Bİ'SETNÂME
bi'setnâme
İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi (d. 1090/1678-79 - ö. 1147/1734)

ISBN: 978-9944-237-87-1


18. yüzyıl şairlerinden Şeyhülislâm İshâk Efendi’nin (ö. 1147/1734) Hz. Muhammed’in peygamberliğini anlattığı manzum eseri. Mesnevi nazım şekliyle ve aruzun “feʻilâtün mefâʻilün feʻilün” kalıbıyla kaleme alınan Biʻset-nâme’nin beyit sayısı, müellifin ifadesine göre Hz. Muhammed’in peygamberlikle görevlendirilişinden vefatına kadar geçen dönemin aylarının toplamı kadar yani 278 beyittir. Eserin tanzim gayesi Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ve vahye muhatap oluşunun kıssasının anlatılmasıdır. Eserde Hz. Peygamber’in doğuşu ve nübüvvet çağına gelişi ile ilgili bazı bilgiler özet hâlinde verildikten sonra vahye muhatap oluşu uzunca anlatılır, bazı mucizelerine işaret edilerek ahlâkının ve şanının yüceliğinden bahsedilir. Nihayet eser; münacat, salât ve selam faslı ile son bulur (Doğan 1997: 102-03).

Biʻset-nâme’nin dili, İshak Efendi’nin Dîvân’ında bulunan kaside ve gazel tarzındaki diğer manzumelerine nazaran daha sadedir. Eserde tamamı veya bir kısmı Arapça ve Farsça beyitlerin bulunmasının yanı sıra Arapça ve Farsça terkipler boca kullanılmış olsa da sade ve külfetsiz ifadelere de çokça tesadüf edilir. Şair, dinî bir heyecanla, tasavvufi neşve ve coşkunlukla Hz. Muhammed’e duyulan bağlılık, sevgi ve aşk hislerini zaman zaman lirizme varan bir tarzda yansıtmaya muvaffak olmuştur (Doğan 1997: 103).

Kaynaklarda İshak Efendi’nin Dîvân’ından ayrı bir eseri olarak kaydettikleri Biʻset-nâme’nin müstakil nüshasına henüz tesadüf edilememiş olsa da eser, Şeyhülislâm İshak Dîvânı’nın üç nüshasının başında kayıtlıdır. Biʻset-nâme, şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulup çeviri yazılı metin ve nesre çevirisinin verildiği bir makaleye konu olmuştur (Doğan 1997).

Şairin biyografisi için bk. “İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. httphttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ishak-efendi-ebuishakzade

Eserden Örnekler


Biʻset-nâme

İbtidâ it kelâma ey hâme

Eyle ism-i İlâhı ser-nâme


Oldı rûy-ı kelâma hâl-i siyâh

Nokta-i anberîn-i bismillâh

[…]

Kıldı ol nûrı Hazret-i Mennân

İllet-i hilkat-i cemîʻ-i cihân


Buldı ol nûr ile şeref kevneyn

Müstenîr oldı ser-be-ser sekaleyn


Kıldı ol nûr-ı âlem-ârâyı

Pertev-i mihr-i lutf u iʻtâyı


Evvelîn fasl-ı levhâ-i ervâh

Âhirîn harf-i defter-i eşbâh

[…]

Oldı ser-cümle enbiyâ-yı selef

Müjde-gû-yı kudûm-ı hayr-ı selef


İntizâr üzre idi âlem ana

Kim ola rû-nümâ o necm-i hüdâ


Nâgehân ol dür-i yem-i kadrin

Zîver-i efseri meh ü bedrin

[…]

Âleme geldi rehmet-i âlem

Oldı tâliʻ o mâh-ı evc-i kerem


Habbezâ âfitâb-ı âlemgîr

Nur-ı mahz-ı Cenâb-ı Rabb-ı Kadîr

[…]

Şâhid-i lutf u hüsn-i ahlâkı

Kendüye bende itdi âfâkı


Gevher-i nutkı kıldı dürri yetîm

Oldı mengûş-ı gûşı tabʻ-ı selîm


Gevher-i zâtıdır viren zîver

Efser-i mürselîne ser-tâ-ser

[…]

Emrine itdi râm âfâkı

Tâ-be-mahşer şerîʻatı bâkî


Öyle bir zât-ı bâhirü’l-âyât

Reh-nümâ-yı hüdâ sütûde-sıfat


İtdi emr-i risâleti itmâm

Defter-i baʻs anınla buldı hitâm (Doğan 1997: 104-23).

Kaynakça


Doğan, Muhammed Nur (1997). "Lâle Devri Şairlerinden İshak Efendi'nin Orjinal Bir Mesnevîsi Bi'set-nâme: Metin-Nesre Çeviri-Açıklama". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 27: 101-168.

Doğan, Muhammed Nur (1997). Lâle Devri Şairi Şeyhülislâm İshak Efendi ve Dîvânı. İstanbul: MEB Yay.

Atıf Bilgileri


KAPLAN, Yunus. "Bİ'SETNÂME". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bi-setname-tees-1674. [Erişim Tarihi: 15 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (İSHÂK) İSHÂK, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
2 EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi Dr. Necmettin Azak
Görüntüle
3 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
4 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
5 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
6 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
10 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
11 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
12 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle