Muallim naci tarafından, “fetva” maddesine kadar yazımı tamamlanan tanıklı Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Müellif, Çocuklar İçin Lügat Kitâbı’nı hazırlarken dönemin içerisinde yaşayan edip ve bilim insanlarının eserlerinde yoğun olarak kullanılan sözcükleri esas alır. Arapça ve Farsçanın yanı sıra, içerisinde bulunulan Tanzimat Dönemi’nin de etkisiyle Batı'dan alınan kelimelerin lügat içerisinde madde başı olarak etkin şekilde yer aldığı görülür. Yabancı dilden alınan sözcüklerin kaynak dildeki şekillerine olduğu gibi yer verilmemiş, kelimenin Türk dilinde almış olduğu sesletim değeri öncellenmiştir.

Sözlüğün dikkat çekici kısımlarından bir diğeri klasik Osmanlı Türkçesi sözlükçülüğünde alışılagelen, genel Arapça ve Farsça sözcüklere yer verilmemiş olmasıdır. Muallim Naci bu yaklaşımını, “erbâb-ı kalem” olan kimselerin arasında kullanımı sık olan ya da ilgili otoritelerce kullanılması uygun bulunan sözcüklere yer vermeyi istemiş olmasıyla açıklar (Muallim Naci 1890: 3). Çocuklar İçin Lügat Kitâbı’nda Arapça ve Farsça sözcüklerin kaynak dili, eş ve farklı anlamları gibi ayırt edici özellik gösteren açıklamaları, çeşitli noktalama işaretleriyle gösterilmiştir. Kimi Arapça sözcüklerin müennes şekillerine farklı bir mana taşımaması halinde yer verilmemiş, madde başları harekelenerek cümle ya da çeşitli terkiplerle tanıklandırılmıştır.

Muallim Naci tarafından “fetva” maddesine kadar tamamlanan eser daha sonra Müstecâbî-zâde İsmet tarafından tarafından 1316/1898’de tamamlanır. Daha sonra eser, çeşitli eklemeler ve çıkarmalar yapılarak Lügat-i Nâcî ve (Tetimme-i) Lügat-i Nâcî (Çocuklar İçin Lügat Kitâbı) isimleriyle yeniden yayımlanır. Muallim Naci’nin ölümünden sonra çıkarılan baskılarda başlangıcından itibaren gözetilen sade dil anlayışının korunarak sözlükçülük tekniği, sözvarlığı, tanıklandırma şekilleri gibi bir dizi farklılıklarla, Osmanlı iptidaiye ve rüştiye okullarında eğitim görmekte olan öğrenciler için uygun bir kaynak olarak kullanıldığı düşünülmektedir (Yavuzarslan 2009: 165).

Çocuklar İçin Lügat Kitâbı, Dersa’âdet Mahmûd Bey Matba’ası’nda 1306/1890 yılında bastırılmıştır. Muallim Naci tarafından “Fetvâ” maddesine kadar yazılan lügat 832 sayfadan oluşmaktadır. Eser Millî Kütüphanede “06 Mil EHT A 2764” yer numarasıyla araştırmacı ve okuyucuların erişimine açıktır.

Yazarın biyografisi için bk. “Muallim Naci”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muallim-naci