Ali Nihâd’ın Victor Hoga’dan Türkçeye tercüme ettiği eser. Asıl adı Le Dernier Jour d'un Condamné’dir. Tercümeyi yapan Ali Nihâd’ın İzmirli Ali Nihâd olup olmadığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamakla beraber eserin ona ait olduğu tahmin edilmektedir. Ali Nihâd, bu tercüme için kaleme aldığı “İfade-i Mütercim” başlıklı yazıda öncelikle nasıl bir tercüme usulü benimsediği konusunda okuyucuyu bilgilendirir. Buna göre yazar, Fransızcanın yapısına aşina olmayan okurların istifadesini öncelemiş, orijinal eseri birebir aktarmak yerine anlamsal tercüme yoluna gitmiştir. Fransızca cümle yapısı olduğu gibi korunmamış, cümleler anlam bakımından çevrilmiştir. Bu yazıda kullanılan ifadelerden yazarın daha önce de farklı çeviriler yaptığı ve bunların okurlar tarafından ilgiyle karşılandığı anlaşılmaktadır.

1829 yılında Paris’te yayımlanmış olan Bir Mahkûmun Son Günü, Victor Hugo’nun gençlik dönemi eserlerindendir. İşlediği cinayet sonrasında yargılanarak idama mahkûm edilen bir katilin hikâyesini konu alır. Victor Hugo bu eseriyle, ihtilal sonrası Fransa’da yaygın şekilde tartışılmış toplumsal sorunlardan olan idam cezasının trajik taraflarını sorgularken “suç” ve “ceza” kavramlarının “insan”dan bağımsız olarak düşünülemeyeceğini savunur. Eser, birinci kişi anlatıcının ve iç monolog tekniğinin kullanıldığı ilk romanlardan sayılmıştır. Victor Hugo’nun diğer romanlarına göre daha az bilinmesine rağmen Camus, Dickens ve Dostoyevski gibi romancılar üzerinde derin bir etki bıraktığı konusunda yaygın bir kanaat vardır.

Eser, Türkçeye ilk kez Ali Nihâd tarafından yapılan tercüme ile kazandırılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Ali Nihâd, İzmirli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-nihad-izmirli