Ali Kemal'in roman türünde yazdığı ikinci eseri. İlk romanı gibi bu da Halep'te sürgünde iken kendi hayat hikayesinden esinlenerek kaleme alınmıştır. Önce Servet gazetesinde tefrika edilmiş, ardından kitap hâlinde yayımlanmıştır. Anlatı uzun yıllar önce İskenderun limanında tesadüf edilen Safvet Hanım'ın üvey kızı Seher, öz kızı Nevber ve tayin edildiği görev yerinde onları bekleyen Subuhi Bey'in etrafında gelişir. Subuhi Bey eski memurlardandır fakat bir hatası yüzünden görevden el çektirilmiş uzun bir aradan sonra tenzil-i rütbeye maruz kalarak Tedmür'de görevlendirilmiştir. Subuhi Bey, İstanbul'da yaşadığı sırada karısının yaşlanması üzerine evin beslemesi Safvet Hanımı kendine eş olarak alır. Sonradan görme bu kadın son derece kıskanç ve habis bir kişidir. Evin beyiyle evlendikten sonra eski hanımını her fırsatta kıskandırıp üzmekten zevk alır. Zavallı kadın bir müddet sonra üzüntüsünün de etkisiyle hastalanır ve hayatını kaybeder. Ardında kızı Seher'i bırakır. Safvet Hanımın tüm art niyeti bu defa genç kıza yönelir. Seher mütevazı düzeyde eğitim almış, devrin gazete ve dergilerini imkânlar dâhilinde temin edip okuyan, kitaplarla birlikte zaman geçirmekten zevk alan bir kızdır. Yaratılış itibarıyla da Seher Hanımın tam tersine gayet olumlu yönlere sahiptir. Nevber ise Safvet Hanımın ve Subuhi Bey'in evliliklerden olan iki iki buçuk yaşlarında bir kız çocuğudur. Subuhi Bey yeni görev yerine atandıktan üç ay sonra ailesini yanına aldırmak ister. Onları karşılamak üzere İskenderun limanına bir adamını gönderir. Genç kadın iki kız çocuğuyla refakatçinin yolunu gözlerken beklediği kişinin henüz gelmediğini anlayıp endişelenmeye başladığı sırada durumun farkına varan bir yüksek memurun ailesi tarafından on günlüğüne Halep'te misafir edilirler. On gün sonra refakatçileri onları bulur ve Subuhi Bey'in yanına götürür.

Tedmür'te bulundukları sırada hem Safvet Hanım hem de Seher çok sıkılırlar. Bu sırada Seher eski okul arkadaşlarından Hayriye ile mektuplaşır. Kendi yaşadıklarından ve evliliği dair düşüncelerini paylaşırlar. Bu mektuplarda zaman zaman başka kişilerin de hayatlarından kesitler aktarılır. Yazarın burada mektupları bir anlatım tekniği olarak kullanması ve yazışmaların muhtevası onun Marcel Prévost'nun etkisi altında kaldığını gösterir. Safvet Hanım ise üvey kızı Seher'in evden uzaklaşmasını sağlamak için evlenmesinin yolunu açmaya çalışır. Diğer taraftan Nevber kuş palazına yakalanır ve ölür. Bu durum Safvet Hanımın daha da hırçınlaşmasına sebep olur. Bir müddet sonra Seher bir Arap genciyle evlenir ve çölde yaşamaya başlar. Daha öncesinde Seher üvey annesinin babasını aldattığını anlar fakat babasının düzeni bozulmasın diye bu konudan kimseye bahsetmez. Babası bir gün beklenmedik bir saatte eve geldiğinde karısının kendisini aldattığı öğrenir. Aldatılan koca sinir krizi geçirir ve oracıkta hayatını kaybeder. Dul kadın kocasının ölümünün ardından gizli ilişki yaşadığı Hasan'la birlikte Şam'a yerleşir ve orada hafif meşrep bir kadın olarak hayatını sürdürür.

Yazar, eserinde yer verdiği olaylar ve tartışmalar üzerinden yaşadığı devrin tarihî ve sosyal yönlerini eleştirel bir bakışla mercek altına alır. İki Hemşire'de olduğu gibi bu romanda da olay örgüsü zıtlıklar üzerine inşa edilir. Seher ve Hayriye arasındaki mektuplaşmalar sırasında çöl ve şehir hayatı arasında medenilik açısından kurduğu ilişki ve tartışmalar önemlidir. Medeniyet kavramı ve tabiata kaçış teması eserin yayımlandığı yıllarda birçok yazar tarafından ele alınmıştır. Fransız edebiyatından iktibas edilen bu tema aynı zamanda Aydınlanma devri düşünürleri tarafından tartışmalara konu edilmiş felsefi bir yaklaşımdır. Bu yönüyle eserin Romantik edebiyatın tesiri altında kaldığı düşünülebilir. Eserin sonuna doğru ise şehir hayatında yaşanan onca olumsuzluklara istinaden çölde, tabiî hayatın içinde daha mutlu bir hayatın yaşanabileceği sorgulanır.

Yazarın biyografisi için bk. “Ali Kemal”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-kemal