- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mevkûfâtî Mehmed Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Sadık Yazar
- Eser Yazılış Tarihi:1648-1687 yılları arası
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:01/08/2022
CÂMİ'U'L-MÜŞKİLÂT/TERCÜME-İ TELHÎSÜ'L-CÂMİ'İ'L-KEBÎR (MEVKÛFÂTÎ MEHMED EFENDİ)
fıkıh ilminin füru sahasında kaleme alınan Arapça Telhîsu'l-Câmi’u’l-Kebîr'in Türkçe tercüme ve şerhi.Mevkûfâtî Mehmed Efendi (d. ?/? - ö. 1065/1655)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Fıkıh ilminin füru sahasında kaleme alınan Arapça Telhîsu'l-Câmi’u’l-Kebîr'in IV. Mehmed devri (1648-1687) müelliflerinden Mehmed Mevkûfâtî tarafından yapılan Türkçe tercüme ve şerhidir. el-Câmi’u’l-Kebîr Ebû Hanîfe’nin önde gelen talebesi olup eserleriyle Hanefî mezhebinin görüşlerini kayıt altına alan Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad eş-Şeybânî’nin (ö. 189/805) ibâdet ve muâmelât konularını ele aldığı Arapça eseridir (Yavuz 1993: 7/109-110). Mevkûfâtî'nin eseri, Ebû Abdullâh Muhammed b. Abbâd b. Melek’in İmâm Muhammed’in el-Câmi’u’l-Kebîr'e yaptığı telhis türündeki eserin tercüme ve şerhidir.
Ulaşılabilen nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Şehid Ali Paşa 719 numarada kayıtlı olan eserin mütercim-şarihi girişte, bir gece rüyasında Ebu Hanîfe’yi gördüğünü ve onun kendisine verdiği işaretle fıkıh ilmine merak salıp her an bu ilimle meşgul olduğunu söyleyip füru ilminde meşhur olan Mülteka'l-Ebhur adlı eseri Türkçeye tercüme ettiğini beyan ettikten sonra, fıkıh ilmiyle ilgili çalışmaları sırasında Ebû Abdullâh Muhammed b. Abbâd b. Melek’in İmâm Muhammed’in el-Câmi’u’l-Kebîr adlı eserini telhis ettiğini öğrendiğini, kitabı Mısır’da satın alıp bazı hocalardan okuyup müzakere ettiğini söyler. Ancak ihtisar edenin bu işte (ihtisar etme işinde) çok mübalağa ettiğini, bundan dolayı da eserden bir anlam çıkarmanın çok zor olduğunu ifade eden mütercim-şarih, bundan dolayı “bu muhtasarı dahi misâl-i Mülteka’l-Ebhûr Türkî lisân ile şerh eylemek dâ’iyesi peydâ …” olduğunu ve Allah’a tevekkül edip eseri Türkçe şerh ettiğini ifade eder. Şerhine Câmi’u’l-Müşkilât ismini verdiğini ifade edip devrin padişahı IV. Mehmed’in övgüsüne yer veren Mevkûfâtî, daha sonra şerhine başlar (Yazar 2014: 61-62).
Müellifinin ifadesine göre eser, şerh türünde kaleme alınmıştır; ancak metin okunduğunda söz konusu şerhten kastın daha ziyade genişletilmiş ve açımlanmış bir tercümeden ibaret olduğunu belirtmek gerekir. Bu itibarla eser, klasik şerh geleneğinde olduğu gibi yoğun istişhadlar eşliğinde kaynak metindeki kelimelere yönelik filolojik ve semantik izahların olduğu bir şerh değildir.
Eserde şerh geleneğinde olduğu gibi önce cümle ya da söz grubu şeklinde birimlere ayrılan kaynak metin kırmızı mürekkeple yazılmak suretiyle belirginleştirilerek yazılmış ardından da bu metnin şerh ve tercümesine yer verilmiştir. Münşiyâne bir dil ve anlatım iddiası taşımayan eserde yalın bir anlatım tercih edilmiştir.
Eserin eldeki tek nüshası 111 yapraktan oluşmakta olup 111a'da "Merhûmun te'lîfi bu kadarca vâki' olur ömür vefâ eylememişdür, nâ-tamâm degüldür." şeklinde bir not kaydedilmiştir. Bu nota göre eser tam değildir.
Müellifin biyografisi için bk. "Mevkûfâtî Mehmed Efendi ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevkufati-mehmed-efendi
Eserden Örnekler
Ahmedullâhe ale'l-fıkhi fi'd-dîn: dînde fıkh içün Hak sübhânehû ve ta'âlâya hamd iderim ve fıkıhda olan alâ ta'lîliyyedür. Ey li-ecli'l-fıkh dimekdür. Ve musannif rahimehullâh cümle-i ismiyyeden cümle-i fi'liyyeye udûli ânen-fe-ânen vakten ba'de vaktin ve hâlen gabbe hâlin teceddüd ü istimrâra kasd içündür. Ve dînde menfa'at her lemhada müteceddid olması ve ahvâl-i zâhire vü bâtınenün istikâmeti fıkh ile olur ve câyizdür ki fıkhdan murâd olan şol mes'ele murâd ola ki i'tikâdiyyât ve ameliyyâtdan usûl u furû'ı müştemil ola. VE câyizdür ki bu mahalde fıkıhdan murâd ahkâm-ı şer'iyye ve ameliyye ola. Pes imdi bu ma'nâ sebebiyle fıkh dînden cüz olur. Bu takdîrce ya'nî fıkh dînden cüz oldukda dîn fıkh içün zarf kılınur. Ve câyizdür ki bu takdîr üzere fıkh ile murâd fi'l-cümle nefs-i ilm ola. (Mehmed Mevkûfâtî, Câmi’u’l-Müşkilât, vr. 3a).
Kaynakça
Mehmed Mevkûfâtî. Câmi’u’l-Müşkilât (Tercüme-i Telhîsü’l-Câmii’l-Kebir). Süleymaniye Kütüphanesi Şehid Ali Paşa 719.
Yavuz, Yunus Vehbi (1993). “el-Câmi’u’l-Kebîr”. İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: TDV Yay. 109-110.
Yazar, Sadık (2014). "Osmanlı Döneminde Fıkıh Sahasında Yapılan Türkçe Tercümeler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi TALİD (Türkiye'de İslami İlimler: Fıkıh - Osmanlı Dönemi II Sayısı) (23): 49-166.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TÂRÎH-İ MEVKÛFÂTÎ (MEVKÛFÂTÎ MEHMED EFENDİ) | Mevkûfâtî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
2 | TERCÜME-İ SADRU'Ş-ŞERÎ'A/TERCÜME-İ ŞERH-İ VİKÂYETÜ'R-RİVÂYE (MEVKÛFÂTÎ MEHMED EFENDİ) | Mevkûfâtî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
3 | TERCÜME-İ MÜLTEKA'L-EBHUR/MEVKÛFÂT (MEVKÛFÂTÎ MEHMED EFENDİ) | Mevkûfâtî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
5 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
6 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
8 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
9 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
10 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
11 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
12 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |