BOSTÂN TERCÜMESİ (ABDÎ)
Bostân tercümesi
Abdî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hayatı hakkında pek fazla bilgi mevcut olmayan Abdî'nin İranlı şair Sadî'nin (ö. 691/1292) meşhur Farsça mesnevîsi olan Bostân'a yazdığı manzum tercüme. Eser, Rebi'ü'l-evvel 963/ Şubat 1556 tarihinde Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu şehzade II. Selim (ö. 1574)'in emriyle Manisa'da yazılmış ve ona sunulmuştur.

Abdî'nin eseri, Türk edebiyatındaki en hacimli Bostân tercümelerinden biridir. Eser, on bölümden oluşan bir nasihat-nâmedir. Her bölümde dinî, ahlâkî ve didaktik nasihatler yer almakta ve ardından kısa hikâyeler anlatılmaktadır. Abdî, Sa'dî'nin Bostân'ın tertip planına sadık kalarak eserini oluşturmuştur. Bu sebeple eser, Bostân'da olduğu gibi bâblara göre tercüme edilmiş olup giriş, asıl konu ve hatime bölümlerinden oluşmaktadır. Bu da bize Abdî'nin tercümesinde, mesnevi nazım şeklinin düzenine sadık kaldığını göstermektedir.

Abdî, eserinin giriş kısmında tüm mesnevilerde olduğu gibi tevhid, na't (yakarış), dört halifeye övgü, eserin yazılış sebebi ve padişaha övgü kısımlarına yer vermiştir. Asıl konunun işlendiği ikinci bölüm ise on bâbtan müteşekkildir. Bu on bâbda ele alınan konular şunlardır: Birinci bâbda 54 hikâye ile adalet, insaf ve tedbir hususu; ikinci bâbda 36 hikâye ile ihsan konusu; üçüncü bâbta 28 hikâye ile aşk, sadakat ve mahabbet; dördüncü bâbda 29 hikâye ile tevazu; beşinci bâbda 14 hikâye ile rıza ve tevekkül; altıncı bâbda 13 hikâye ile kanaat; yedinci bâbta 31 hikâye ile terbiye; sekizinci bâbta 15 hikâye ile şükür; dokuzuncu bâbda 20 hikâye ile tevbe; onuncu bâbda 5 hikâye ile münâcaât ve hatm-i kitâb.

Eserin üçüncü ve son bölümde ise mesnevilerde genel olarak görüldüğü gibi hâtime kısmı yer almaktadır. Burada eserin yazılış yeri ve tarihi ile padişaha ve eserin müellifine övgü yer almaktadır. Ayrıca yine bu bölümde Farsça tarih kıt'ası, dört tane rubai mevcuttur.

On bâba ayrılan eserde konular hikâyeler yoluyla izah edilmeye çalışılmıştır. Her bölüm farklı nasihatler içermektedir. Bunun yanı sıra metinde zaman zaman ayet ve hadislere göndermelerde bulunulmuş ve onlardan iktibas yapılmıştır. Eser, Arapça ve Farsça terkiplerin yoğun olarak kullanıldığı bir metindir. Ana konunun işlendiği bu bölümde başlıklar çoğunlukla "hikâyet-i.." diye başlar. Ancak bunun yanı sıra "güftâr, kelâm, mesel-i, rivâyet-i, efsâne-i..." olarak da başladığı görülmektedir.

Eserin bilinen tek nüshası Manisa İl Halk Kütüphanesindedir. Müellif eserin 7200 beyitten müteşekkil olduğunu belirtmiş olsa da bilinen nüshada 7118 beyit mevcuttur.

Bostân Tercümesi üzerine Hakan Sevindik tarafından doktora tez çalışması yapılmıştır (2014). 

Şairin biyografisi için bk. "Abdî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi 

Eserden Örnekler


Bu bâb içre zikr oldı ahvâl-i 'ışk

Bilür remzini anlagıl ehl-i meşk


Ne dil-keşdür ahvâl-i âlûdegân

Ne garrâdur akvâl-i şûrîdegân


Bularuñ zamânı olur dil-güşâ

Olaruñ zemîni olur cân-fezâ


Gumûm itdi ferhâna bunlar bedel

Humûm itdi şâdâna onlar mahal


Bular zahm[ı] merhemden a'lâ tutar

Mesâkîn-i şehden mu'allâ tutar


Gedâyân kılur pâdişehden nüfûr

Gedâlik tırâzıyla olur sabûr


Değişmez 'abâsın ser-â-serlere

Baş egmez gezer şöyle serverlere


Yürür şöyle ol rûz [u] şeb jende-pûş

Selâtîne bakmaz ider ol hurûş


Mül içinde vardur belâ-yı humâr

Gül içinde oldı silahdâr hâr


Dil-ârâm yâdına sabr u şekîb

Olur sanma telh iy sa'âdet-nasîb


Şekerdür yed-i dôstdan zehr-i nâb

Rakîbün elinden gerekmez hoş-âb (Sevindik 2014: 405)

Kaynakça


Abdî. Bostân Tercümesi. Manisa İl Halk Kütüphanesi Yazmaları. Nu. 45 Hk 2969.

İnce, Adnan (1986). "XVI. yüzyıl Şairlerinden Abdî ve Eserleri." Türk Dili (410): 186-192.

İpekten, Haluk (2001). "Sa'dî'-i Şîrâzî'nin Gülistân İsimli Eseri'nin Türkçe Tercümeleri." Bilig (16): 99-126.

Sevindik, Hakan (2015). Türk Edebiyatında Bostân ve Abdî'nin Manzum Bostan Tercümesi. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Sevindik, Hakan (2016). "Yeni Bir Hamse Şairi: Abdî ve Manzum Bostân Tercümesi". SEFAD (35): 105-130.

Atıf Bilgileri


GÜNGÖR, ÖZLEM. "BOSTÂN TERCÜMESİ (ABDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bostan-tercumesi-abdi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
2 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
3 GÜL Ü NEVRÛZ/NÜZHET-NÂME (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
4 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
5 NİYÂZ-NÂME-İ SA'D U HÜMÂ (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
6 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
7 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
8 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
9 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
10 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
11 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
12 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 SEVÂKIB-I MENÂKIB/MENÂKIB-I HAZRET-İ MOLLÂ HUDÂVENDİGÂR (ABDÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
15 MU'AMMEYÂT-I MÎR HÜSEYN ŞERHİ (ABDÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle