Kütahya Vahîd Paşa Yazma Eserler Kütüphanesi, 2480 numarada kayıtlı olan şiirler ve mensur metinlerden oluşan eser. Cönkün sayfalarının kâğıt cinsi, boyutları ve yazı stilleri birbirlerinden farklıdır. Bu hâliyle eser, düzensiz bir görünüm arz etmektedir. Sonradan ciltlendiği anlaşılan eser, 19. yüzyıla ait derleyeni bilinmeyen bir cönktür.

Kütüphane kataloğunda, “İlâhıyât Mecmuası” adıyla kayıtlı olan eserin derlenme tarihi belli olmamakla beraber 19. yüzyıl şairlerinden Sâkine Derviş (Sâkine Bacı) adlı bir şaire ait bir kısım şiirleri muhtevi olması ve II. Mahmûd (s. 26)’un adının geçmesi sebebiyle bu yüzyılda düzenlendiği söylenebilir.

Eserin 21 b-22 b varaklarında bulunan ve II. Mahmûd döneminde cereyan eden Mısır meselesini dile getirmesi kuvvetle muhtemel olan ağlar Mısır ağlar redifli şiirden de yola çıkılarak eserin 19. yüzyılda derlendiği kuvvetle muhtemeldir. Sultan II. Mahmûd’a övgü bağlamında muhtemelen ordu mensubu olan derleyici tarafından kaleme alınan şu mısralar da çalışma konumuz olan cönkün 19. yüzyıl ürünü olduğuna işaret etmektedir denilebilir:

Bu bir kerîm vücûddur bilin ey cân

Atasıdır bunun Sultan Selîm Han

Bunun adıdır Sultan Mahmûd Han

Kemâl-i kadrin irgürsün ol cân

Ayrıca eserde yer alan Leşkerin mansûr muzaffer kıl / Hem oğulların kemâl-i pîr kıl (11 b) şeklindeki Osmanlı ordusunun ve devrin sultanının galibiyeti ile ilgili mısralar, cönk sahibinin asker veya ordu mensubu bir şahsiyet olabileceğine dair bazı ipuçları vermektedir.

Eski kütüphane numarası 6056 olan eserin 20 b varağında, sâhib-i mâlın fâili Ahmed ibaresi mevcuttur. Muhtelif nazım şekil ve türlerinin yanında bazı mensur parçalardan oluşan ve derleyicinin belli bir tertip hususiyeti gözetmediği bu cönkte yer alan bazı manzum ve mensur kısımların yer yer okunamaz hâlde oldukları tarafımızdan müşahede edilmiştir.

Çok yıpranmış olan eserin ilk sayfasında: “Her neye başladıkda bu âyeti okuya, her ne isterse namazın âhirinde okıya, namazı kabul ola, âhireti zîneti ola” kaydından sonra “Mal ve evlat, dünya hayatının süsüdür. Rabbinin katında baki kalacak salih ameller, sevap olarak da ümit olarak da daha hayırlıdır” anlamına gelen Kehf suresinin 46. âyeti yazılmıştır. Tevbe, Fetih, İsra ve Yasin surelerinden bazı âyetlerin de yer aldığı eserin farklı sayfalarında bazı mensur tesbihat ve dua metinleri, bir kısım hikâyeler, Hz. Peygamber, Hz. Şit, Hz. Ali ve Hz. Fatıma ile ilgili olarak bazı halk anlatılarında da yer alan bir kısım bilgi ve hikâyelerin yanında cönk sahibinin düzensiz özel notları da yer almaktadır.

Yûnus (3) Kul Yûnus (1), Derviş Yûnus (1), Âşık Yûnus (1), Sâkine Derviş (1) ve Âşık Abdî (1)’ye ait şiirlerin bulunduğu cönkte, birisinin Yûnus’a ait olduğunu bildiğimiz peygamber yatur nakaratlı şiir de dahil olmak üzere 15 şiir daha yer almaktadır. Bir kısmının Sâkine Bacı’ya ait olabileceği düşünülen söz konusu mahlassız şiirlerle birlikte eserde, toplam yirmi iki şiirin mevcut olduğu görülür. Eserdeki yirmi iki şiirden üç tanesinin Veliyyüddün Efendi isimli bir şahsa hitaben kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Cönkte, belli bir kafiye düzenine sahip olan on bir şiirin yedi tanesi beyit nazım birimi ile dört tanesi de dörtlük nazım birimi kaleme alınmıştır. Söz konusu şiirlerden gazel nazım şekli ile kaleme alınan iki şiirden birisi on dört beyit, diğeri de sekiz beyitten oluşmaktadır (10 b-12 b). Eserin farklı sayfalarında yer alan mesnevi nazım şekli ile kaleme alınan beş şiirin bir tanesi beş, iki tanesi yedi, birer tanesi de on ve kırk üç beyitten müteşekkildir.

Toplamda kırk altı varaktan oluşan eserin tamamen boş, eksik ve üst kısımlarında sadece bir iki satır bulunan sayfaları çıkarıldığında elimizde kalan otuz altı varağı, Mustafa Güneş danışmanlığında Deniz Menteş tarafından yapılan bir yüksek lisans tezine konu edilmiştir