ÇÂR DERVÎŞ (HIRÂMÎ)
didaktik mesnevi
Hırâmî, Molla Kurbân (d. 1210/1796 - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mirzâ Kurbân ve Muhammed Kurbân gibi adlarla anılan Hırâmî'nin eseri. Fars, Hint ve Türk edebiyatlarında Emir Hüsrev Dihlevî, Tahsin, Mir Amman, Sıddık, Fırkat, Sahaf Seyyid ve Hırâmî tarafından “Çehar Derviş” mesnevileri yazılmıştır. Fakat bu mesneviler biri diğerinin tekrarı veya tercümesi mahiyetinde olmayıp müstakil eser hüviyeti taşımaktadırlar. Bahsi geçen mesnevilerde dört kişinin servete sahipken dervişliği tercih etmeleri, Gazneli Mahmud'a kendi hayat hikâyelerini anlatarak uyarmaları ve saltanattan fakra davet etmeleri tasvir edilmiştir.

Hırâmî, Çar Derviş mesnevisini 1834 yılında tamamlamıştır. Diğer “Çehar Derviş” mesnevilerinden farklı olarak Hırâmî, Çar Derviş mesnevisinde başkahraman olarak adil Konstantiniye şahı Azadbaht’ı seçmiştir. Çocuk sahibi olmayan Azadbaht, fakir fukaraya sadaka dağıtmak suretiyle hayır dua alarak çocuk sahibi olmak ister. Daha sonra yolculuğa çıkar ve dört dervişle karşılaşır. Bu dervişler Azadbaht’a ahit, vefa, himmet, cömertlik, iyilik, adalet, taht ve taç mücadelesi, cehalet gibi konularda hikâyeler anlatırlar. Mesnevide Konstantiniye şehri tüm dileklerin gerçekleştiği şehir olarak sunulmaktadır. Üçüncü ve dördüncü dervişlerin hikâyelerinde peri ve cinler de yer almaktadır. Mesnevinin sonunda Azadbaht, Melik Şahbaz’ın yardımıyla amacına ulaşır ve onun Bahtiyar adında bir oğlu doğar.

Özbekistan Şarkiyat Enstitüsünde Hırâmî’nin “Çar Derviş” mesnevisinin 7 nüshası (359; 9251; 1675; 7713; 4819; 7847; 217) muhafaza edilmektedir. 1910, 1913 yıllarında “Çar Derviş”in litografik baskısı gerçekleştirilmiştir. Mesnevi 1951 ve 1960 yıllarında Özbekistan’da Kiril alfabesiyle yayımlanmıştır. Bu neşrin hangi nüsha esas alınarak hazırlandığı belirtilmemiştir.

Yazarın biyografisi için bk. "Hırâmî, Molla Kurbân".Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hirami-molla-kurban 

Eserden Örnekler


Şahe bor idi oti Ozodbaht

Ki Kustantaniya anga poytaht.


Acab şoh-i haşmatpanoh erdi ul

Raiyat uza podşah erdi ul.


Hazoyinu moliğa had yok edi

Dafoyiniğa ham adad yok edi.


Neça qaryau kişvaru ham bilod

Bolur erdi hukmiğa ukda kuşod (Хиромий1960: 3).

Kaynakça


Хиромий (1960). Чор Дарвеш. Тошкент ЎзССР Давлат Бадиий Адабиёт Нашриёти.

Қораев, Т (1977). Хиромий Хаёти ва Ижоди. Тошкент: Фан.

Қораев, Т (1975). Мавлоно Хиромий. Тошкент: Ўзбекистон.

Atıf Bilgileri


MUSALI, Vüsale. "ÇÂR DERVÎŞ (HIRÂMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/car-dervis-hirami. [Erişim Tarihi: 15 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 RA’NÂ VE ZÎBÂ (HIRÂMÎ) Hırâmî, Molla Kurbân Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
2 TÛTÎ-NÂME (HIRÂMÎ) Hırâmî, Molla Kurbân Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
3 DÎVÂN (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Feridun Tekin
Görüntüle
4 HEFT PEYKER TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
5 GÜLİSTÂN  TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
6 TERCÜME-İ TEZKİRE-İ MUKÎMHÂNÎ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
7 YÛSUF VE ZÜLEYHÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
8 ŞÂH U GEDÂ TERCÜMESİ (ÂGEHÎ) Âgehî, Muhammed Rıza Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
9 SA‘ÂDETÜ’L-İKBÂL (AVAZ OTAR) Avaz, Avaz Otar Dr. Duygu Koca
Görüntüle
10 DÎVÂN (EMÎN) Emîn, Molla Ali Binni Molla Emîn Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
11 DİVAN (EMÎR) Emîr, Ömer Han Prof. Dr. Mustafa Tanç
Görüntüle
12 KÜLLİYÂT-I GARÎBÎ (GARÎBÎ) Garîbî, Huşal Doç. Dr. Fatih Bakırcı
Görüntüle