CÂMİ‘Ü’L-MA‘ÂRİF (SEYYİD SEYFÎ)
menkıbe
Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi (d. ?/16. Asır - ö. 1601/1010)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Seyyid Seyfullah’ın başta babası Seyyid Nizam olmak üzere Halveti şeyhlerinin menkıbelerini ve halvetiliğin temel kavramlarını anlattığı eseri. Kütüphane kataloglarında ve mevcut yayınlarda Seyyid Seyfullah’ın eserleri arasında Câmi’ü’l-Ma’ârif adıyla biri manzum, diğeri manzum ve mensur karışık olmak üzere iki farklı kitabın künyesi verilmektedir. Oysa Câmi’ü’l-Ma’ârif’in manzum sürümlerinde bulunan şiirlerin tamamı mensur-manzum biçimde düzenlenmiş olan nüshalarda da yer almaktadır. Dolayısıyla Câmi’ü’l-Ma’ârif’in manzum kısımlarının ayrı bir esermiş gibi düzenlenmiş olması müstensihlerin ve Seyyid Nizamoğlu Külliyatı’nı eski harflerle neşre hazırlayan Mehmet Tahir Efendi’nin tasarrufu olabilir (Yahya Efendi Matbaası 1288/1871; Ahmed Kâmil Matbaası 1326/1908). Arzu Meral tarafından hazırlanan Seyyid Nizamoğlu Külliyatı’nın ilk cildinde Câmi’ü’l-Ma’ârif’in manzum kısmı (2014: I/351-357), ikinci cildinde de mensur-manzum sürümü yer almaktadır (2014: II/159-220). Manzum olan Câmi’ü’l-Ma’ârif, baş tarafında on gazel ve onların arasına sıkıştırılmış bir kıta ve iki müfred ile Seyyid Seyfullah’ın Etvâr-ı Seb‘a’sını içerir. Câmi’ü’l-Ma’ârif’in içinde yer alan Etvar-ı Seb‘a’nın müstakil yazmaları da vardır (Yıldız 2019: 43-44; 313-335). Mensur olanında ise Etvâr-ı Seb‘a dışındaki manzum metinlerin dâhil edildiği farklı bir kompozisyon görülmektedir.

Nizamoğlu on bab (bölüm) hâlinde düzenlediği eserin ilk bölümünde başta babası Seyyid Nizam olmak üzere Merkez Efendi, Yakup Efendi, Merkez Efendi’nin damadı Emir Efendi, Sarhoş Bali, Divane Şüca (Halvetiyeden Süleyman Efendinin dervişlerinden), Keşfi Muslihiddin Efendi, Gazanfer Efendi, Nureddin Efendi, şeyhi İbrahim Ümmi Sinan’ın menkıbelerini anlattıktan sonra eserinin adını Câmi'ü’l-Maarif koyduğunu belirterek takip eden bölümlerde hangi konuları ele alacağını sıralar. Bu bölümde sırasıyla tevhid, Kuran, ağlamak (gözyaşı), kader, dünyanın kötülüğü, zikir ve salavatın faziletleri, ruzname ve husuf/küsuf konularını işleyeceğini söylemesine rağmen ilerleyen sayfalarda bu düzene uymaz. Bazı bölümleri birleştirir ve mevt (ölüm) mevzusunu da bir bölüm olarak ekler.

Şairin biyografisi ve eserlerinden örnekler için bk. “Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyyid-seyfi-seyyid-nizamoglu-seyh 

Eserden Örnekler


Ehlullâhdan birine suâl ederler ki muvahhidler kimlerdir? Buyurur ki gönlünde nûr-ı kerâmet ola, dilinde şehâdet ola, endâmında nûr-ı ibâdet ola, malında zekât ola, dünyâda nûr içinde ola ve âhiretde dahi nûr içinde ola. Gazel:

Merd-i merdân-ı Hudânın kârı zikrullâh olur

Tâlib-i dîdâr-ı Hakkın yâri zikrullâh olur

Vasl-ı Mevlâ diler isen iki âlem terkin ur

Sâlik-i râh-ı Hudânın varı zikrullâh olur

Ehl-i derd ol söyleme bî-derde derdin sen sen ol

Dilde pinhân âşıkın esrârı zikrullâh olur

Gel avâm ile kelâm etme ki ķalbin nesh olur

Ehl-i tevhîdin müdâm güftârı zikrullâh olur

Gitmesin Seyyid Nizâmoğlu dilinden zikr-i Hak

Zulmet-i dil şehrinin envârı zikrullâh olur (Meral 2014: II/179).

Kaynakça


Mehmet Tahir Efendi (hzl) (1288/1871). Seyyid Seyfullah Külliyatı. İstanbul: Yahya Efendi Matbaası.

Mehmet Tahir Efendi (hzl) (1326/1908). Seyyid Seyfullah Külliyatı. İstanbul: Ahmed Kâmil Matbaası.

Meral, Arzu (2014). Seyyid Seyfullah Külliyatı I-II: Manzum Eserler. İstanbul: Revak Kitabevi.

Yıldız, Fatih (2019). Halveti Azizlerinin Etvar-ı Seb‘a Risaleleri. İstanbul: Büyüyenay Yay.

Atıf Bilgileri


Macit, Muhsin. "CÂMİ‘Ü’L-MA‘ÂRİF (SEYYİD SEYFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/cami-u-l-ma-arif-seyyid-seyfi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
2 RİSÂLE-İ TÂC (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
3 ŞEREF-İ SİYÂDET (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
4 MA'DENÜ'L-MA'ÂRİF (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
5 MİFTÂH-I VAHDET-İ VÜCÛD (SEYYİD SEYFULLAH/SEYYİD NİZAMOĞLU) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
6 SEYR Ü SÜLÛK (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
7 DÎVÂN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle