DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ)
mesnevi
ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kırşehirli İsa’nın manzum olarak kaleme aldığı dinî içerikli hacimsiz bir hikâyesi. Eserin istinsah tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte eser içerisinde geçen “Siracu 'l-Kulûb dirler bir kitab/Andan açıldı bana işbu cevap” beyitinden yola çıkarak, Ahmedî’nin 14. yüzyılın sonları ve 15. yüzyılın başlarında yaşadığı düşünülürse Dâstân-ı İbrahim’in Siracu 'l-Kulûb’un yazılış tarihinden daha sonra yazıldığı söylenebilir (Köktekin 2001: 15).

Eserin Türkiye’deki nadir eserler kütüphanelerinde yirmi yedi nüshası bulunmaktadır. Geniş halk toplulukları tarafından sevilerek meclislerde okunan bu tip hacimsiz eserlerin çok sayıda yazmasının olması oldukça doğaldır. Tek cilt olacak kadar hacimli olmayan bu tür eserler, farklı konuları barındıran mecmualar içinde yer almalarından dolayı bu tür eserlerin varlığı bilinmemektedir. 105+1 beyitten oluşan Dâstân-ı İbrahim aruzun Fâ‘ilâtün/Fâ‘ilâtün/Fâ‘ilün kalıbıyla yazılmıştır. Sanatsal bir gaye gütmeyen metin her ne kadar aruz vezniyle yazılmış olsa da halk dilinin imla özelliklerini yansıtması sebebiyle aruz uygulanmasında bazı bozuklukların olduğu ve bazı yerlerde hece vezninin kullanıldığı görülmektedir. Dâstân-ı İbrahim’in konusu 14-15. yüzyıl manzum dinî destanlar içerisinde sık görülen dinî karakterler etrafında şekillenen biçime sahiptir. Destan; Hz. Muhammed’in oğlu İbrahim’in erken yaşta vefat etmesinden hareketle ölüm temasını işlemektedir. Oğlu İbrahim’e oldukça derin bir muhabbet duyan Hz. Muhammed, buna rağmen ümmetini oğluna tercih eder. Allah’ın ululuğunu, dünyanın fani olduğunu, ölümün hiç kimsenin kaçamayacağı bir durum olduğunu hatırlatan müellif, bu acı durumu Hz. Peygamberin bile yaşadığını “Ol ‘âlem fahri Muhammed Mustafa, Ol dahı gördi bu derdi ey safa” şeklinde ifade ederek hikâyeye başlar. Hz. Muhammed’in İbrahim adında, Yusuf peygamber güzelliğinde bir oğlu dünyaya gelir. İbrahim okul çağına gelince Hz. Osman’dan Kuran-ı Kerim okumayı öğrenir. Hz. Muhammed, İbrahim’e duyduğu derin muhabbet nedeniyle “Bir gönülde iki sevgü sığmaya/ Allah emrin hiç kimse yıkmaya, İbrahimi severise Mustafa/Ümmetine virmesün miyl-i vefa” şeklinde Allah emrinin Azrail tarafından iletilmesi ile uyarılır. İbrahim bir gün ders bittikten sonra okuldan çıkarken Azrail’i görür ve durumu anlar. Arkadaşları ve hocasıyla vedalaşan İbrahim eve gelir, Hz. Muhammed başı ağrıyan oğlunun başını dizine yaslar bu şekilde Azrail, İbrahim’in ruhunu teslim alır. İbrahim vefat ettikten sonra hocası Hz. Osman tarafından yıkanır ve kefenlenir. Daha sonra bütün Medine halkı İbrahim’i hüzün içerisinde defneder. Destan “Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ ilât/Vir şalâvat Mustafâya ve's-selâm” şeklinde dünyanın faniliğini vurguladıktan sonra salavatlarla sona erer.

Kırşehirli İsâ’nın biyoğrafisi için bk. “ÎSÂ, Kırşehirli/Kayserili Îsâ”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/isa-kirsehirli-


Eserden Örnekler


Hâzâ Dâstân-ı İbrâhîm

Ey Kerim sensin kamu şabr idenlere

Hem sabırlık sen virirsin kalmışlara


Bu ne dertdür bu ne firkat bu ne âh

Kim bize vasl eyledün ey pâdişâh


Dünyâda ecel yili durmaz eser

Ey niçe analarun bağrın keser


Ey niçe kardaş[ı] kardaşdan ölüm

Ayırur derd-i firâkıla bilün


Ey niçe analarun geçdi güni

Girmedi kulagına oglı üni


Ey niçelerün yüregin tagladı

Ey niçeler yas giyüben agladı

……………………………

Ol 'alem fahrı Muhammed Muştafâ

Ol dahı gördi bu derdi ey safâ


Bir 'ayâl virmişidi ana Kerîm

Hüsni yavlâk hûbdı adı İbrahim


Yûsufun hüsni yüzinde hâlıdı

Dâvud âvâzı katında lâlıdı


Hüsni yavlak hûb cemâl ü pür-kemâl

Hem Muhammed oglı hem sâhib-kemal (Köktekin 2001: 18-26).

Kaynakça


Köktekin, Kazım (2001). "Kırşehirli İsa'nın Dâstân-ı İbrâhim'i ve Dili", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 16: 13-26.

Atıf Bilgileri


Tılfarlıoğlu, Musa. "DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/dastan-i-sahib-kiran-kirsehirli-isa. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÂSTÂN-I HİBÂL / DÂSTÂN-I BATTÂL-I SİN (ÎSÂ ?) Îsâ, Kırşehirli Îsâ ismail Aksoyak
Görüntüle
2 DÂSTÂN-I İBRÂHÎM / DÂSTÂN-I HALÎLU’R-RAHMÂN İBRÂHÎM VE İSMÂ’ÎL (ÎSÂ) Îsâ, Kırşehirli Îsâ ismail Aksoyak
Görüntüle
3 DÂSTÂN-I VEFÂT-I İBRÂHÎM (ÎSÂ) Îsâ, Kırşehirli/Kayserili Îsâ Prof. Dr. Hanife KONCU
Görüntüle
4 DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle
5 VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
6 GARÎB-NÂME (ÂŞIK) Âşık Paşa, Âşık Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
7 U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî Prof. Dr. Mustafa Arslan
Görüntüle
8 KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) Hamzavî Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
9 BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) Hatîboğlu Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
10 GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) İbrâhîm Tennûrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
11 GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
12 [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
13 DÎVÂN (KEMÂL ÜMMÎ) Kemâl Ümmî, İsmâ’îl Araş. Gör. Büşra Karasu
Görüntüle
14 KIRK ARMAĞAN (KEMÂL ÜMMÎ) Kemâl Ümmî, İsmâ’îl Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle