- Yazar Biyografisi (TEİS)
Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Dr. Enes Ilhan
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:13/05/2022
DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH)
dinî-didaktik eserYûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Yûsuf-ı Meddâh'ın İblîs ile Hz. Muhammed arasında geçen karşılıklı konuşmalardan müteşekkil manzum telifi. Eserle ilgili mevcut olan tüm bilgiler İsmail Hikmet Ertaylan'ın bir makalesine dayanmaktadır (1946: 105-121). Buna göre eser, 19 sayfalık küçük bir mesnevi olup aruz vezninin "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla kaleme alınmıştır. Yazar nüsha ile ilgili olarak yalnızca Fakîh Ahmed, Abdî ve Süleymân Çelebî'nin eserleri ile aynı cilt içerisinde bulunduğu bilgisini vermektedir. Metnin sondan dördüncü beytinde Yûsuf-ı Meddâh'ın ismi yer almaktadır (Ertaylan 1946: 113). Metin Akar, şeytan ile ilgili bazı hadislerle -bilhassa İbn Abbâs'dan Mu'âz bin Cebel'in naklettiği hadis- eserin kimi yerlerinin örtüşmesi, Şeytân Hikayesi'nin Arapça ve Türkçe mensur muadillerinin bulunması ve 14. asra hâkim olan tercüme faaliyetlerinden hareketle Dâsitân-ı İblîs'in, Arapçadan Türkçeye nazmen tercüme edildiği veya tercüme dilen mensur bir nüshadan nazma çekildiği yönünde değerlendirmelerde bulunmaktadır (1985: 2-3). Ayrıca 285 yılında Nusaybin'de doğan Süryanî Mor Efrem (ö. ?)'in 10. yüzyılda Mısır'da bulunan şiirleri içerisinde Şeytân Hikâyesi ile büyük oranda benzerlikler gösteren pasajların olması mesnevinin kaynağının İslamiyet'ten de öncesine dayandığını göstermesi bakımından önemlidir (Akar 2016; Dilben 2021: 2328). Dâsitân-ı İblis'in 200 ile 240 beyit civarında olduğu tahmin edilmektedir (Akar 1985: 2; Kartal 2013: 272).
Dâsitân-ı İblîs, şeytan ve Hz. Muhammed arasında soru-cevap usulüyle ilerleyen diyaloglar üzerine kuruludur. Eserde İblîs'in hangi davranışları sevip nelerden ve kimlerden hoşlanmadığı ortaya konmakta; namaz, tövbe, kibri terk, mala ve ibadete güvenmeme gibi dinî-ahlaki konular işlenmektedir. Eser, tasavvufî çeşniden ve estetik kaygıdan uzak, dinî telkinler doğrultusunda şekillenen didaktik bir üslupla kaleme alınmıştır (Ertaylan 1946: 113).
Dâsitân-ı İblis'in bazı bölümleri İsmail Hikmet Ertaylan tarafından yayımlanmıştır (1946).
Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi
Eserden Örnekler
Destân-ı İblis Aleyhi'l-la'ne'den
Döndü ol dem eytdi kim yâ Cebrâ'îl
Gör ne kıldı bana nâgehân Celîl
Emr kıldı tapma diyü ayruga
Beni koyup ayruga tapmak hata
Eytdi kim yâ Cebra'îl içüm tolup
Sevgüden gönlüm perâkende olup
İlmüme magrûr olmışdum kavî
Kibr ile tolmış idi gönlüm evi
Kopa magrûr olup oldum mübtelâ
Ol sebebden Hak bana virdi belâ
Atdum andan artuga secde harâm
Kılmadum kıldı melâ'ik hep tamâm
Ol söz ögümde vü secde kılmadum
Beni Hazretten sorasın bilmedüm
Gitdi vuslat irdi bu derd-i firâk
Gör nice oldum yakın iken ırak (Ertaylan 1946: 115)
Kaynakça
Akar, Metin (1985). “Yûsuf-ı Meddah’ın Dâstân-ı İblis’inin Kaynağı”. Beşinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi (Tebliğler-II. Türk Edebiyatı). C. 1. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. 1-7.
Akar, Metin (2014). "Mevlevî Şair Dervîş Niyâzî’nin Bir Mesnevisi: Resûl-i Ekrem Salla’llâhu ‘Aleyhi Ve’-sellem İblis ʿAleyhi’l-laʿneye Su’âl İtdügin Bildürür". VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi 30 Eylül-04 Ekim 2013, Bildiri Kitabı III. (ed. M. Özkan). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay. 1-18.
Akar, Metin (2016). "Şeytan Hikâyesi". Gelenekten Geleceğe Türk Edebiyatı, Elginkan Vakfı 2. Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı Bildirileri 15-17 Nisan 2015. İstanbul: Osman Ünal-Kırıntı Yayıncılık. 107-115.
Aksoy, Hasan (2013). “Yûsuf Meddah”. İslâm Ansiklopedisi. C. 44. Ankara: TDV Yay. 19-20.
Dilben, Talha (2021). "Şeytan Hikayesi'nin Mensur Bir Nüshası ve Müstensihin Konuşma Diline Ait Kullanımlarının Bazı Sözlüklerdeki Karşılığı". Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi Prof. Dr. Metin Akar'a Armağan Özel Sayısı, 5 (4): 2322-2368.
Ertaylan, İsmail Hikmet (1946). “Yûsufî-i Meddâh Yeni İki Varaka ve Gülşâh Nüshası -Hâmuşnâme- Dâsitân-ı İblis-i Aleyhi’lla’ne ve Maktel-i Hüseyn”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1 (2): 105-121.
Kartal, Ahmet (2013). Doğu'nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevî. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
Özçelik, Kenan (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ayşe YILDIZ |
Görüntüle | ||
| 2 | HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 3 | MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
| 4 | HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
| 5 | DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok |
Görüntüle | ||
| 6 | KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 7 | MUHAMMEDİYE (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
| 8 | ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
| 9 | REH-NÜMÂ (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
| 10 | HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD | ? | Dr. Davut Ertem |
Görüntüle | ||
| 11 | GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
| 12 | DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
| 13 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
| 14 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
| 15 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
| 16 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
| 17 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
| 18 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 19 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
| 20 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 21 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
| 22 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |