CEMŞÂH U ALEMŞÂH (BEHİŞTÎ)
âşıkâne mesnevi
Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin (d. ?/? - ö. 979/1571-72)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bihiştî'nin 2397 beyitten müteşekkil âşıkâne mesnevîsi. Yazıldığı tarih tam olarak bilinmemekle beraber 953/1546-956/1549 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Eser içerisinde 3 kaside ve 69 gazel bulunur. Şair her bölümün bitişinde, konuyu örneklendirecek bir gazele yer vermiştir.

Eser, aruzun "fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün" kalıbı ile yazılmıştır. Mesnevînin edebî yönünün ağır olduğu, muhtevâsının didaktik ve tasavvufî olduğu belirtilir. Eser içerisinde çocuk eğitimi, evlilik, padişah ve vezirin görevleri gibi konularda nasihatler yer alır. Mesnevînin sonunda yer alan "der te'vîl-i kıssa-i pür-hisse" bölümü, tasavvufî unsurların en yoğun olduğu bölümdür, aynı zamanda eserin kısa bir özeti niteliğini taşır. Ayrıca mesnevî içerisinde yer alan av ve avcılık ile ilgili terimler dikkat çekmektedir.

Cemşâh ve Alemşâh isimli iki gencin yaşadıkları macerâlarının anlatıldığı eser, yazdılığı dönem içerisinde konusu itibarı ile orijinal sayılacak bir mesnevîdir.

Mesnevi şu şekilde özetlenebilir: Hemedan padişahı uzun bir süre evlat sahibi olamaz. Padişahın veziri de aynı şekilde evlat hasreti çekmektedir. Bir zaman sonra her ikisinin de birer erkek evladı olur. Şehzâdeye Cemşâh ve vezirin oğluna da Alemşâh ismini koyarlar. Hikâye, bu iki karakter etrafında şekillenir. Padişah uzun bir süre sonra eşini kaybeder ve başka bir kadın ile evlenir. Bu esnada Cemşâh büyümüş ve genç bir delikanlı olmuştur. Üvey annesi ona âşık olur ancak karşılık bulamaz, bunun sonucunda da Cemşâh'a iftira atar. Bu iftiraya inanan padişah ise oğlunu ölümle cezalandırır. Saraydan ayrılıp vezirin evine giden Cemşâh, vezire gerçeği anlatır, vezir onun masumiyetine inanır ve ona yardım eder. Böylece Cemşâh, vezirin oğlu Alemşâh ile beraber ülkeden kaçar. Şam ve Kâbe'nin ardından Hint ülkesine yönelen iki genç, Nûman Şâh isimli bir padişahın ülkesine ulaşırlar. Burada kendilerine annelik edecek olan bir kadınla tanışırlar. Tüm paralarını tükettikleri için ellerinde kalan mücevheri satmaları gerekir. Onlara yardımcı olmak amacıyla mücevheri alıp padişahın kızına götüren kadın, bu esnada bu iki gençten bahseder ve padişahın kızı, Cemşâh'a âşık olur. Bir vesile ile buluşurlar ve Cemşâh da kıza âşık olur. Ancak kız, Çin hükümdarının oğlu ile evlenecektir. Bu engeli aşmaları için Alemşâh onlara yardım eder ve kızın kılığına girerek, onun yerine Çin sarayına kendisi gelin olarak gider. Düğünden sonra, rahatsız olduğunu ve üç gün yalnız kalması gerektiğini söyleyen Alemşâh, onunla ilgilenmek üzere yalnızca kendi seçtiği bir kişinin yanına gelmesine izin verir. Bu kişi Çin hükümdarının kızıdır. Zira Alemşâh, düğün esnasında bu kızı görüp ona âşık olmuştur. Yalnız kaldıklarında Alemşâh ona sırrını açıklar, kız da ona âşık olduğunu söyler ve beraber saraydan kaçarlar. Alemşâh, yanında sevgilisi ile Nûman Şâh'ın ülkesine geri döner. Şâh'ın karşısına çıkarak durumu anlatır. Nûman Şâh, kızını Cemşâh ile evlendirmek ister. Cemşâh ile Alemşâh, öncesinde Çin'i fethetmeleri gerektiğini söylerler. Bunun üzerine Çin'e sefer yapılır ve ülke alınır. Sonrasında Cemşâh ve Alemşâh'ın düğünleri olur. Sevdikleri ile evlenen Cemşâh ve Alemşâh beraber tahta geçerler ve kırk yıl boyunca ülkelerini adaletle yönetirler.

Eser üzerine Muharrem Dindar tarafından bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (1999).

Şairin biyografisi için bk. "Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-ramazan-abdulmuhsin 

Eserden Örnekler


İkisi dahı olmış eşref-i nâs
Birisi Hızr'dur biri İlyâs

Biri mânend-i Ahmed-i emlah
Biri hem-tâ-yu Yûsuf-ı asbah

Nazar itsen ol iki nûr-ı basar
Olmış idi felekde şems ü kamer

Ma'nîde olmış idi ol iki gül
Gülşen-i cânda nâle-keş bülbül

Nergis-i çeşmi birinün fettân
Birinün hâl-i lâ'li âfet-i cân

Birinün kaşları kemân-ı kazâ
Birinün gamzesi hadeng-i belâ

Birinün haddi âteş-i Mûsâ
 Birinün lâ'li mu'cîz-i Îsâ

Hüsn-i sûretde yek-reh olmışlar
Biri birinden eşbeh olmışlar (Dindar 1999: 193-194).

Kaynakça


Dindar, Muharrem (1999). Bihiştî Ramazan Efendi, Cemşâh u Alemşâh. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Yücel, Hicran. "CEMŞÂH U ALEMŞÂH (BEHİŞTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemsah-u-alemsah-behisti. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Prof. Dr. Yaşar Aydemir
Görüntüle
2 HEŞT BİHİŞT (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Prof. Dr. Emine Yeniterzi
Görüntüle
3 ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMÂ / ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMİYÂT / ŞERH-İ MU’AMMÂ-YI CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ MU’AMMÂ-YI MOLLA CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ FENN-İ MU’AMMÂ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
4 BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı
Görüntüle
5 MEVLİD (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TA’LÎKÂT ALÂ ŞERHİ’L-ÂDÂB Lİ’L-SEMERKANDÎ / HÂŞİYETÜ ÂDÂBİ MES’ÛDÎ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
7 TA'LÎKÂT 'ALÂ ŞERHİ'L-MİFTÂH (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Diğer Rumeysa KESKİN ASLAN
Görüntüle
8 TA'LÎKÂT ‘ALA'L-CÂMÎ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
9 HİNDÎ'NİN KAFİYE ŞERHİNE TA'LÎKA (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
11 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
12 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
13 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
14 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
15 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
16 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
18 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
19 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle