Tiryaki Hasan Paşa’nın hayatının 1577-1606 yılları arasındaki bölümünü anlatan eser. Eserin yazılış tarihi belli olmamakla birlikte Hasan Paşa’nın ömrü için dua edilerek bitirilmesi, onun hayatta olduğu bir zaman diliminde kaleme alınmış olduğunu göstermektedir. Yine eserin sonundaki manzum bölümde dönemin sultanı I. Ahmed (ö.1617)’e bir övgü ve dua da yer almaktadır. Hasan Paşa’nın biyografisine göre Paşa, Zitvatorok Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Celâlî meselesi ve özellikle Halep’te isyan halindeki Ma‘anoğlu Fahreddin ile birlikte hareket eden Canbolatoğlu Ali Paşa konusuyla ilgilenmek üzere Anadolu’ya geçer (Ak 2012: 205). Eserde bu olaydan bahsedilmediğine göre eser, 1606 yılının ilk aylarında yazılmış olmalıdır. 

Cihâd-nâme-i Hasan Paşa üç bab ve bu üç babda toplam yirmi dört meclisten oluşmaktadır. İlk bab, Hasan Paşa’nın sancak beyliğinden beylerbeyi oluncaya kadarki savaşlarından bahseder. Bu bölümde 1577’den 1595 yılına kadarki olaylar on dört mecliste nakledilir. Bu bölümde çeşitli savaşlar, kale kuşatması ve fetihler yer alır. Bunun yanında bazı düşmanların zalimlikleri, bir kadı kızının hapsedilmesi ve sonrasında kurtarılması, Kozma adındaki bir kafirin işkenceleri ve sonrasında Hasan Paşa tarafından cezalandırılması, Kiş Keçi adlı bir kafirin kazığa vurulması gibi olayların zikredilmesi sırasında ifade üslubu daha çok tahkiyevî bir metin edasına döner. İkinci bab, Hasan Paşa’nın vezirliğe yükseltildiği 1601 yılına kadarki olayları içerir ve yedi meclisten oluşmaktadır. Bu babın 21. meclisinde zikredilen Kanije savunması, eserin en dikkat çeken yönüdür. Savunmanın henüz bir destan hâline dönüşmediği zaman kaleme alınan bu eser belki de en objektif bakışla kaleme alınmıştır. Üçüncü ve son bâbda üç meclis bulunmaktadır. Bu bölümde yazar Hasan Paşa’nın vezirliği sırasındaki olayları aktarmaktadır.

Tiryaki Hasan Paşa’nın savaşlarını anlatan Cihâd-nâme-i Hasan Paşa, daha Hasan Paşa hayattayken kaleme alınmış olması nedeniyle her şeyden önce tarihî bir vesika niteliği taşımaktadır. Bazı cümlelerin uzunluğuna rağmen cümle unsurlarının birbirinden kopmaması ve secilerin ustalıkla kullanılması Cafer Iyânî Bey’in güçlü bir nâsir olduğunun göstergeleridir. Cihâd-nâme-i Hasan Paşa’da bulunan manzum kısımlarda konuya uyum açısından nesirdeki ustalığın nazımda da devam ettiği görülmektedir. Sanatını gösterdiği gazellerde Cafer Iyânî Bey, hikmetli söyleyişini ön plana çıkarır. Manzumelerin metne dâhil olduğu kısımlarda yazar nesirden nazma geçerken bu geçişi hissettirmeden yapar. Yazar, her ne kadar secileri çok sık kullansa ve zaman zaman cümleleri uzatsa da genel olarak dönemine göre sade sayılabilecek bir üsluba sahiptir.

Cihâd-nâme-i Hasan Paşa, 1949 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Saim Işıldak tarafından hazırlanan bir mezuniyet tezine konu olmuştur. Tezde metin Arap harfleriyle istinsah edilmiş ve inceleme yapılmıştır. Bunun yanında Vahit Çabuk tarafından müellifi belli olmayan diğer eserle birlikte sadeleştirilerek yayımlanmıştır (1978). Son olarak Osman Ünlü tarafından eserin ilmî bir neşri yapılmıştır (2015).

Yazarın biyografisi için bk. "Iyânî, Cafer Iyânî Bey". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cafer-iyani-bey