Şemsî mahlaslı bir şair tarafından kaleme alınan Arapça-Türkçe manzum sözlük. Cevâhirü’l-Kelimât'ın müellifi olan Şemsî hakkında elde herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Ancak eserin en eski nüshasının 17. yüzyılda istinsah edilmiş olmasından hareketle şairin bu yüzyıl veya öncesinde yaşadığı kabul edilebilir.

Arapça-Türkçe 643 beyitlik manzum bir sözlük olan Cevâhirü’l-Kelimât, 94 beyitlik mukaddime ve kelime anlamlarının verildiği 549 beyitlik sözlük bölümünden oluşmaktadır. Müellif, mukaddime bölümünde “Sebeb-i Te’lif-i Kitâb” başlığını müteakip otuz altıncı beyitten itibaren eseri kaleme alma sebebini açıklar. Buradaki anlatılanlara göre Şemsî’nin de dâhil olduğu Gülistân, Bostan, Nigâristân ile Bahâristân’ın okunduğu bir bağ meclisinde güzellerden biri Lugat-ı Ferişte’yi ve Şâhidî’yi okur. Mecliste bulunan bir başka güzel, Lugat-ı Ferişte ve Şâhidî sözlüklerinin yazılamayacağını söyleyerek bunları över ve Arapça manzum bir sözlük yazılırsa zevkle okunacağını ve çocukların diline vird olacağını ifade eder. Bu söz üzerine Şemsî eserini yazmaya karar verir.

Cevâhirü’l-Kelimât’ın sözlük bölümü, her biri dokuzar beyitlik 61 kıtʻaya sahiptir. Her kıtʻanın son beyti; ilk mısralarında kıtʻaların vezninin ikinci mısralarında ise veciz sözlerin söylendiği taktiʻ beyitleridir. Kelime karşılıklarının verildiği beyitlerde belli bir düzen gözetilmeksizin Arapça ve Türkçe karşılıklara yer verilmiştir. Kıtʻaların bazılarında önce Arapça kelimeler söylenip Türkçe karşılığı verilmiş, bazılarında ise bu durumun tersi sergilenmiştir. Kelimelerin alfabetik düzen gözetilmeksizin karışık bir hâlde verilip yer yer bazı kelimelerin de mükerrer kullanıldığı eserde, mükerrer kelimeler hariç 1500 civarında Arapça kelimenin Türkçe karşılığı verilmiştir.

Cevâhirü’l-Kelimât, bünyesinde barındırdığı kelime hazinesiyle hem tanzim edildiği dönemdeki Türk dilinin sahip olduğu söz varlığı hakkında bilgiler ihtiva etmesi; hem de şekil, ses ve anlam itibarıyla bazı kelimelerin değişim evreleri hakkında bazı kanaatlere ulaşılmasına zemin teşkil bakımından önem arz etmektedir. Özellikle eserde karşılaşılan ve günümüzde kullanımdan düşmüş bazı Türkçe arkaik kelimeler bu durumun en güzel örneklerinden biridir.

Birçok nüshası bulunan eser üzerinde önce Seyfettin İlhan (1997) tarafından tenkitli metnin esas alındığı yüksek lisans tez çalışması yapılmış, akabinde Yılmaz İnce (1999) tarafından yapılan yüksek lisans tezinde ise dil incelemesine tabi tutulmuştur. İnce (2002), daha sonra eseri bir makaleyle tanıtmıştır.