Kaygusuz Abdal’ın mensur eserleri. Farklı kayıt ve neşirlerde farklı adlandırmalarla da karşılaşılan Budalâname'nin girişinde “Bu kitaba Delîl-i Budalâ ve Defter-i Âşık ve Seyr-i Sâdık dirler ve Hayâl-i Nâdân dahi dirüz” kaydı bulunmaktadır. Budala kelimesi sözlüklerde “bedel, bedil ve abdal” manalarına gelmektedir. Kaygusuz Abdal, eserine akıl kavramı ile başlamaktadır. Kaygusuz Abdal’a göre insan iki türlü akla sahiptir. Biri dünya hayatı üzerine üzerine kurulu akl-ı maaş, diğeri ise dünyaya dair iş ve telaştan uzaklaşmış, sürekli ilâhi aşk ile hayatını idame ettiren akl-ı maad’dır. Kaygusuz Abdal’a göre, kalp gözü açık ariflerin temsil ettiği akl-ı meâd zümresi Hz. Süleymân’ın bildiği kuş dili başta olmak üzere her türlü ilmi anlayabilmektedirler. Kaygusuz Abdal’a göre akl-ı maaş olan insanlar evreni yalnızca yer ve gökten ibaret düşünürler. Bu tür insanlar kırk yıl çalışsalar bile hayattan bir tat alamazlar. Budalanâmede, “İnsan aklı anadan doğma kör ve topaldır” cümlesiyle söze başlayan Kaygusuz Abdal, akl-ı maaş ile Hakk’ın bilinemeyeceğini söyleyerek sözlerine şöyle devam eder: “Akl-ı maaş ile güneşin nurunu bulmaya çalışanlar bilmezler ki bu yerden ve bu gökten başka bir yer ve bir gök daha var. Bunun arasında da iki direkli bir şehir, yani insan var. Bu şehre giremeyen Allah’ın sırrından hiçbir şey anlamaz. Akl-ı maaş, ariflerin gecesinin kadir, gündüzünün bayram olduğunu bilemez. Bu akıl ne kadar çalışırsa çalışsın ârifler menziline yol bulamaz, şaşkın olarak kalır. Bu ilmi akl-ı maad bilir. Buna mantıku’t-tayr derler. Bunu bilmek herkese müyesser olmaz. Ancak Süleyman ve Attar bilir. Bir de gönlü ve gözü açık arifler bilir. Arifler sohbetine girmeyen hiçbir şey bilmez, murad ve maksuduna eremez.” Budalanâme’de Kayguz Abdal’ın ele aldığı konulardan ikincisi gönüldür. Üçüncü konu Hakk’ı dünyada iken bulmak ve kendini bilerek hakikati bulmaktır. Dördüncü konu Kaygusuz’un kendi vasfıhalidir. Beşinci konu insanın dünyaya gelmekteki maksadının kendini ve Hakk’ı bilmek olduğuna dairdir. Budalanâme, Kaygusuz Abdal’ın bir dervişin gördüğü rüyayı anlatması ve bu rüyaya getirilen kısa yorumla tamamlanır.

Budalanâme'nin çok sayıda nüshasının olduğu bilinmektedir. Bunlardan yazılış tarihi bakımından en eski nüshaları Mevlânâ Müzesi, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphaneleri'nde bulunmaktadır.

Kaygusuz Abdal'ın biyografisi için bk. "Kaygusuz Abdal, Alaeddin Gaybi".Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaygusuz-abdal-alaeddin-gaybi