- Yazar Biyografisi (TEİS)
Abdulahad Nûrî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
- Eser Yazılış Tarihi:1049/1639-40
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Silsilename
- Yayın Tarihi:12/01/2022
BEYÂN-I SİLSİLE-İ MEŞÂYIH-I TARÎKAT-I HALVETİYYE (ABDULAHAD NÛRÎ)
silsile-nâmeAbdulahad Nûrî (d. 1003/1595 - ö. 1061/1651)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Abdulahad Nûrî’nin Halvetî şeyhlerinin adlarını saydığı ve bazıları hakkında kısa bilgiler verdiği manzum eseri. Eski kaynaklarda bu eserden bahsedilmemektedir. İlk defa Abdullah Uçman tarafından yazılan ansiklopedi maddesinin bibliyografyasında eserin Süleymaniye Kütüphanesi Çelebi Abdullah, 172’de kayıtlı nüshasına atıf yapılır (1988: 179). Daha sonra iki yüksek lisans tezinde (Yılmaz 1993; Bal 2013: 13) eserin Abdulahad Nûrî’ye ait olduğu vurgulanır. Şairin Divan’ını neşreden Hüseyin Akkaya, bu maddedeki kayda atıfla eserin Abdulahad Nûrî’ye ait olamayacağını ifade etmiştir (2003: 79-80). Akkaya’nın değerlendirmesi, müellif üzerine yapılan bir doktora tezinde de kabul edilmiştir (Baz 2004: 253). Akkaya’nın bu tespitinin temel dayanağı eserde Abdulahad Nûrî’den sonra şeyh olan Şeyh Abdulbâkî’nin de anılmasıdır. Akkaya’nın, Uçman’ın zikrettiği nüshadan hareketle ulaştığı bu sonucu, müellifin sağlığında istinsah edilen diğer iki nüsha olan Manisa İl Halk Kütüphanesi 1220/2 ve M. Fatih Köksal Şahsî Kütüphanesi Yz.12-Mec. 67/3 nüshaları nakzeder mahiyettedir. Zira bu iki nüshada Şeyh Abdulbâkî yer almadığı gibi Çelebi Abdullah nüshasında da diğer şeyhler için verilen bir veya birkaç beyitlik bilgi Abdülbâkî için verilmez; Abdulbâkî'nin adı sadece bir başlık olarak yazılmıştır ki onun da nüshaya sonradan eklendiği açıktır. Mesnevinin 57. beytinde şair ismini açıkça zikrettiği (Ya’nî Abdu’l-ahad ki Nûrî’dür / Yüzi kara vü özi kurıdur) gibi 64. beyitte mahlasını da söyler. Sondan bir önceki beyitte de eserinin telif tarihini lafzen verir (Köksal 2019: 146).
Müellifin, 1049/1639-40 yılında yazdığı, Halvetiye şeyhlerinin kendisine gelene kadarki silsilesi anlatılan eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup yayımlanan tenkitli metne göre (Köksal 2019) 71 beyitten ibarettir. Aruzun “fe’ilâtün mefâ’ilün fe’ilün” kalıbıyla yazılan eserin tespit edebildiğimize göre yukarıda bahsedilen üç nüshası vardır. Hacimsiz bir eser olduğu için, özellikle mecmualar arasında başka nüshalarının da ortaya çıkması muhtemeldir. Eser, Hz. Peygamber övgüsündeki 5 beyitle başlar. Daha sonra Hz. Muhammed’in ledün ilminin sırrını ona verdiğinden bahisle söz Hz. Ali’ye getirilir. 6 beyit tutarında Hz. Ali övgüsünden sonra Hasan-ı Basrî ile birlikte tarikat şeyhleri anılmaya başlanır. Müellif, eserinin başından 55. beyte kadar kendisine gelene değin post sahibi olan Halvetiyye şeyhlerinin silsilesini aktarır. Toplam 28 şeyh ismen anılır. Bir beyitte iki şeyhin adın zikredildiği gibi bir şeyhin birkaç beyit boyunca anlatıldığı da vakidir. Özellikle kendisinden önceki son iki şeyh olan Şemseddîn Sivasî ve Abdulmecîd Sivasî’ye diğerlerine nazaran daha geniş yer ayırmıştır. 56. beyitten sonra kendisinin önceden günahkâr ve gafil biriyken şeyhinin lütfuyla gafletten uyandığından, eğer varsa nurunu Abdulmecîd Sivasî iktibas ettiğinden, ondan dolayı mahlasının Nûrî olduğundan bahseder. 65-71. beyitler ise dua ve münacattır. Eserin bizce kayda değer tarafı şairin Divan’ı dışındaki Türkçe tek manzum eseri olmasıdır.
Eser bir bildiri ile tanıtılarak tenkitli metin hâlinde yayımlanmıştır (Köksal 2019).
Şairin biyografisi için bk. “Nûrî, Abdülahad”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuri-Abdülahad
Eserden Örnekler
Beyân-ı Silsile-i Meşâyıh-ı Tarîkat-i Halvetiyye
Mebde’-i feyz-i cümle-i âlem
A’nî nesîme-i benî Âdem
Ya’nî ol hazret-i nebî-i kerîm
Mü’minîne olan ra’ûf u rahîm
Oldı âlemlere çü rahmeti nûr
Buldı anunla kurbı her mehcûr
İlm-i şer’i kamuya neşr itdi
Ümmetin anun üzre haşr itdi
Lîki ilm-i ledünni [ol] ihfâ
Eyleyüp kılmadı anı iclâ
Sadr-ı pâkinde eyledi esrâr
Anı bu bende anladı Kerrâr
Didi ey ümmete olan hâdî
Bana luṭf it o sırra irşâdı
Ki gelür bûyı ṣadr-ı pâkinden
Anı men’ itme abd-i çâkinden
Şefkat-ile didi ki ey Ḥaydar
Çü taleb eyledün biyâ ber-ber
Ana ilm-i ledünni [ol] ta’lîm
Eyledi hem mefâtihin teslîm
Zikr-i cehrîyle eyledi telkîn
Bize andan kalup durur âyîn
Hasan-ı Basrî’ye idüp ta’lîm
Buldı andan Habîb ṣad tekrîm
İrdi Dâvûd-ı Tâ’î’ye andan
Dahı Ma’rûf-ı Kerhî’ye andan
İrdi andan Seriyy-i Pür-nûr’a
Dahı andan Cüneyd-i Mecbûr’a
Ṣonra Mimşâd’a irdi bu devlet
Ki [ana] Dînever olup nisbet
İrdi andan Muhammed’e ma’nâ
Ana da Dîneverî’dür mesnâ (Köksal 2019: 144-145)
Kaynakça
Akkaya, Hüseyin (2003). Abdülahad Nûrî ve Divanı. İstanbul: Kitabevi Yay.
Bal, Mehmet Turan (2013). Abdülahad Nûrî Sivâsî’nin Hikmetü’t-Teâruz fî Sûretü’t-tenâkuz Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Baz, İbrahim (1994). Abdülehad Nûrî-i Sivâsî’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Köksal, M. Fatih (2019). “Abdulahad Nûrî’nin Kısa Mesnevisi: Silsile-i Meşâyıh-ı Halvetiyye”. Sivas Kongresi’nin 100. Yılında Her Yönüyle Sivas Uluslararası Sempozyumu, 25-27 Nisan 2019. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay. 131-146.
Uçman, Abdullah (1988). “Abdülahad Nûrî”. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yay. 178-179.
Yılmaz, Necdet (1993). Abdülehad Nûrî-i Sivasî ve Mir'âtü'l-Vücûd ve Mirkâtü'ş-Şühûd Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/RİSÂLE-İ İLÂHİYYÂT (NÛRÎ, ABDULAHAD) | Nûrî, Abdulahad | Dr. Murat Ayar |
Görüntüle | ||
| 2 | TERCEME-İ TE'DÎBÜ'L-MÜTEMERRİDÎN (NÛRÎ, ABDULAHAD) | Nûrî, Abdulahad | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
| 3 | RİSÂLETÜN FÎ-DEVERÂNİ’S-SÛFİYYE (NÛRÎ, ABDULAHAD) | Nûrî, Abdulahad | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
| 4 | ER-RİSÂLETÜ'S-SEMÂ'İYYETÜ'L-MÜLZİMETÜ Lİ'L-MÜNKİRÎN (NÛRÎ, ABDULAHAD) | Nûrî, Abdülahad | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
| 5 | TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ) | Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
| 6 | DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) | Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid | Öğretmen Kevser Kıroğlu |
Görüntüle | ||
| 7 | TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) | Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi | Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN |
Görüntüle | ||
| 8 | ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) | Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi | Araş. Gör. Emrah Baş |
Görüntüle | ||
| 9 | VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) | Lâmekânî, Hüseyin | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle | ||
| 10 | MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
| 11 | RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
| 12 | RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
| 13 | RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
| 14 | ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle |