BEYÂN-I SİLSİLE-İ MEŞÂYIH-I TARÎKAT-I HALVETİYYE (ABDULAHAD NÛRÎ)
silsile-nâme
Abdulahad Nûrî (d. 1003/1595 - ö. 1061/1651)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdulahad Nûrî’nin Halvetî şeyhlerinin adlarını saydığı ve bazıları hakkında kısa bilgiler verdiği manzum eseri. Eski kaynaklarda bu eserden bahsedilmemektedir. İlk defa Abdullah Uçman tarafından yazılan ansiklopedi maddesinin bibliyografyasında eserin Süleymaniye Kütüphanesi Çelebi Abdullah, 172’de kayıtlı nüshasına atıf yapılır (1988: 179). Daha sonra iki yüksek lisans tezinde (Yılmaz 1993; Bal 2013: 13) eserin Abdulahad Nûrî’ye ait olduğu vurgulanır. Şairin Divan’ını neşreden Hüseyin Akkaya, bu maddedeki kayda atıfla eserin Abdulahad Nûrî’ye ait olamayacağını ifade etmiştir (2003: 79-80). Akkaya’nın değerlendirmesi, müellif üzerine yapılan bir doktora tezinde de kabul edilmiştir (Baz 2004: 253). Akkaya’nın bu tespitinin temel dayanağı eserde Abdulahad Nûrî’den sonra şeyh olan Şeyh Abdulbâkî’nin de anılmasıdır. Akkaya’nın, Uçman’ın zikrettiği nüshadan hareketle ulaştığı bu sonucu, müellifin sağlığında istinsah edilen diğer iki nüsha olan Manisa İl Halk Kütüphanesi 1220/2 ve M. Fatih Köksal Şahsî Kütüphanesi Yz.12-Mec. 67/3 nüshaları nakzeder mahiyettedir. Zira bu iki nüshada Şeyh Abdulbâkî yer almadığı gibi Çelebi Abdullah nüshasında da diğer şeyhler için verilen bir veya birkaç beyitlik bilgi Abdülbâkî için verilmez; Abdulbâkî'nin adı sadece bir başlık olarak yazılmıştır ki onun da nüshaya sonradan eklendiği açıktır. Mesnevinin 57. beytinde şair ismini açıkça zikrettiği (Ya’nî Abdu’l-ahad ki Nûrî’dür / Yüzi kara vü özi kurıdur) gibi 64. beyitte mahlasını da söyler. Sondan bir önceki beyitte de eserinin telif tarihini lafzen verir (Köksal 2019: 146).

Müellifin, 1049/1639-40 yılında yazdığı, Halvetiye şeyhlerinin kendisine gelene kadarki silsilesi anlatılan eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup yayımlanan tenkitli metne göre (Köksal 2019) 71 beyitten ibarettir. Aruzun “fe’ilâtün mefâ’ilün fe’ilün” kalıbıyla yazılan eserin tespit edebildiğimize göre yukarıda bahsedilen üç nüshası vardır. Hacimsiz bir eser olduğu için, özellikle mecmualar arasında başka nüshalarının da ortaya çıkması muhtemeldir. Eser, Hz. Peygamber övgüsündeki 5 beyitle başlar. Daha sonra Hz. Muhammed’in ledün ilminin sırrını ona verdiğinden bahisle söz Hz. Ali’ye getirilir. 6 beyit tutarında Hz. Ali övgüsünden sonra Hasan-ı Basrî ile birlikte tarikat şeyhleri anılmaya başlanır. Müellif, eserinin başından 55. beyte kadar kendisine gelene değin post sahibi olan Halvetiyye şeyhlerinin silsilesini aktarır. Toplam 28 şeyh ismen anılır. Bir beyitte iki şeyhin adın zikredildiği gibi bir şeyhin birkaç beyit boyunca anlatıldığı da vakidir. Özellikle kendisinden önceki son iki şeyh olan Şemseddîn Sivasî ve Abdulmecîd Sivasî’ye diğerlerine nazaran daha geniş yer ayırmıştır. 56. beyitten sonra kendisinin önceden günahkâr ve gafil biriyken şeyhinin lütfuyla gafletten uyandığından, eğer varsa nurunu Abdulmecîd Sivasî iktibas ettiğinden, ondan dolayı mahlasının Nûrî olduğundan bahseder. 65-71. beyitler ise dua ve münacattır. Eserin bizce kayda değer tarafı şairin Divan’ı dışındaki Türkçe tek manzum eseri olmasıdır.

Eser bir bildiri ile tanıtılarak tenkitli metin hâlinde yayımlanmıştır (Köksal 2019).

Şairin biyografisi için bk. “Nûrî, Abdülahad”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuri-Abdülahad

Eserden Örnekler


Beyân-ı Silsile-i Meşâyıh-ı Tarîkat-i Halvetiyye

Mebde’-i feyz-i cümle-i âlem
A’nî nesîme-i benî Âdem

Ya’nî ol hazret-i nebî-i kerîm
Mü’minîne olan ra’ûf u rahîm

Oldı âlemlere çü rahmeti nûr
Buldı anunla kurbı her mehcûr

İlm-i şer’i kamuya neşr itdi
Ümmetin anun üzre haşr itdi

Lîki ilm-i ledünni [ol] ihfâ
Eyleyüp kılmadı anı iclâ

Sadr-ı pâkinde eyledi esrâr
Anı bu bende anladı Kerrâr

Didi ey ümmete olan hâdî
Bana luṭf it o sırra irşâdı

Ki gelür bûyı ṣadr-ı pâkinden
Anı men’ itme abd-i çâkinden

Şefkat-ile didi ki ey Ḥaydar
Çü taleb eyledün biyâ ber-ber

Ana ilm-i ledünni [ol] ta’lîm
Eyledi hem mefâtihin teslîm

Zikr-i cehrîyle eyledi telkîn
Bize andan kalup durur âyîn

Hasan-ı Basrî’ye idüp ta’lîm
Buldı andan Habîb ṣad tekrîm

İrdi Dâvûd-ı Tâ’î’ye andan
Dahı Ma’rûf-ı Kerhî’ye andan

İrdi andan Seriyy-i Pür-nûr’a
Dahı andan Cüneyd-i Mecbûr’a

Ṣonra Mimşâd’a irdi bu devlet
Ki [ana] Dînever olup nisbet

İrdi andan Muhammed’e ma’nâ
Ana da Dîneverî’dür mesnâ (Köksal 2019: 144-145)

Kaynakça


Akkaya, Hüseyin (2003). Abdülahad Nûrî ve Divanı. İstanbul: Kitabevi Yay.

Bal, Mehmet Turan (2013). Abdülahad Nûrî Sivâsî’nin Hikmetü’t-Teâruz fî Sûretü’t-tenâkuz Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Baz, İbrahim (1994). Abdülehad Nûrî-i Sivâsî’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Köksal, M. Fatih (2019). “Abdulahad Nûrî’nin Kısa Mesnevisi: Silsile-i Meşâyıh-ı Halvetiyye”. Sivas Kongresi’nin 100. Yılında Her Yönüyle Sivas Uluslararası Sempozyumu, 25-27 Nisan 2019. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.  131-146.

Uçman, Abdullah (1988). “Abdülahad Nûrî”. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yay. 178-179.

Yılmaz, Necdet (1993). Abdülehad Nûrî-i Sivasî ve Mir'âtü'l-Vücûd ve Mirkâtü'ş-Şühûd Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Köksal, Mehmet Fatih. "BEYÂN-I SİLSİLE-İ MEŞÂYIH-I TARÎKAT-I HALVETİYYE (ABDULAHAD NÛRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/beyan-i-silsile-i-mesayih-i-tarikat-i-halvetiyye-abdulahad-nuri. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/RİSÂLE-İ İLÂHİYYÂT (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdulahad Dr. Murat Ayar
Görüntüle
2 TERCEME-İ TE'DÎBÜ'L-MÜTEMERRİDÎN (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdulahad Dr. okan doğan
Görüntüle
3 RİSÂLETÜN FÎ-DEVERÂNİ’S-SÛFİYYE (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdulahad Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
4 ER-RİSÂLETÜ'S-SEMÂ'İYYETÜ'L-MÜLZİMETÜ Lİ'L-MÜNKİRÎN (NÛRÎ, ABDULAHAD) Nûrî, Abdülahad Dr. okan doğan
Görüntüle
5 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
6 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
7 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
8 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
9 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
10 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
11 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
12 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
13 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
14 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle