Harîmî mahlaslı Bosnalı Ali Dede’nin Arapça kırk ‎hikmetli ‎vecîzeyi derleyip her bir vecîzeyi iki beyitle Türkçe’ye tercüme ettiği manzum eseri. Ali Dede’nin bu eseri, Hz. Ali’den kırk hikmetli ‎vecize seçerek iki ‎beyitle tercüme ettiği Şerh-i Çihl-Kelâm-ı Emîri’l-Mü’minîn adlı ‎eserine şekil ve muhtevâ ‎açısından benzerlik gösterir. Müellif, eserini ne zaman ve nerede ‎yazdığını belirtmediği gibi hikmetleri nereden derlediğini ‎de belirtmez. Sadece otuz ‎dokuzuncu vecîzede yumuşak huyluluk/rıfk’ı anlatırken ‎Tevrât’tan iktibasta bulunur.‎

Eserine altı beyitlik besmele, hamdele ve salvele ile başlayan Ali Dede, Hakk’tan ‎hikmetine ‎erdirmesini ve bu vesileyle hayırlara ermeyi umar. Bu beyitlerde mefâîlün ‎mefâîlün feûlün ‎kalıbını kullanmıştır. Aynı kalıp “temme” bölümünde de kullanılır. ‎Eserin diğer kısımlarında ‎ise fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbı tercih edilmiştir. Besmele, ‎hamdele ve salvele faslından ‎sonra üç beyitlik sebeb-i cem‘-i kelimât-ı hikmet başlığı ‎yer alır. Burada “Allâh Resûlü ‎buyurdu/Kâle Resûlullah.” “Ulemâya sorun, hikmet ehli ‎olanlarla birlikte olun/sâilû el-ulemâ’ ‎ve hâlitû el-hukemâ.” (Taberânî, el-Mu‘cemu’l-‎Kebîr, 22/135) rivayetine yer verilir ve üç ‎beyitle bu rivayet açıklanır. Sonra beş beyitlik ‎Âğâz-ı Sühân başlığı ile eserin mahiyeti dile ‎getirilir. Buna göre hikmetlerin gâyesi, kişiye ‎rehber olması ve onlar vesilesiyle kalp ve ‎ruhun nurlanmasıdır. Tek tek inci ‎hikmetleri, ancak dizildiğinde değerleri artacaktır. ‎Hal böyle olunca Ali Dede kırk hikmet ‎vecîzesini derleyerek bir inci gerdanlık oluşturmayı ‎istemiştir. Bu başlığın ardından ‎‎“Hikmeti bulmak kişinin ganimetidir/ganîmetü’l-mer’i ‎vicdânü’l-hikmeti” şeklindeki ilk ‎hikmet kelimesi ile başlayan hikmet vecîzeleri, “Kalplerin ‎değişmesiyle kalp cevherleri ‎bilinir/bitakallubi’l-kulûb tu‘raf cevâhiru’l-kulûb” vecîzesiyle ‎son bulur. Hikmetlerde ‎genel olarak ferdî ve toplumsal maslahatın gözetildiği bir dizi ‎nasîhatın sıralandığı görülür. Şârihin sûfî-Halvetî kimliği şerhine genel olarak ‎yansımaz. Ancak vatan ‎sevgisi gibi bazı konularda Ali Dede’nin sufi kimliği tebellür eder ve ‎burada vatan ‎sevgisinden maksadın ezelî vatan olduğu belirtilir. ‎

Kırk hikmetten sonra dört beyitlik bir temme bölümü ile eser tamamlanır. ‎Burada ‎hamd’den sonra hikmetler hazinesinden kırk hikmetin nazmının tamamlandığı, ‎nazımda ‎kusurunun olabileceği ancak irfan nurunun o eksikliği örteceği ve kerem ehlinin ‎özür ‎kabul edici olduğu belirtilir.

Bilindiği kadarıyla dünya kütüphanelerinde üç, Türkiye'de özel bir kütüphanede ise tek nüshası bulunan ‎eser, ‎Adem Ceyhan ve Hilal Kurt tarafından tahkik ve tahlil edilerek yayınlanmıştır.‎

Şairin biyografisi için bk. “Ali Dede, Bosnevî”. Türk Edebiyatı İsimler ‎Sözlüğü. ‎http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-dede-bosnevi