BÜLBÜLİYYE (FUÂDÎ)
mesnevi
Fuâdî, Ömer (d. 966?/1559? - ö. 1046/1636)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ömer Fuâdî'ye ait temsilî, manzum hikâye. Bülbülün aşkını anlatan eser, Bülbüliyye ya da Kitâb-ı Bülbüliyye adıyla 1033/1620 tarihinde mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. 1190 beyitten oluşan eser, aruzun mefâîlün / mefâîlün / feûlün vezniyle yazılmıştır. Attar'ın Mantıku't-Tayr adlı eserinden esinlenilerek kaleme alınan Bülbüliyye’de aşk ve vahdet teması üzerinde durulmuştur. Eserin, sebeb-i te’lif bölümünde de belirtildiği gibi, zâhirde gülün aşkıyla feryat eden bülbülün inlemelerinden rahatsızlık duyan kuşların Hz. Süleyman'a şikâyetlerinin alegorik üslupla anlatıldığı bir hikâye olmakla birlikte esasında tasavvufi unsurlarla örülmüş, insan-ı kâmil olmanın erdemlerinden söz edilmektedir. Sade, akıcı ve yalın bir üslupla kaleme alınan eserin öğreticilik yönü ön plandadır.

Bülbüliyye’de âlemin şaşılacak hâllerine dikkat çeken Fuâdî, toplum hayatına eleştirel bir yaklaşımda bulunarak insanlardan kiminin dost, kiminin düşman olduğunu, yalancılık, ikiyüzlülük ve gammazlıkla meşgul olanların nefislerine ve şeytana uyarak kendi kusurlarını görmediklerini, iyiyi kötüden ayırt edemediklerini belirtmiş, kötü davranışlardan uzak durulması gerektiğini, nefsin arzu ve isteklerine boyun eğilmemesini, insanın yaptıklarının yanına kâr kalmayacağını kuşlar arasında geçen temsilî bir olay üzerinden anlatmıştır.

Eserin olay örgüsünü kısaca, kuşların en fesadı olan karganın hükümdarlığını ilan ederek kuşlar meclisini toplantıya çağırması; fesatlıkta sınır tanımayan karga, kuzgun ve saksağanın bülbülün yargılanmasını talep etmesi ve Tûtî’den bülbülü cezalandırmasını istemeleri; kuşların kendi aralarında toplanması; bülbülün katılmadığı toplantıdan bir kararın çıkmaması; Hz. Süleyman’dan yardım istenmesi; bülbülün divana çağrılması; karga, kuzgun ve saksağanın bülbülden davacı olması, iyi kuşların bülbül lehine tanıklık yapmaları ve nihayetinde bülbüle haksızlık yapıldığına hükmedilerek davanın sona ermesi şeklinde özetlenebilir. Hikâyede Tûti’nin nefs-i müzekkâyı temsil ettiği belirtildikten sonra Bülbül’ün kalb-i insan, Kûf'un ehl-i irfan olduğu anlatılmaktadır. Bülbül, ilâhî aşkla yanan can ve ruhu temsil etmektedir. O, bu dünyada ya da ten kafesinin içinde, uzak kaldığı, ezelî gül bahçesinin hasretiyle yanmaktadır. Kötülükleriyle bilinen ve nefs-i emmareyi temsil eden Karga, Kuzgun ve Saksağan da aynı zamanda, Bülbülün duygularını anlamayan, ham, câhil ve kabiliyetsiz insanları sembolize etmektedir.

Eserin beş yazma nüshası bulunmaktadır ve tenkidli metni İlyas Yazar (2001) tarafından yayımlanmıştır. 

Fuâdî'nin biyografisi için bk. “Fuâdî Ömer”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuadi-omer 

Eserden Örnekler


Hz. Süleyman'a kuşların bülbülü şikayet etmeleri:

Muhassal cem' olup dîvâna mürgân

Didi bunlara lutfuyla Süleyman


Muradunuz nedür söylen bilelüm

Ne kim lâzım ise anı kılalum


Didiler bülbülün çok töhmeti var

Anı idün bu dem dîvâna ihzâr


Katî küstah u nâmerddür ol âfet

Görünmeyüp satar size zerâfet


Süleyman didi hüdhüde yürü var

Getür dîvana eyle hâle reftâr           

                                   (Yazar 2001:116)

Kaside-i Pendiyye'den:

Mûra basma seni mârân ısırır

Körpe incitme ki arslan ısırır


Öldürüp mârı uçurma cânı

Dem olur ki seni su'bân ısırır


Kıblenün ehlini tekfir etme

Kâ'be hakkı seni kaplân ısırır

...

Hak yolunda pâ-bürehne yürüme

'Avk ider pâyını hârân ısırır


Gülü bülbülden ayırma zinhâr

Elini hâr-ı gülistân ısırır


Akraba kalbini vîrân itme

Nâgehân akreb-i vîrân ısırır

...

Bakma şehvetle güzeller gözüne

Müjesinden dil-i bîgân ısırır


Dil behiştini Fu'âdî yıkma

Duzah içre seni nîrân ısırır

                                    (Yazar 2001:101-104)

Kaynakça


Kurnaz, Cemal (1992). “Bülbül”. TDV İslam Ansiklopedisi. C.6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 486.

Ömer Fuâdî (1806). Risale-i Bülbüliyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Düğümlü Baba. No. 320. vr. 48b-89a.

Ömer Fuâdî (1918). Risale-i Bülbüliyye. Kastamonu: İl Halk Kütüphanesi. No. 1664.

Yazar, İlyas (2007). "Ömer Fu'âdî". TDV İslam Ansiklopedisi. C.34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 61-63.

Yazar, İlyas (2006). Risale-i Bülbüliyye. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (12): 121-134.

Yazar, İlyas (2001). Ömer Fuâdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Bülbüliyyesinin Metni. İstanbul: Hamle Yay.

Yazar, İlyas (1999). Ömer Fuâdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Bülbüliyye’sinin Metni. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


YAZAR, İlyas. "BÜLBÜLİYYE (FUÂDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bulbuliyye-fuadi-omer. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MENÂKIB-I ŞA'BÂN-I VELÎ (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
2 TÜRBENÂME (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
3 RİSÂLE-İ HÂBİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Prof. Dr. Gencay Zavotçu
Görüntüle
4 HAYÂTİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
5 KASİDE-İ PENDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Prof. Dr. Hakan Yekbaş
Görüntüle
6 MUSLİHU'N-NEFS (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ ASELİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Fuâdi Efendi Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ GÜLLÂBİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ HALVET (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ MÜSELLESÂT (MÜSELLESÂT-I TÂSİYYE) (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
11 RİSÂLE-İ TEVHÎDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
12 RİSÂLE-İ VİRDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. asuman ünal özcan
Görüntüle
13 RİSÂLE-İ ZİKR (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
14 RİSÂLE-İ SADEFİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
15 SİLSİLENÂME (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
16 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
18 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
19 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
20 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
22 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
23 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
24 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
25 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle