzer üslup özelliklerine sahip olan eser, sarih bir Türkçe ile kaleme alınmıştır. Olaylar hâkim bakış açısıyla anlatılır ve olağanüstü motiflere yer verilmemiştir.
Hikâyenin geçtiği zaman dilimi 630-632/1232-1235 yılları arasını işaret etmektedir. Hikâye, konusu itibariyle Türk edebiyatındaki diğer manzum Hz. Alî cenknamelerinden farklıdır. İlk defa bir cenknamede sahabeler arasında ekmek yüzünden kavga çıktığı görülür. Hikâyede Hz. Ali’nin cömertliği vurgulanmak istenmiştir. Horasan diyarından Maksûr adlı bir genç, Hz. Alî’yi öldürerek sevdiğine kavuşmak ister. Hz. Alî, onun sevdiğine kavuşabilmesi için kellesini gencin önüne serer. Allah, bu kadar cömertliğe rıza göstermez ve Maksûr, Hz. Peygamber’in duasıyla Müslüman olur. Ardından Hz. Alî bir plan yapar ve kulu Kanber’i, atı Düldül’ü ve kılıcı Zülfikâr’ı Maksûr’a vererek şahına götürüp onu kandırmasını böylece muradına ermesini söyler. Hz. Alî daha sonra beş sahabeyle onları kurtarmaya gider.
Yusuf-ı Meddâh’ın bu mesnevisi üzerine İlyas Kayaokay’ın yaptığı çalışma yayımlanmıştır (2022a).
Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi
Eserden Örnekler
Sehâvet-i İmâm Alî'den
Ol erenler şâhı Düldül’den iner
Şâhîn gibi gögsi üstüne konar
Hanceri çekdi bogazında kodı
Gördi şahıs kendüzinden el yudı
Agladı zârî kılup bildi işin
Çün Alî gördi anun gözi yaşın
Didi ey korkak hamiyyetsiz yigit
Ey yüreksiz ne içün aglarsın it
Öldigi[m]-çün er neden giryân olur
Dâ’imâ erkek koyun kurbân olur
Ol yigit eydür işit ey nâm-dâr
Öldigi-çün aglamazam ben zînhâr
Horasân sultânı kim adı Kakûl
Ol benüm ammum olur ey pür-usûl
Âşık oldum ben anın sevdim kızın
Mâl ile göstermedi hergiz yüzin
Cümle mâlum ana ben arz eyledim
Olmadı çâre kim nice söyledim
Var Alî başın getür dir kızım al
Yohsa mâl ü genc ile almak muhâl
Âşıkım ammum kızına yâ emîr
Uş Alî’yi görmedin ol dem esîr
Nâ-murâd oldum anın-çün aglarım
Hasret odıyla yüregim daglarum
Çün Alî bildi anın hâlin ayân
Turdı şol dem gögsi üstünden hemân
Didi yigit yatma sen turgıl örü
Şol kemend ile elüm bagla girü
Ben Alî’yim kes başım ilt ammuna
Kim vire bî-şekk kızın ammun sana (Kayaokay 2022a: 152-153)
Kaynakça
Kayaokay, İlyas (2022a). 14. Asrın Yeni Keşfedilen İki Eseri: Yûsuf-ı Meddâh - Hikâyet-i Yemâme, Sehâvet-i İmâm Alî (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yay.
Kayaokay, İlyas (2022b). Türk Edebiyatında Manzum Hz. Ali Cenk-nâmeleri ve Diyarbakırlı İbrahim Şükrî’nin Kıssa-i Kan Kal‘ası ile Hikâye-i Hâver-zemîn Adlı Mesnevileri. İstanbul: DBY Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ayşe YILDIZ |
Görüntüle | ||
2 | HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
3 | DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
4 | MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
5 | HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
6 | DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok |
Görüntüle | ||
7 | KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | MUHAMMEDİYE (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
9 | ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
10 | REH-NÜMÂ (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
11 | HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD | ? | Dr. Davut Ertem |
Görüntüle | ||
12 | GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
13 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
14 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
15 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
16 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
22 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |