CENG-NÂME-İ HUDÂYÂR HÂN (ŞEVKÎ)
tarihî mesnevi
Şevkî, Namaganlı (d. ?/? – ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Namaganlı Şevkî’nin tarihî mesnevisi. Asıl adı Molla Şemsî olan Şevkî, Özbekistan’ın Namagan bölgesindeki Kelvek köyünden olup hayatına dair pek bir bilgi bulunmamaktadır (Eckmann 1963: 153). Şairin bilinen iki manzum eserinden birisi Ceng-nâme-i Hudâyâr Hân adlı mesnevisidir. 742 beyitten (1482 mısra) oluşan eser, aruzun “fe’ilâtün mefâ’ilün fe’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Eser, bir giriş ve Şevkî’nin “hâdise” adını verdiği beş bölümden oluşmaktadır.

Ceng-nâme-i Hudâyâr Hân adlı mesnevinin konusu, Hokand hanları Şîr Ali Han (1842-1845) ve Hudayar Han (81845-1858 ve 1865-1875) zamanında göçebe Kıpçaklı Özbekler ile yerleşik Sartların savaşları, kabile başkanlarının taht kavgaları ve 1852 yılında Musulmankul’un idaresinde merkezî yönetime karşı ayaklanan Kıpçakların Bilkıllama (Namangan yakınında) meydan savaşında Hudayar tarafından mağlup edilmesidir (Eckmann 1963: 154).

Eser, yalnız edebiyat bakımından değil, tarih açısından da önemli ve değerlidir. Eser; devrin savaş teknikleri, göçebe halkların gelenek ve görenekleri, Türk toplulukları arasındaki ilişkilere dair önemli bilgiler barındırmaktadır. 

Özbek edebiyat tarihçisi Gulam Karimov’un araştırmalarına göre eser, Rus Türkolog V. P. Nalivkin’in kitapları arasında bulunmuştur. Yazma nüshası Özbekistan Bilimler Akademisi Doğu Enstitüsü Kitaplığındadır (Eckmann 1963).

Eserden Örnekler


Zenberekçi yubardı üç oqnı

Bilmedi songra bar bile yoqnı


Bir yolı barça qoydı ol dem at

İlki yandın salışdılar heyhat


Ér yigitlerning gayreti qaynap

Turmadı émdi atları oynap


Âsmânga çıqıp gubâr u gerd

Qolga esbâbını alıp her ferd


Germ boldı ölümni bâzârı

Melekü’l-mevt olup harîdârı


Su kibi él qanı tökülmeklik

Tenleridin baş sökülmeklik


Barçası bir birin sürüp her yan

Ba’zı cân vehmidin bolup hayrân


Kim qaçıp kim qovar bil’almaslar

Gerd ile bir birin kör’almaslar


Ol küni bul sıfat édi dâyim

Boldı gûyâ qıyâmet u kâyim (Eckmann 1963: 154).

Kaynakça


Eckmann, János (1988). Çağatayca El Kitabı (Çev. Günay Karaağaç). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.

Eckmann, János (1963). “Çağatay Edebiyatının Son Devri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, (234): 121-156.

Atıf Bilgileri


KESİK, Beyhan. "CENG-NÂME-İ HUDÂYÂR HÂN (ŞEVKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ceng-name-i-hudayar-han-sevki. [Erişim Tarihi: 14 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MENÂKIB-I ŞEYH-İ SAN'ÂN ? Prof. Dr. MUSTAFA GÜNEŞ
Görüntüle
2 DÎVÂN (ESÂSÎ) Esâsî, Mustafa Dr. Öğr. Üyesi Arif Edip AKSOY
Görüntüle
3 ZÜBDETÜ'L-BEYÂN (MEHMED LÂDİKÎ) Mehmed Lâdikî Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
4 PEND-NÂME-İ ŞEVKÎ (ŞEVKÎ) Şevkî, Namaganlı Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 DÎVÂN (DURAK/FÂ’İK) Muhammed Durak/Fâ’ik, Urfalı Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
6 DÎVÂN (FERDÎ) Hâfız Ömer Ferdî, Urfalı (?/1760 – ö. ?/1825) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 DÎVÂN (İSMET) Beşir İsmet, Urfalı (?/1827 – ö. ?/1875) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
8 MECMÛ’A / [DÎVÂNÇE] (KÂNÎ) Kânî, Baba Kânî, Urfalı (?/1812 – ö. 1295/1877) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 CÖNK (KÜTAHYA VAHÎD PAŞA YAZMA ESERLER KÜTÜPHANESI, NU. 2480) ? Prof. Dr. MUSTAFA GÜNEŞ
Görüntüle
10 MECMÛ‘A (Süleymaniye Kütüphanesi, Kadızâde Burhaneddin Bölümü, 47) Kadızâde, Burhaneddin Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi
Görüntüle
11 MECMÛ‘A (İBB Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_O_0037) ? Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi
Görüntüle
12 TÜRKÎ HİSÂB ? Doç. Dr. Şermin KALAFAT
Görüntüle
13 NEFEHÂTÜ’L-ÜNS (MUHAMMED b. HÜSEYİN ER-REVÂNÎ) Muhammed bin Hüseyin Diğer Şule Kandemir
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Feridun Tekin
Görüntüle
15 HEFT PEYKER TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
16 GÜLİSTÂN  TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
17 TERCÜME-İ TEZKİRE-İ MUKÎMHÂNÎ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
18 YÛSUF VE ZÜLEYHÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
19 ŞÂH U GEDÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
20 SA‘ÂDETÜ’L-İKBÂL (AVAZ OTAR) Avaz, Avaz Otar Dr. Duygu Koca
Görüntüle
21 DÎVÂN (EMÎN) Emîn, Molla Ali Binni Molla Emîn Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
22 DİVAN (EMÎR) Emîr, Ömer Han Prof. Dr. Mustafa Tanç
Görüntüle
23 KÜLLİYÂT-I GARÎBÎ (GARÎBÎ) Garîbî, Huşal Doç. Dr. Fatih Bakırcı
Görüntüle