- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Kırk Hadis
- Yayın Tarihi:11/10/2021
ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ)
kırk hadis tercümesiRıhletî (d ?/?- ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Rıhletî'nin kırk hadis tercümesi. Rıhletî 16. asırda iki kırk hadisi tercüme eden şairlerden biridir. Eser, Abdurrahman Câmî’nin (ö. 1492) seçip 1481 yılında Farsçaya nazmen tercüme ettiği rivayetlerdir (Bir nüshası: Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi, Nu. 1350, vr. 57b-65b). Câmî’nin söz konusu eserinin aynı yıl Ali Şîr Nevâyî (ö. 1501), daha sonra Fuzûlî (ö. 1556) tarafından Türkçeye çevrildiği bilinmektedir. Rıhletî’nin bu türdeki dinî- edebî metni, tercüme etmeyi istediği eserde olduğu gibi, mensur mukaddime (önsöz), hadislerin birer kıtayla çevrildiği asıl ve büyük kısım, kıta şeklinde sonuç olmak üzere üç bölümden ibarettir. Mütercim, “sahîh, râvî, muhaddis” gibi eserinin konusuna uygun kelimelerle Allah’a hamd ve Hz. Peygamber için dua vazifesini yerine getirdikten sonra, Abdurrahman Câmî’nin bu hususta haber verilen uhrevî mükâfata erişmek için kırk hadisi manzum olarak Farsçaya tercüme ettiğini, kendisinin o inci gibi nazmı çevirmeye meylettiğini anlatır. Onun kanaatince Hz. Muhammed’in hadisleri ab-ı hayat, canlara can ve ayrılık gecesinde yol şaşırılsa, parlak bir ay gibidir.
Kırk hadisi Câmî’nin eserinde olduğu gibi “feilâtün mefâilün feilün” kalıbıyla ve ikişer beyitli kıta şeklinde çeviren Rıhletî, bu tercümesini ne zaman tamamladığı konusunda herhangi bir bilgi vermemiştir. Şairin Câmî’ye ait Farsça kıtaları oldukça başarılı biçimde Türkçeye çevirdiği, yirmi dolayındaki tercümesinde anılan kaynak metindeki kafiyeleri de kullandığı görülmektedir. Mütercim hadisleri Câmî’ye ait Farsça kıtalara bağlı kalarak çevirmiş; tercümesine esas aldığı metindeki kelime ve tamlamaları da ara-sıra kullanmıştır.
Rıhletî’nin söz konusu eseri, Ahmet Sevgi tarafından Molla Câmî’nin ‘Erba‘în’i ve Türkçe Manzum Tercümeleri adıyla yayınlanmıştır (Sevgi 1999).
Mütercimin biyografisi için bk. "Rıhletî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rihleti
Eserden Örnekler
Men a'tâ li'llâhi ve mene'a li'llâhi ve ehabbe li'llâhi ve ebgaza li'llâhi fe-kadi'stekmele îmânehû
Buğz u hubb u atâ vü men‘ üzere
Olsa hak kanda ise mâyil ana
Ki mehekk-i kabûl-i hakda belî
Nakd-i îmân olur çü kâmil ana” (Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi. Nu. 1350. vr. 58b; Sevgi 1999: 29).
Men lem yeşküri'n-nâse lem-yeşküri'llâhe.
Sana kimden irerse ni‘met sen
Bilmeyüp şükrin eylemezsin edâ
Târik-i şükr-i bendegân-ı Hak
Kanda eyler Hudâ’ya şükri ya” (Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi. Nu. 1350. vr. 61b; Sevgi 1999: 41).
Men lâ yerhamü'n-nâse lâ-yerhamühü'llâhü
“Rahm kıl ger disen olam merhûm
Kıl hadîs-i şerîfi yahşi fehm
Tâ ki sen gayra rahm itmeyesin
Erhamü’r-râhimîn itmez rahm” (Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi. Nu. 1350. vr. 61b; Sevgi 1999: 44).
Lu'ine abdü'd-dînârı lu'ine abdü'd-dirhemi
“Oldı ger âfitâb-ı rahmet-i Hak
Şâmil-i zerre zerre-i âlem
Abd-i dînâr olur ba‘îd andan
Olur andan ba‘îd abd-i direm” (Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi. Nu. 1350. vr. 62a; Sevgi 1999: 50).
Lâ yüldagu'l-mü'minü min cuhrin vâhidin merretyni.
“Tutma andan dahi ümîd-i vefâ
Sana ola cefâda çün küstâh
Mü’mini iki def‘a zîrâ kim
Negezed mâr ez yekî sûrâh” (Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi. Nu. 1350. vr. 62b; Sevgi 1999: 53).
Kaynakça
693 No’lu Balıkesir Şer‘iye Sicili. BOA, s. ve belge No. 20-1, 229-2, 229-3, 296-2.
696 No’lu Balıkesir Şer‘iye Sicili. BOA, 696, 25b-1.
Avcı, İsmail. (2014). “Balıkesirli Rıhletî ve Eserleri”. Uluslararası Balıkesir’e Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu (7-8 Kasım 2013, Balıkesir) Bildirileri. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yay.
Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri. Ankara: Öncü Kitap.
İsmail Hakkı (1343/ 1925). Karesi Meşâhîri, İkinci Kısım, Edîb, Şâirler ve Devlet Ricâli Faslı. İstanbul: Hüsn-i Tabiat Matbaası.
Kilisli Muallim Rifat (1928). “Süheyl ü Nevbahâr’a Dâir”. Türkiyat Mecmuası (2): 408-409.
Karahan, Abdülkadir (1952). “Câmî’nin Arba‘în’i ve Türkçe Tercümeleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 4 (4): 345-371.
Karahan, Abdülkadir (1954). İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadîs Toplama, Tercüme ve Şerhleri. İstanbul.
Kürkçüoğlu, Kemal Edip (1951). Kırk Hadîs Tercemesi. İstanbul: MEB Yay.
Müstakimzâde Süleyman Sa‘deddîn. Mecelletü’n-Nisâb Fi’n-Niseb ve’l-Kunâ ve’l-Elkâb. Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Hâlet Efendi bl. Nu. 628.
Özer, Kemal (1957). Tarihte Balıkesir. Balıkesir.
Rıhletî. Hadîs-i Erbaîn Tercümesi. Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Esad Efendi. Nu. 1350. vr. 57b-65b.
Sevgi, Ahmet (1999). “Molla Câmî’nin ‘Erba‘în’i ve Türkçe Manzum Tercümeleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (6): 1-145.
Sevgi, Ahmet (2000). Molla Câmî’nin Erba‘în’i ve Manzûm Türkçe Tercümeleri. Konya.
Söylemez, İdris (2017). Türk-İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler. Doktora tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
Şafak, Turgay, İ. Akpınar. (2021). Hz. Ali’nin Sözlerinin Farsça ve Türkçe Manzum Tercümeleri. Tercümetü’l-le’âlî ve Tezkiretü’l-meâlî Hoca Mesûd- Tercümeti’l-leâlî Rıhletî. İstanbul: Büyüyen Ay Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | KIRK HADİS (RIHLETÎ) | Rıhletî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 2 | TERCEMETÜ'L-LEÂLÎ (RIHLETÎ) | Rıhletî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 3 | NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) | Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran |
Görüntüle | ||
| 4 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) | Atâ, Üsküplü Atâ | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 5 | DÎVÂN (İLMÎ) | İlmî, İlmî Dede | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 6 | GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) | Halvetî Muhyî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 7 | DÎVÂN (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 8 | SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
| 9 | GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) | Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî | Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
| 10 | ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) | Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
| 11 | MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Prof. Dr. Ahat Üstüner |
Görüntüle | ||
| 12 | MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle |