- Yazar Biyografisi (TEİS)
Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şehrengiz
- Yayın Tarihi:28/10/2022
BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (BEHİŞTÎ)
şehrengizBehiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin (d. ?/? - ö. 979/1571-72)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Vizeli Behiştî’nin Bursa’da gurbette bulunduğu esnada yazdığı düşünülen şehrengiz. Eser, Ankara Millî Kütüphane’de Mil Yz A 827 numarada kayıtlı, varakları dağınık ve mükerreren numaralandırılmış bir mecmuanın 6a-15a varakları arasında yer almaktadır. Mesihî’nin ve Kerimî’nin şehrengizlerindeki güzeller ile karışmış bir vaziyette bulunan eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Varak eksikliği sebebiyle şehrengizin ilk bölümü olan münacat kısmının başında, sebeb-i telif kısmının sonunda ve hâtime bölümünün ortasında bazı noksan kısımlar olduğu anlaşılmaktadır. Aruzun mefâîlün/mefâîlün/feûlün kalıbıyla yazılan Bursa Şehr-engîzi, Kanunî Sultan Süleyman’ın ismi açıkça belirtilmeyen sadrazamlarından birine sunulmak maksadıyla kaleme alınmıştır.
108 beyitlik mesnevi ve sonda yer alan 5 beyitlik bir gazel olmak üzere toplam 113 beyitten meydana gelen Şehr-engîz'de 21 güzel üçer beyit ile zikredilmiştir. Bu güzeller: İbrâhîm, Memî, Hâfız, Âl-i Muhammed Hâşîm, Şeyh-zâde, Yıldırım’da âteş-ruh bir güzel, Gazzâzlarda Mustafâ, Yağmurcaoğlı, Nakîboğlı, Muhzıroğlı, Sultân Mahmûd, Mîve-fürûşoğlı Mehemmed, Başmakçılarda Mahmûd, Kirdeci, Biryâncıoğlı Mehemmed, Lütfî, Çeşmecioğlı Alî, Firenkoğlı, Yehûdîlerde bir sanem, Hâce kulı Mahmûd ve Âl-i Mustafâ Ahmed.
Eserden ilk defa Behiştî divanı hakkındaki çalışmasında Yaşar Aydemir bahsetmiş ve Behiştî’nin Şehr-engîz'i ile Mesîhî’nin Şehr-engîz'ini karşılaştırmış, üç beyitten az beyitle övülen güzelleri dışarıda bırakarak Behiştî’nin olduğuna emin olduğu güzelleri sıralamıştır. Şehr-engîz'in hangi şehir için yazıldığı konusunda ise “Eserdeki eksiklik nedeniyle, Bursa şehrengîzi mi, yoksa Vize şehrengîzi mi? noktasında net bir cevap veremiyoruz. Şâirin Bursa ile ilgisi hakkında bir bilgimiz de yok. “‘Aceb mi baña kılmazlarsa meyli/ Ki Bursa’ya uzakdur Vize hayli” beytinde, Bursa’nın neden anıldığı noktasında çok temelli bir şey söylemek de güçtür.” diyerek görüşlerini ifade etmiştir (Aydemir 2000: 84-86). Yer aldığı mecmuadaki eksik varaklar sebebiyle şehir tasvirlerine ait ve açıkça hangi şehir için yazıldığını işaret eden beyitlerin bulunmaması bu durumu daha da zorlaştırmaktadır. Bütün bunlara rağmen bir güzelin yaşadığı Yıldırım’dan ve Bursa’da gurbette olduğunu belirttiği beyitlerden Bursa için yazıldığı kabul edilerek eser, Fatih Tığlı tarafından yayınlanmıştır (2021).
Şairin biyografisi için bk. “Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-ramazan-abdulmuhsin
Eserden Örnekler
...
Bir âteş-ruh birisi Yıldırımda
Tutışdum gördigüm gibi yirümde
Yüzi saçdan n’ola olmazsa münfek
Bulutlu günden ayrılmaz çü şimşek
Çü gördüm âteş-i haddini rûşen
Gönül şem‘ini yandurdum aña ben
Biri gazzâzlarda Mustafâdur
Cemâli mushaf alnı ve’d-duhâdur
Kaşı râsıyla kaddüm cîm idüpdür
Tenüm za‘f-ile ibrişîm idüpdür
Yanında başum ayurmak tenümden
Degül bir dügme kesmekce dakumdan
…
Garîbe eylemezler meyl ü rağbet
Komazlar kişinün râyında kuvvet
Şu denlü perdedür gurbet yüzüme
Ki gün göstermez olmışdur gözüme
‘Aceb mi bana kılmazlarsa meyli
Ki Bursâya uzakdur Vîze hayli
Hele şunlar ki sa‘y-ile bulındı
Üçer beyt-ile bir bir zikr olındı
Üçer kat câme geyse n’ola her beg
Du‘â kim üç kez okına olur yeg
Hemân ol dem anı dergâha iltem
Ki oldur Hazret-i Paşa-yı a‘zam
Dür-i bahr-i vefâ muhtâr-ı erkân
Vezîr-i a‘zam-ı Sultân Süleymân (Tığlı 2021: 333, 337).
Kaynakça
Aydemir, Yaşar (2000). Behiştî Dîvânı. Ankara: MEB Yay.
Tığlı, Fatih (2020). Türk Edebiyatında Şehrengizler. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Tığlı, Fatih (2021). “Vizeli Behiştî ve Bursa Şehrengizi". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 61/1: 319-338.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Prof. Dr. Yaşar Aydemir |
Görüntüle | ||
2 | HEŞT BİHİŞT (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Prof. Dr. Emine Yeniterzi |
Görüntüle | ||
3 | CEMŞÂH U ALEMŞÂH (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. Hicran Yücel |
Görüntüle | ||
4 | ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMÂ / ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMİYÂT / ŞERH-İ MU’AMMÂ-YI CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ MU’AMMÂ-YI MOLLA CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ FENN-İ MU’AMMÂ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
5 | MEVLİD (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
6 | TA’LÎKÂT ALÂ ŞERHİ’L-ÂDÂB Lİ’L-SEMERKANDÎ / HÂŞİYETÜ ÂDÂBİ MES’ÛDÎ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
7 | TA'LÎKÂT 'ALÂ ŞERHİ'L-MİFTÂH (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Diğer Rumeysa KESKİN ASLAN |
Görüntüle | ||
8 | TA'LÎKÂT ‘ALA'L-CÂMÎ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
9 | HİNDÎ'NİN KAFİYE ŞERHİNE TA'LÎKA (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
11 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
12 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
13 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
14 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
15 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
16 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
18 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
19 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |