- Yazar Biyografisi (TEİS)
Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi - Madde Yazarı: Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
- Eser Yazılış Tarihi:1005 / 1596-97
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Belâgat Kitabı
- Yayın Tarihi:30/09/2022
BÜNYÂD-I Şİ'R-İ ÂRİF/RİSÂLE-İ KÂFİYE (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ)
belagat kitaplarıMuhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d.935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Muhyî-i Gülşenî’nin eseri. Bünyâd-ı Şi’r-i ‘Ârif veya Risâle-i Kâfiye, Mısır kadısı Bâki Efendi (Cemâlî-zâde)’nin isteği üzerine 988/1580’de tamamlanmış ve 1005/1596-97 yılında ‘metn ü şerh’ bölümleri eklenerek esere son hâli verilmiştir. Eser, kafiye ilmini içeren on tashîf, itmâm, tetimme, hatime ile amelî kafiye bölümünü ele alan bir risaleden ibarettir (Koç 2011: 51). Ayrıca Türkçede kafiye konusunun işlendiği çalışmanın Hatime (83a-121a) bölümünde alfabetik sırayla Farsça, Türkçe ve ilk yapma dil kabul edilen Bâleybelen’de kullanılan ekler ve bu eklerin kafiye değeri ele alınır (Koç 2006: 213).
Bünyâd-ı Şi‘r-i Ârif / Risâle-i Kâfiye’nin günümüze ulaşan tek nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 1906 numarada kayıtlıdır (Yapıcı 2009: 148, Koç 2011: 50). Mustafa Koç, eser hakkında bir tanıtım yazısı yayımlamıştır (2006). Ayrıca Murat Aşıcı tarafından da yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (1989).
Şairin biyografisi için bk. “Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muhyii-gulseni-ekmekcizade-seyh
Eserden Örnekler
Harfü’l-Elif (85a) ... Türkîde harf-i elif’in zevâyidi altıdur:
Evvelki, mef‘ûl “elif”i ki “aña”, “baña”, “saña”dur ki elif-i evvel, “ol”dan muhaffefdür ve “bâ”, “ben”den ve “sîn”, “sen”den. Ve âhırda olan elifler mef‘ul elifleridür. Gâhî evvelki harflerden soñra bir “elif” getürüp mef‘ûl (85b) “elif”leri “hâ-yı mektûbî”ye tebdîl idüp “aña”, “baña”, “saña” dinilür. Ve “aña”yı “ola” ile ta‘bîr iderler, “buña” gibi. Ve “o” gâyibe ve “bu” hâzıra işâretdür.
Ve ikinci, emr-i gâyib elifi ve üçinci, nehy elifleridür, “ola” ve “olmaya” gibi. Bu elifler yerine zabt-ı hareket içün olan “hâ-yı mektûbî” dahı müsta‘meldür. “Ola” ile “n’ola” îtâ-ı hafî kabîlindendür ki “n’ola”nuñ aslı “ne ola”dur, nitekim gelür (Koç 2006: 216).
Kaynakça
Aşıcı, Murat (1989). Bünyâd-ı Şi’r-i ‘Ârif (Transkripsiyon-Gramer İncelemesi). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Koç, Mustafa (2006). “16. yy'da Yapılmış Osmanlı Türkçesi Gramer Çalışması: Bünyâd-ı Şi’r-i Ârif”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 9: 209-234.
Koç, Mustafa (2011). Bâleybelen Muhyî-i Gülşenî İlk Yapma Dil. İstanbul: Klasik Yay.
Yapıcı, Uğurtan (2009). Edirneli Mevlevî ve Gülşenî Şairler. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | KAVÂ’İD-İ BÂLEYBELEN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
| 2 | GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) | Halvetî Muhyî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 3 | DÎVÂN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
| 4 | MESÂDİR-İ ELSİNE-İ ERBA‘A (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
| 5 | MENÂKIB-I İBRÂHÎM GÜLŞENÎ (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Faruk Sönmez |
Görüntüle | ||
| 6 | ŞERH-İ HADÎS-İ ERBA'ÎN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddîn Muhammed Gülşenî Efendi | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 7 | ŞERH-İ HADÎS-İ CİBRÎL (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 8 | HüSN Ü DİL (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Doç. Dr. Berat Açıl |
Görüntüle | ||
| 9 | GAZÂLE-NÂME (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | GAZÂLE-NÂME (MENSUR) (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
| 11 | MUHTASAR İLM-İ MEVCÛDÂT (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
| 12 | NEFHATÜ'L-ESRÂR (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d .935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?) | Diğer Şule Kandemir |
Görüntüle | ||
| 13 | AHLÂK-I KİRÂM (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d .935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
| 14 | SİLSİLETÜ’L-AŞK (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
| 15 | ŞEHD-İ EBRÂR (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Nülüfer ÇELİK |
Görüntüle | ||
| 16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |