- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Aysun Çelik
- Eser Yazılış Tarihi:Safer 1080/Temmuz 1669
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:01/12/2021
CÛY-I RAHMET (RIZÂYÎ)
manzum şerhRızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî (d. 1007/1599 - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Aksaraylı Hasan Rızâyî’nin Sa‘dî-i Şîrâzî’nin (ö. 1292) Gülistân adlı eserine yazdığı Türkçe manzum şerhi.
Türk edebiyatında Gülistân’ın tam ve muhtasar olmak üzere 30 civarında tercümesi ve 30 civarında şerhi bulunmaktadır. Gülistân’ın tamamına yapılan şerhlerden biri de Hasan Rızâyî’nin “Cûy-ı Rahmet” adını verdiği bu eseridir. 18 Ramazan Erba‘â 1079 / 18 Ramazan Çarşamba 1669’da kaleme alınmaya başlanan eser, Safer 1080/ Temmuz 1669’da tamamlanmış, 12 Rebiülevvel 1082/19 Temmuz 1671’de ise tashih edilmiştir. Cûy-ı Rahmet’in İstanbul’da tamamlandığı, kitabın sonundaki Arapça kayıttan anlaşılmaktadır. Cûy-ı Rahmet, mananın aktarıldığı 7625 beyit ile 4000 beyit civarındaki manzum Türkçe lügatten oluşmaktadır. Bu haliyle eser, Gülistân’ın bilinen tek manzum şerhi olup Gülistân’ın bilinen tek manzum sözlüğünü ihtiva etmektedir. Eserde, başta “mesnevi” olmak üzere, “kıt'a, gazel, nazm” nazım şekilleri kullanılmıştır. Gülistân’ın “1 dîbâce, 8 bölüm, 1 hâtime”den oluşan tertibine uygun olarak hazırlanan şerhte, önce Gülistân’ın Farsça asıl metni verilmiş, hemen altında metin Türkçeye nazmen aktarılmış, bu metne paralel olarak Gülistân’da geçen kelimeler sayfa kenarlarındaki Türkçe manzum lügatte açıklanmıştır.
Eserin incelenmesini ve metnini içeren bir doktora tezi hazırlanmış ve bir kitap çalışması yayımlanmıştır. (Çelik 2017a; Çelik 2017b).
Şairin biyografisi için bk. "Rızâî, Hasan Rızâî-i Aksarayî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/rizai-hasan-rizaii-aksarayi
Eserden Örnekler
[8. HİKÂYE]
حکايت
هرمز را جدار را کفتند از وزيران پدر را چه خطا ديدی که هم را بند فرمودي کفت خطايی معلوم نکردم وليکن ديدم که مهابت من در دل ايشان بی کرانست و بر عهد من اعتماد کلی ندارند ترسيدم که از بيم کزند خويشقصد هلاک من کنند پس حکما کفته اند
Nûşirevân oglı Hürmüze hemân
Eytdiler ana eyâ şâh-ı cihân
Babanun vezîrlerinden ne hatâ
Sâdır oldı yâ ne gördün iy şehâ
Bend ü habse eyledün fermân kamu
Sana hod degil idi anlar adû
Didi sultân bir hatâyı eyledüm
Bunı ammâ anun içün eyledüm
Ki benüm mehâbetüm anlara hep
Düşdi gönüllerine budur sebeb
Bî-girân ya‘nî nihâyetsiz tamâm
Havf iderler bu vezîrler hâs u âm
İşbu havfdan bir kenâra çıkmadı
Biri emn ile bana hoş bakmadı
Ahd ü peymânuma itmez i‘timâd
Bu vezîrler kalbleri olmadı şâd
Havf iderler irişe benden zarar
Kendilerin nâgehân şâm u seher
Hâsılı birisi olmadı emîn
Nefslerine benden iy sâ’il hemîn
Ben de havf itdüm ki anlardan hemân
Beni katle ideler kasdi ayân
پس قول حکما را اکار بستم که کفته اند
İşbu hâle muttali‘ oldum tamâm
Ukalâ kârın eyitdüm iy hümâm
Amel itdüm anlarun sözi ile
Kim dimişlerdür bu sözi Hak bile (Çelik 2017b: 232-233)
Kaynakça
Cankurt, Hasan (2015). Seyyid Hasan Rızâyî El-Aksarâyî Hayatı, Sanatı, Eserleri ve “Miftâhu’s-Sa‘âde” Adlı Manzûm Kasîde-i Bürde Şerhi. Ankara: Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yay.
Çelik, Aysun (2017a). Türk Edebiyatında “Gülistân” ve Hasan Rızâyî’nin “Cûy-ı Rahmet” Adlı Manzûm Gülistân Şerhi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Çelik, Aysun (2017b). Türk Edebiyatında “Gülistân” ve Hasan Rızâyî’nin “Cûy-ı Rahmet” Adlı Manzûm Gülistân Şerhi (İnceleme-Metin). Konya: Palet Yay.
Kanar, Mehmet (2013). Sâdi-i Şirâzî, Gülistan. İstanbul: Şule Yay.
Kartal, Ahmet (2001). “Sa’dî-i Şîrâzî’nin Gülistân İsimli Eserinin Türkçe Tercümeleri”. Bilig (16): 99-126.
Yazıcı, Tahsin (1996). "Gülistân". İslam Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: TDV Yay. 240-241.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | KÂN-I MA'ÂNÎ (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
2 | TUHFETÜ'L-KUDÂT (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Öğretmen Muhammet H. Cankurt |
Görüntüle | ||
3 | MİFTÂHU'S-SA'ÂDE (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
4 | SAD-KELİME-İ ALÎ TERCEMESİ (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
5 | NÜZHETÜ’L-EBRÂR EL-MUTTALİ‘ Lİ-ESRÂRİ’L-GAFFÂR/NÜZHETÜ’L-EBRÂR MİN-EHLİ’L-ESRÂR (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Öğretmen Muhammet H. Cankurt |
Görüntüle | ||
6 | MAHMÛDİYYE FÎ-MENÂKIBI RİCÂLİ’L-BİLÂD (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Öğretmen Muhammet H. Cankurt |
Görüntüle | ||
7 | KADILIK MERKEZLERİNE DÂİR BİR DEFTER (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Dr. Uğur Arslan |
Görüntüle | ||
8 | TEZKİRETÜ’S-SÂLİKÎN VE RİSÂLETÜ’N-NÂDİMÎN/MENÂKIB-I HÜDÂYÎ (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâî-i Aksarayî | Öğretmen Muhammet H. Cankurt |
Görüntüle | ||
9 | TUHFETÜ’L-MENÂZİL Fİ’L-MENÂSİK (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Öğretmen Muhammet H. Cankurt |
Görüntüle | ||
10 | TECELLİYÂT-I HÜDÂYÎ’NİN NAZMEN ŞERHİ (RIZÂÎ) | Rızâî, Hasan Rızâî-i Aksarayî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂNÇE (RIZÂÎ) | Rızâî, Hasan Rızâî-i Aksarayî | Araş. Gör. Betül OKATALI |
Görüntüle | ||
12 | ŞERH-İ TECELLİYYÂT-I EHL-İ CENNET EFENDİ (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Öğretmen Muhammet H. Cankurt |
Görüntüle | ||
13 | NAZM-I AHKÂM-I SÂL-İ TÜRKÂN (RIZÂYÎ) | Rızâyî, Hasan Rızâyî-i Aksarayî | Doç. Dr. Aysun Çelik |
Görüntüle | ||
14 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
15 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
16 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
17 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
18 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
19 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
20 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
21 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
22 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |