Halil Edib'in derleme eseri. Cümel-i Hikemiyye-i Ecnebiyye’de Antik Yunan düşünürlerine, Kilise azizlerine ve Fransız edebiyatçılarına ait vecizeler derlenmiştir. Halil Edib, eserin önsözünde “hükemâ lisanından” çıkan sözleri birer elmas parçasına benzetir ve onların dilinden çıkan hikmetli sözleri açıklamak üzere başkaları tarafından yazılan sayfalarca izahatın yine de eksik olacağını söyler. Bu sözleri bir araya getirerek insanların okuyup eğlenirken aynı zamanda bir şeyler öğrenmesini istemiştir.

Arakel Efendi’nin teşvikleri ile Osmanlı Kütüphanesi serisi içinde Arap ve Osmanlı edebiyatına dair bu türden vecize derlemelerinin yapılması kararlaştırıldığı gibi mevcut eserde içeriği itibarıyla Batı’dan seçilmiş vecizeleri bir araya getirmiştir. Vecize edebiyatı hem Batılı hem de Doğulu kültürlerde köklü bir geçmişe sahiptir. Genellikle dinî rabıtaları güçlü kişiler, filozoflar, edebiyatçılar ve bilim adamları tarafından söylenmiş, hayat tecrübelerine ve düşünce çıkarımlarına dayalı özlü sözlerdir. Cümel-i Hikemiyye-i Ecnebiyye’de Augustinus, Aristotales, Xenophon, Maximus, Eflatun, Seneca, Euripides, Philemon, Pythagóras, Ciceron, Plutarque, Thales, Angelus, Isidore, Sokrates, Saint-Pierre, Saint-Paul, Bousset, La Bruyère, Voltaire ve La Rochefoucauld gibi isimlere ait onlarca felsefi vecize kaydedilmiştir. Bu vecizelerde insanoğlunun düşünce ve yaşam tarzına dair öğütler verilmekte, evrensel ilkeler telkin edilmektedir.

Eser 1886'da, İstanbul'da Şirket-i Mürettebiye Matbaası'nda basılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Halil Edib”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edib-halil-edib-bey