- Yazar Biyografisi (TEİS)
Fuâdî, Ömer - Madde Yazarı: Doç. Dr. İlyas YAZAR
- Eser Yazılış Tarihi:1033/1623
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:15/12/2021
BÜLBÜLİYYE (FUÂDÎ)
mesneviFuâdî, Ömer (d. 966?/1559? - ö. 1046/1636)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ömer Fuâdî'ye ait temsilî, manzum hikâye. Bülbülün aşkını anlatan eser, Bülbüliyye ya da Kitâb-ı Bülbüliyye adıyla 1033/1620 tarihinde mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. 1190 beyitten oluşan eser, aruzun mefâîlün / mefâîlün / feûlün vezniyle yazılmıştır. Attar'ın Mantıku't-Tayr adlı eserinden esinlenilerek kaleme alınan Bülbüliyye’de aşk ve vahdet teması üzerinde durulmuştur. Eserin, sebeb-i te’lif bölümünde de belirtildiği gibi, zâhirde gülün aşkıyla feryat eden bülbülün inlemelerinden rahatsızlık duyan kuşların Hz. Süleyman'a şikâyetlerinin alegorik üslupla anlatıldığı bir hikâye olmakla birlikte esasında tasavvufi unsurlarla örülmüş, insan-ı kâmil olmanın erdemlerinden söz edilmektedir. Sade, akıcı ve yalın bir üslupla kaleme alınan eserin öğreticilik yönü ön plandadır.
Bülbüliyye’de âlemin şaşılacak hâllerine dikkat çeken Fuâdî, toplum hayatına eleştirel bir yaklaşımda bulunarak insanlardan kiminin dost, kiminin düşman olduğunu, yalancılık, ikiyüzlülük ve gammazlıkla meşgul olanların nefislerine ve şeytana uyarak kendi kusurlarını görmediklerini, iyiyi kötüden ayırt edemediklerini belirtmiş, kötü davranışlardan uzak durulması gerektiğini, nefsin arzu ve isteklerine boyun eğilmemesini, insanın yaptıklarının yanına kâr kalmayacağını kuşlar arasında geçen temsilî bir olay üzerinden anlatmıştır.
Eserin olay örgüsünü kısaca, kuşların en fesadı olan karganın hükümdarlığını ilan ederek kuşlar meclisini toplantıya çağırması; fesatlıkta sınır tanımayan karga, kuzgun ve saksağanın bülbülün yargılanmasını talep etmesi ve Tûtî’den bülbülü cezalandırmasını istemeleri; kuşların kendi aralarında toplanması; bülbülün katılmadığı toplantıdan bir kararın çıkmaması; Hz. Süleyman’dan yardım istenmesi; bülbülün divana çağrılması; karga, kuzgun ve saksağanın bülbülden davacı olması, iyi kuşların bülbül lehine tanıklık yapmaları ve nihayetinde bülbüle haksızlık yapıldığına hükmedilerek davanın sona ermesi şeklinde özetlenebilir. Hikâyede Tûti’nin nefs-i müzekkâyı temsil ettiği belirtildikten sonra Bülbül’ün kalb-i insan, Kûf'un ehl-i irfan olduğu anlatılmaktadır. Bülbül, ilâhî aşkla yanan can ve ruhu temsil etmektedir. O, bu dünyada ya da ten kafesinin içinde, uzak kaldığı, ezelî gül bahçesinin hasretiyle yanmaktadır. Kötülükleriyle bilinen ve nefs-i emmareyi temsil eden Karga, Kuzgun ve Saksağan da aynı zamanda, Bülbülün duygularını anlamayan, ham, câhil ve kabiliyetsiz insanları sembolize etmektedir.
Eserin beş yazma nüshası bulunmaktadır ve tenkidli metni İlyas Yazar (2001) tarafından yayımlanmıştır.
Fuâdî'nin biyografisi için bk. “Fuâdî Ömer”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuadi-omer
Eserden Örnekler
Hz. Süleyman'a kuşların bülbülü şikayet etmeleri:
Muhassal cem' olup dîvâna mürgân
Didi bunlara lutfuyla Süleyman
Muradunuz nedür söylen bilelüm
Ne kim lâzım ise anı kılalum
Didiler bülbülün çok töhmeti var
Anı idün bu dem dîvâna ihzâr
Katî küstah u nâmerddür ol âfet
Görünmeyüp satar size zerâfet
Süleyman didi hüdhüde yürü var
Getür dîvana eyle hâle reftâr
(Yazar 2001:116)
Kaside-i Pendiyye'den:
Mûra basma seni mârân ısırır
Körpe incitme ki arslan ısırır
Öldürüp mârı uçurma cânı
Dem olur ki seni su'bân ısırır
Kıblenün ehlini tekfir etme
Kâ'be hakkı seni kaplân ısırır
...
Hak yolunda pâ-bürehne yürüme
'Avk ider pâyını hârân ısırır
Gülü bülbülden ayırma zinhâr
Elini hâr-ı gülistân ısırır
Akraba kalbini vîrân itme
Nâgehân akreb-i vîrân ısırır
...
Bakma şehvetle güzeller gözüne
Müjesinden dil-i bîgân ısırır
Dil behiştini Fu'âdî yıkma
Duzah içre seni nîrân ısırır
(Yazar 2001:101-104)
Kaynakça
Kurnaz, Cemal (1992). “Bülbül”. TDV İslam Ansiklopedisi. C.6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 486.
Ömer Fuâdî (1806). Risale-i Bülbüliyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Düğümlü Baba. No. 320. vr. 48b-89a.
Ömer Fuâdî (1918). Risale-i Bülbüliyye. Kastamonu: İl Halk Kütüphanesi. No. 1664.
Yazar, İlyas (2007). "Ömer Fu'âdî". TDV İslam Ansiklopedisi. C.34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 61-63.
Yazar, İlyas (2006). Risale-i Bülbüliyye. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (12): 121-134.
Yazar, İlyas (2001). Ömer Fuâdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Bülbüliyyesinin Metni. İstanbul: Hamle Yay.
Yazar, İlyas (1999). Ömer Fuâdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Bülbüliyye’sinin Metni. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MENÂKIB-I ŞA'BÂN-I VELÎ (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
2 | TÜRBENÂME (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLE-İ HÂBİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Prof. Dr. Gencay Zavotçu |
Görüntüle | ||
4 | HAYÂTİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Dr. Mutlu Melis Özgeriş |
Görüntüle | ||
5 | KASİDE-İ PENDİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Prof. Dr. Hakan Yekbaş |
Görüntüle | ||
6 | MUSLİHU'N-NEFS (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Diğer Sevda Tuğçe Kahriman |
Görüntüle | ||
7 | RİSÂLE-İ ASELİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer Fuâdi Efendi | Diğer Sevda Tuğçe Kahriman |
Görüntüle | ||
8 | RİSÂLE-İ GÜLLÂBİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Dr. Mutlu Melis Özgeriş |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ HALVET (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Diğer Sevda Tuğçe Kahriman |
Görüntüle | ||
10 | RİSÂLE-İ MÜSELLESÂT (MÜSELLESÂT-I TÂSİYYE) (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Diğer Sevda Tuğçe Kahriman |
Görüntüle | ||
11 | RİSÂLE-İ TEVHÎDİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Dr. Mutlu Melis Özgeriş |
Görüntüle | ||
12 | RİSÂLE-İ VİRDİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Dr. asuman ünal özcan |
Görüntüle | ||
13 | RİSÂLE-İ ZİKR (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Dr. Mutlu Melis Özgeriş |
Görüntüle | ||
14 | RİSÂLE-İ SADEFİYYE (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Diğer Sevda Tuğçe Kahriman |
Görüntüle | ||
15 | SİLSİLENÂME (FUÂDÎ) | Fuâdî, Ömer | Dr. Mutlu Melis Özgeriş |
Görüntüle | ||
16 | TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ) | Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) | Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid | Öğretmen Kevser Kıroğlu |
Görüntüle | ||
18 | TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) | Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi | Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN |
Görüntüle | ||
19 | ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) | Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi | Araş. Gör. Emrah Baş |
Görüntüle | ||
20 | VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) | Lâmekânî, Hüseyin | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle | ||
21 | MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
22 | RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
23 | RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
24 | RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
25 | ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle |