- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Dr. Gülser Ersoy
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Eski Uygur
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Uygur
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:08/06/2022
BUDDHACARİTA
abhidharma?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Eski Uygur dönemine ait bir abhidharma.
Buddhacarita, Budist Hintli şairi Aśvaghoṣa'ya ait olup günümüze ulaşan en eski Sanskritçe epik eserlerinden biri olarak kabul edilmektedir. MS 2. yy’da yazılmıştır. Gelecekteki Buda Sarvarthasiddha'nın aydınlanmaya doğru yolculuğunun dokunaklı, bilgilendirici ve felsefî yüklü bir hikâyesidir (Sharma 2019: 26). Manzum olarak yazılan Buda biyografileri arasında en ünlü eser Aśvaghoṣa’nın Buddhacarita'sıdır. Sanskritçe, Tibetçe ve Çince çevirileri mevcuttur (Zieme 1985: 51; 1991: 270).
Buddhacarita’nın Eski Uygur Türkçesine çevrilmiş fragmanı da mevcuttur. Buddhacarita başlıklı ilk fragman Radloff ve Malov tarafından 1928 yılında yayımlanmıştır. Ardından Zieme; Buddhacarita’nın Uygurcaya çevrilmiş aliterasyonlu dizelerinden oluşan, Turfansammlung’da 19 küçük blok baskı fragmanını tespit etmiştir (Elverskog 2020: 54). Zieme, Berliner Turfan Texte XIII’te tespit ettiği fragmanları kaydetmiş ve yayımlamıştır. Fragmanda 15. satırdan önce - b parçasının başında ve 220. satırdan önce - r parçasının başında Buddhacarita başlığına yer verilmiştir. Zieme, içerik açısından sadece birkaç bölümü belirleyebilmiştir. Bunlar arasında Māra’nın kızlarının canlı bir tasvirini içeren a-c bölümleri bulunmaktadır. Bu bölümde Māra’nın kızları, çekicilikleri ile Buda'ya meydan okumaktadırlar. Uygurca fragmanların çoğu, Bodhi ağacının altında meditasyon yaparken Buda’yı baştan çıkarmaya çalışan Māra’nın kızlarının tasvirlerini içermektedir. (Elverskog 2020: 54; Zieme 1985: 51-62). Māra’nın kızlarının tasvirlerini içeren bölümlerin dışında içeriğinin tam olarak ne olduğu tespit edilemeyen bölümler de (d, f-n) mevcuttur.
Eserin pek çok dile çevirisi olduğundan mevcut parçalara dayanarak Uygurca çevirisinin orijinal blok baskı biçimi hakkında kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Uygurca çevirisinin Çinceden çevrilmiş olabileceği ihtimalini yüksek bulanlar Buddhacarita’nın Shi er you jing, Zhong ben qi jing, Fo ben xing jing ve Fo ben xing ji jing’deki Buda biyografilerini içermesi ihtimalinin yüksekliğinden bahsetmektedir (Elverskog 2020: 54). Buddhacarita’nın nispeten bağımsız bir Uygur metni olup olmadığının da dikkate alınması gerektiğini düşünenler de mevcuttur. Bu düşünce, her şeyden önce, düzenlenmiş blok baskı parçalarının birkaç hikâyesinin Buddhacarita'nın orijinal envanterine ait olmaması gerekçesiyle öne sürülmektedir (Zieme 1985: 52).
Eserden Örnekler
a.
11. Oturgıl amtı baralım
Ayağa kalk! Şimdi gidelim!
12. tugmış atamz teg [ ]
öz babamız gibi [ ]
13. tuḍuṣu birzün sizinge
seni teslim etsin!
14. tu[rg]ı[nça] (?) yilvi teging [ ]
b.
budacarit tanadinrir iki ygrmi
Buddhacarita Dvadasakara (?) 12 [Fo ]ben[xingjing]
15. altun-lug sıruk teg er b[o]dlug
altın bir asa gibi boyda erkek
16. a[ ] apri t[a]g in bil-[lig :]
[ile birlikte] geniş kalçalar gibi [ ] geniş (?)
...
19. kümüş-lüg qalqan teg kögüzlüg
Gümüş bir kalkan gibi göğsüyle
20. kumut xua togurcuk-ı teg em[iglig :]
kumuda çiçeğinin tomurcukları gibi meme uçlarıyla
21. goxar tilamis teg karak-lıg
mücevher gibi arzulanan gözbebekleriyle,
22. göser cintan teg küü yıd-[lık ::]
Gosara-Candana gibi zafer kokuları [ile]
Kaynakça
Radloff, W. (1928). Uigurische Sprachdenkmaler. Materialen nach dem Tode des Verfassers mit Erganzungen von S. Malov heraustgegeben [Uygur Dili Anıtları. Yazarın Ölümünden Sonra S. Malov'un Eklemeleriyle Birlikte Yayımlanan Malzemeler]. Leningrad: Verlag Der Akademie der Wissenschaften der USSR. Nu: 105, s.198-199.
Sharma, Gaurav (2019). “Aśvaghoṣa’s Buddhacarita and the Curious Case of Sāṁkhya”. International Journal of Historical Insight and Research (IJHIR), Vol.5, No.3, Jul-Sep, s. 26-34.
Zieme, Peter (1985). “Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren” [Uygurların Aliterasyonlu Budist Şiirleri]. BTT XIII. Tıpkı Basımlar: XIV-XIX. Levhalar, Berlin: Akademie Verlag: 51-62.
Zieme, Peter (1991). “Buddhacarita”, Die Stabreimtexte der Uiguren von Turfan und Dunhuang [Turfan ve Dunhuang Uygurlarının Aliterasyonlu Metinleri.], Budapest: Akademiai Kiado, s.270.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA | Kalım Keyşi | Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER |
Görüntüle | ||
2 | SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ | ? | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
3 | NÎLAKANTHAKA SÛTRA | Şingko Şeli Tutung | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (ŞÎRÎN) | Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm | Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz |
Görüntüle | ||
5 | ALTUN YARUK | Şıñko Şeli Tutuñ | Prof. Dr. Ceval Kaya |
Görüntüle | ||
6 | SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing | ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG | Hüseyin Yıldız |
Görüntüle |