Halit Ziya'nın uzun hikâye türünde eseri. Yazarın İzmir döneminde realist yöntemle yazdığı uzun hikâyelerinin ikincisidir. Hikâyede mektuplaşmaları mutlu bir evliliğe dönüşen ve bir çocukla da taçlanan genç çiftin ideal aşkı anlatılır. Üçüncü kişi ağzından ve realist bir yöntemle sunulan hikâyede yazar, mektup tarzını kullanarak okuyucuyla hikâye kişilerini baş başa bırakır. Ayrıca yazar neden -sonuç ilkesiyle bu ideal aşkın dayanaklarını okuyucuya realist bir çerçevede sunar. Tiyatroda olduğu gibi diyaloglarla ve çiftlerin mektupları birbirilerine okumalarıyla olayın aktarılması esere objektiflik katar. İlk uzun hikâyesinin kötümser bir hava taşıdığı yönünde eleştirilmesi ve bu nedenle sansüre uğrama kaygısı yazarı, bu hikâyede daha temkinli olmaya ve iyimser bir atmosfer çizmeye sevk etmiştir.

Bir gezinti sırasında İclal’i görüp beğenen kurmay subay Cevat’ın, İclal’ e mektup yazmasıyla başlayan aşk, evliliğe kadar mektuplarla artarak devam eder. İyi bir aile terbiyesiyle büyüyen İclal, nişanlanana kadar mektuplarını annesinin izni ve gözetimiyle yazar. Evlendikten beş altı ay sonra bir akşam İclal’in Avrupai tarzda döşenmiş odasında, şöminenin karşısında oturan bu mutlu çift o zamana kadar sakladıkları mektuplar üzerinden birbirilerini ne kadar sevdiklerini göstermek isterler. Cevat’ın arada sırada İclal’i kızdıran konuşmaları zarifçe şakalaşmalarla tatlıya bağlanır. Şairane bir eda ile yazılmış mektupların okunmasının ardından Cevat, sevgilerinin meyvesini göremediklerini üzülerek dile getirir. İclal’in, Cevat’ın kulağına bir çocuklarının olacağını fısıldamasıyla hikâye biter.

Bu hikâyede mutlu ve ideal bir evliliğin eşlerin karşılıklı sevgisine dayandığı anlatılır. Yazar, bu hikâyesini kitaplaştırırken estetik kaygıları dolayısıyla eserde birtakım değişiklikler yapmıştır. 1887 yılında Hizmet gazetesinde tefrika edilen eser, 1888 yılında kitap olarak basılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Halit Ziya Uşaklıgil”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/usakligil-halit-ziya