- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şevkî, Namaganlı - Madde Yazarı: Prof. Dr. Beyhan KESİK
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Çağatay
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:28/03/2022
CENG-NÂME-İ HUDÂYÂR HÂN (ŞEVKÎ)
tarihî mesneviŞevkî, Namaganlı (d. ?/? – ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Namaganlı Şevkî’nin tarihî mesnevisi. Asıl adı Molla Şemsî olan Şevkî, Özbekistan’ın Namagan bölgesindeki Kelvek köyünden olup hayatına dair pek bir bilgi bulunmamaktadır (Eckmann 1963: 153). Şairin bilinen iki manzum eserinden birisi Ceng-nâme-i Hudâyâr Hân adlı mesnevisidir. 742 beyitten (1482 mısra) oluşan eser, aruzun “fe’ilâtün mefâ’ilün fe’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Eser, bir giriş ve Şevkî’nin “hâdise” adını verdiği beş bölümden oluşmaktadır.
Ceng-nâme-i Hudâyâr Hân adlı mesnevinin konusu, Hokand hanları Şîr Ali Han (1842-1845) ve Hudayar Han (81845-1858 ve 1865-1875) zamanında göçebe Kıpçaklı Özbekler ile yerleşik Sartların savaşları, kabile başkanlarının taht kavgaları ve 1852 yılında Musulmankul’un idaresinde merkezî yönetime karşı ayaklanan Kıpçakların Bilkıllama (Namangan yakınında) meydan savaşında Hudayar tarafından mağlup edilmesidir (Eckmann 1963: 154).
Eser, yalnız edebiyat bakımından değil, tarih açısından da önemli ve değerlidir. Eser; devrin savaş teknikleri, göçebe halkların gelenek ve görenekleri, Türk toplulukları arasındaki ilişkilere dair önemli bilgiler barındırmaktadır.
Özbek edebiyat tarihçisi Gulam Karimov’un araştırmalarına göre eser, Rus Türkolog V. P. Nalivkin’in kitapları arasında bulunmuştur. Yazma nüshası Özbekistan Bilimler Akademisi Doğu Enstitüsü Kitaplığındadır (Eckmann 1963).
Eserden Örnekler
Zenberekçi yubardı üç oqnı
Bilmedi songra bar bile yoqnı
Bir yolı barça qoydı ol dem at
İlki yandın salışdılar heyhat
Ér yigitlerning gayreti qaynap
Turmadı émdi atları oynap
Âsmânga çıqıp gubâr u gerd
Qolga esbâbını alıp her ferd
Germ boldı ölümni bâzârı
Melekü’l-mevt olup harîdârı
Su kibi él qanı tökülmeklik
Tenleridin baş sökülmeklik
Barçası bir birin sürüp her yan
Ba’zı cân vehmidin bolup hayrân
Kim qaçıp kim qovar bil’almaslar
Gerd ile bir birin kör’almaslar
Ol küni bul sıfat édi dâyim
Boldı gûyâ qıyâmet u kâyim (Eckmann 1963: 154).
Kaynakça
Eckmann, János (1988). Çağatayca El Kitabı (Çev. Günay Karaağaç). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Eckmann, János (1963). “Çağatay Edebiyatının Son Devri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, (234): 121-156.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MENÂKIB-I ŞEYH-İ SAN'ÂN | ? | Prof. Dr. MUSTAFA GÜNEŞ |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (ESÂSÎ) | Esâsî, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi Arif Edip AKSOY |
Görüntüle | ||
3 | ZÜBDETÜ'L-BEYÂN (MEHMED LÂDİKÎ) | Mehmed Lâdikî | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
4 | PEND-NÂME-İ ŞEVKÎ (ŞEVKÎ) | Şevkî, Namaganlı | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (DURAK/FÂ’İK) | Muhammed Durak/Fâ’ik, Urfalı | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (FERDÎ) | Hâfız Ömer Ferdî, Urfalı (?/1760 – ö. ?/1825) | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (İSMET) | Beşir İsmet, Urfalı (?/1827 – ö. ?/1875) | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
8 | MECMÛ’A / [DÎVÂNÇE] (KÂNÎ) | Kânî, Baba Kânî, Urfalı (?/1812 – ö. 1295/1877) | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
9 | CÖNK (KÜTAHYA VAHÎD PAŞA YAZMA ESERLER KÜTÜPHANESI, NU. 2480) | ? | Prof. Dr. MUSTAFA GÜNEŞ |
Görüntüle | ||
10 | MECMÛ‘A (Süleymaniye Kütüphanesi, Kadızâde Burhaneddin Bölümü, 47) | Kadızâde, Burhaneddin | Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi |
Görüntüle | ||
11 | MECMÛ‘A (İBB Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_O_0037) | ? | Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi |
Görüntüle | ||
12 | TÜRKÎ HİSÂB | ? | Doç. Dr. Şermin KALAFAT |
Görüntüle | ||
13 | NEFEHÂTÜ’L-ÜNS (MUHAMMED b. HÜSEYİN ER-REVÂNÎ) | Muhammed bin Hüseyin | Diğer Şule Kandemir |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ÂGEHÎ) | Âgehî, Muhammed Rıza | Prof. Dr. Feridun Tekin |
Görüntüle | ||
15 | HEFT PEYKER TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) | Âgehî, Muhammed Rıza | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
16 | GÜLİSTÂN TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) | Âgehî, Muhammed Rıza | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
17 | TERCÜME-İ TEZKİRE-İ MUKÎMHÂNÎ (ÂGEHÎ) | Âgehî, Muhammed Rıza | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
18 | YÛSUF VE ZÜLEYHÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) | Âgehî, Muhammed Rıza | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
19 | ŞÂH U GEDÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) | Âgehî, Muhammed Rıza | Prof. Dr. Vüsale MUSALI |
Görüntüle | ||
20 | SA‘ÂDETÜ’L-İKBÂL (AVAZ OTAR) | Avaz, Avaz Otar | Dr. Duygu Koca |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (EMÎN) | Emîn, Molla Ali Binni Molla Emîn | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
22 | DİVAN (EMÎR) | Emîr, Ömer Han | Prof. Dr. Mustafa Tanç |
Görüntüle | ||
23 | KÜLLİYÂT-I GARÎBÎ (GARÎBÎ) | Garîbî, Huşal | Doç. Dr. Fatih Bakırcı |
Görüntüle |