BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (BEHİŞTÎ)
şehrengiz
Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin (d. ?/? - ö. 979/1571-72)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Vizeli Behiştî’nin Bursa’da gurbette bulunduğu esnada yazdığı düşünülen şehrengiz. Eser, Ankara Millî Kütüphane’de Mil Yz A 827 numarada kayıtlı, varakları dağınık ve mükerreren numaralandırılmış bir mecmuanın 6a-15a varakları arasında yer almaktadır. Mesihî’nin ve Kerimî’nin şehrengizlerindeki güzeller ile karışmış bir vaziyette bulunan eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Varak eksikliği sebebiyle şehrengizin ilk bölümü olan münacat kısmının başında, sebeb-i telif kısmının sonunda ve hâtime bölümünün ortasında bazı noksan kısımlar olduğu anlaşılmaktadır. Aruzun mefâîlün/mefâîlün/feûlün kalıbıyla yazılan Bursa Şehr-engîzi, Kanunî Sultan Süleyman’ın ismi açıkça belirtilmeyen sadrazamlarından birine sunulmak maksadıyla kaleme alınmıştır.

108 beyitlik mesnevi ve sonda yer alan 5 beyitlik bir gazel olmak üzere toplam 113 beyitten meydana gelen Şehr-engîz'de 21 güzel üçer beyit ile zikredilmiştir. Bu güzeller: İbrâhîm, Memî, Hâfız, Âl-i Muhammed Hâşîm, Şeyh-zâde, Yıldırım’da âteş-ruh bir güzel, Gazzâzlarda Mustafâ, Yağmurcaoğlı, Nakîboğlı, Muhzıroğlı, Sultân Mahmûd, Mîve-fürûşoğlı Mehemmed, Başmakçılarda Mahmûd, Kirdeci, Biryâncıoğlı Mehemmed, Lütfî, Çeşmecioğlı Alî, Firenkoğlı, Yehûdîlerde bir sanem, Hâce kulı Mahmûd ve Âl-i Mustafâ Ahmed.

Eserden ilk defa Behiştî divanı hakkındaki çalışmasında Yaşar Aydemir bahsetmiş ve Behiştî’nin Şehr-engîz'i ile Mesîhî’nin Şehr-engîz'ini karşılaştırmış, üç beyitten az beyitle övülen güzelleri dışarıda bırakarak Behiştî’nin olduğuna emin olduğu güzelleri sıralamıştır. Şehr-engîz'in hangi şehir için yazıldığı konusunda ise “Eserdeki eksiklik nedeniyle, Bursa şehrengîzi mi, yoksa Vize şehrengîzi mi? noktasında net bir cevap veremiyoruz. Şâirin Bursa ile ilgisi hakkında bir bilgimiz de yok. “‘Aceb mi baña kılmazlarsa meyli/ Ki Bursa’ya uzakdur Vize hayli” beytinde, Bursa’nın neden anıldığı noktasında çok temelli bir şey söylemek de güçtür.” diyerek görüşlerini ifade etmiştir (Aydemir 2000: 84-86). Yer aldığı mecmuadaki eksik varaklar sebebiyle şehir tasvirlerine ait ve açıkça hangi şehir için yazıldığını işaret eden beyitlerin bulunmaması bu durumu daha da zorlaştırmaktadır. Bütün bunlara rağmen bir güzelin yaşadığı Yıldırım’dan ve Bursa’da gurbette olduğunu belirttiği beyitlerden Bursa için yazıldığı kabul edilerek eser, Fatih Tığlı tarafından yayınlanmıştır (2021).

Şairin biyografisi için bk. “Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-ramazan-abdulmuhsin 

Eserden Örnekler


...

Bir âteş-ruh birisi Yıldırımda

Tutışdum gördigüm gibi yirümde


Yüzi saçdan n’ola olmazsa münfek

Bulutlu günden ayrılmaz çü şimşek


Çü gördüm âteş-i haddini rûşen

Gönül şem‘ini yandurdum aña ben


Biri gazzâzlarda Mustafâdur

Cemâli mushaf alnı ve’d-duhâdur


Kaşı râsıyla kaddüm cîm idüpdür

Tenüm za‘f-ile ibrişîm idüpdür

Yanında başum ayurmak tenümden

Degül bir dügme kesmekce dakumdan

Garîbe eylemezler meyl ü rağbet

Komazlar kişinün râyında kuvvet


Şu denlü perdedür gurbet yüzüme

Ki gün göstermez olmışdur gözüme


Aceb mi bana kılmazlarsa meyli

Ki Bursâya uzakdur Vîze hayli


Hele şunlar ki sa‘y-ile bulındı

Üçer beyt-ile bir bir zikr olındı


Üçer kat câme geyse n’ola her beg

Du‘â kim üç kez okına olur yeg


Hemân ol dem anı dergâha iltem

Ki oldur Hazret-i Paşa-yı a‘zam


Dür-i bahr-i vefâ muhtâr-ı erkân

Vezîr-i a‘zam-ı Sultân Süleymân (Tığlı 2021: 333, 337).

Kaynakça


Aydemir, Yaşar (2000). Behiştî Dîvânı. Ankara: MEB Yay.

Tığlı, Fatih (2020). Türk Edebiyatında Şehrengizler. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Tığlı, Fatih (2021). “Vizeli Behiştî ve Bursa Şehrengizi". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 61/1: 319-338.

Atıf Bilgileri


Tığlı, Fatih. "BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (BEHİŞTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bursa-sehr-engizi-behisti. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Prof. Dr. Yaşar Aydemir
Görüntüle
2 HEŞT BİHİŞT (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Prof. Dr. Emine Yeniterzi
Görüntüle
3 CEMŞÂH U ALEMŞÂH (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Araş. Gör. Hicran Yücel
Görüntüle
4 ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMÂ / ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMİYÂT / ŞERH-İ MU’AMMÂ-YI CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ MU’AMMÂ-YI MOLLA CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ FENN-İ MU’AMMÂ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
5 MEVLİD (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TA’LÎKÂT ALÂ ŞERHİ’L-ÂDÂB Lİ’L-SEMERKANDÎ / HÂŞİYETÜ ÂDÂBİ MES’ÛDÎ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
7 TA'LÎKÂT 'ALÂ ŞERHİ'L-MİFTÂH (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Diğer Rumeysa KESKİN ASLAN
Görüntüle
8 TA'LÎKÂT ‘ALA'L-CÂMÎ (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
9 HİNDÎ'NİN KAFİYE ŞERHİNE TA'LÎKA (BEHİŞTÎ) Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
11 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
12 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
13 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
14 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
15 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
16 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
18 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
19 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle