Rahmî’nin Sâdî-i Şirâzî’nin (ö. 691/1292) Bostan adlı eserine yazdığı şerh. Biyografik kaynaklar (Bursalı Mehmed Tahir 2016: I/632; Sunguroğlu 1959: II/291) eserden sadece Bostan tercümesi/şerhi olarak bahsetmişse de Rahmî yazdığı şerhi Tuhfe-i Dostân Şerh-i Bostân olarak isimlendirmiştir.   

Rahmî’nin Bostan şerhi yazmasındaki asıl amaç Sürûrî’nin (ö. 969/1562) kaleme aldığı Farsça Bostan şerhini Türkçeye tercüme etmektir. Farsça bilmeyen kimselerin eserden faydalanması mümkün olmadığı için -dostlarının da ricası üzerine- Sürûrî’nin şerhini tercüme etmeye karar verdiğini belirtir. Ancak sadece tercüme ile yetinmediğini Sürûrî’nin hulâsaten ve muhtasar olarak şerh ettiği kısımları açıklayıp izah ederek beyitlerin manalarından doğan hakikatleri beyan ettiğini söyler.

Tuhfe-i Dostân Şerh-i Bostân, Bostan’ın tertip edildiği şekil üzere on bâbdan oluşmaktadır. Na't, Çehâr-ı Yâr-ı Güzin’e övgü, sebeb-i nazm, devrin padişahına övgüden sonra farklı başlıklar taşıyan bu bâblar sırasıyla şöyledir: Adl ü insaf ve tedbir-i cihândarî, ihsan, ışk u tarikat, tevazu, rıza, kanaat, terbiyet, şükür, münacat ve hatm-i kitab. Bâb/bölüm ve hikaye başlıkları Farsçadır ve kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Ayrıca ayet ve hadis iktibasları, kelâmıkibar olarak kabul gören sözler için de kırmızı mürekkep kullanılmıştır. Farsça beyitlerin Türkçe metinden fark edilmesi için yazma geleneğinde adet olduğu üzere Farsça beyitlerin üst kısmındaki boşluğa kırmızı mürekkeple çizgi çekilmiştir.

Rahmî, şerh metodu olarak gramatikal yapıyı açıklamaktan kaçınarak beyitlerin tercümesini vermeyi uygun bulmuştur. Bunun yanı sıra onun üzerinde durduğu asıl nokta anlatılan hikayelerden alınacak derslerdir. Okuyanların dikkatini kıssadan hisseye çekmek için yer yer “musannif marifet buyurur; musannif pend eder” gibi ifadeler kullanmış, hikayelerin bâtıni ve işârî anlamlarını açıklamaya gayret etmiştir. Dolayısıyla Rahmî, diğer Bostan şerhlerinden farklı olarak tercümeden ziyade hikayelerden hasıl edilmesi gereken marifet üzerinde yoğunlaşmıştır. Dili oldukça sade, anlatımı akıcıdır. Sayfa kenarlarında yer yer bir kaç cümlelik derkenarlar mevcuttur.

Eser, 1260/1844 yılında telif edilmiştir. Eserin 165 varaktan oluşan yegane nüshası Ankara Milli Kütüphane’de Yz A 6178 numarasıyla kayıtlıdır. Tuhfe-i Dostân Şerh-i Bostân üzerinde Serap Denizmen tarafından doktora tezi hazırlanmaktadır.  

Şairin biyografisi için bk. "Rahmî, Harputlu Hoca Rahmî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmi-harputlu-hoca-rahmi-efendi