- Yazar Biyografisi (TEİS)
Sâbit, Alâaddin Ali - Madde Yazarı: Akın ZENGİN
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:01/08/2022
BERBER-NÂME (SÂBİT)
mizahî mesneviSâbit, Alâaddin Ali (d. ?/? - ö. 11 Şaban 1124/5 Eylül 1712)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Bosnalı Sâbit'in mizahî mesnevisi. Eserde Çorlu’da yaşayan bir berber çırağının başından geçen olaylar anlatılmaktadır. Konusu itibari ile günlük hayattan alınmış küçük mizahî hikayeler gurubuna giren eser, hayatın çirkin ve kötü yanlarını anlatmak maksadıyla yazılmıştır (Erkal 2000: 216). Eserin beyit sayısı nüshalara göre farklılık göstermektedir. 99-113 beyit arası değişkenlik gösteren eserin yayımlanmış metinde beyit sayısı 113’tür. Eser, aruzun "fe'ilâtün feilâtün fe'ilün" vezniyle yazılmıştır. Vezinde oldukça fazla aruz kusuru vardır. Şairin günlük hayattan kaba ve açık ifadeler kullanması bunun başlıca sebebidir. Sabit şiir dilini konuşma diline yaklaştırma çabasında yani dilde sadeleşme arzusundadır. Bunun etkisiyle yoğun teşbihler, argo kelimeler (dünbe, şîşe, simât, mertebânî, halka, çâh, fülke, kûh-ı billûr, topkapu, tabya, çatal köpri, kalça) ve deyimler (baş komak, işi Allah’a kalmak, ardına düşmek, can vermek, can almak, kan almak, koç başun içün, dağ üstü bağ, yer pek gök yüksek, kollarını sığamak, ecelsiz ölmek, önüne düşmek, giribanın çâk etmek, çeşmi kamaşmak, ağzın açmak, etrafını almak) kullanmıştır. Yine dilde sadeleşme arzusuyla Arapça ve Farsça kelimelere Türkçe ekler ekleyerek kullanmıştır.
Eserde anlatılan konu kısaca şöyledir: Olay, Çorlu’da bir berber dükkanında geçer. Dükkanda çalışan işinin ehli, eli çabuk, bakışları fitne çıkaran, genç ve güzel Ali adında bir berber çırağı vardır. Gelen müşteri, onun ayna gibi parlak göğsünü görünce canını ortaya koyar. Genç yaşlı herkes ona tıraş olmak için can atar. Şeyh Efendi, vaiz, saçlı şeyh, kadı onun daimî müşterisidir. Sadece tıraş değil aynı zamanda kan alır, şişe ve diş çeker. Ustası bir yere gidip de başına buyruk kaldığında, kendisine ilgi gösterenlere kuyruk sallar. Türlü işve ve nazla kırıtıp parasını çıkarır. Müşterilerinden biri ona Mecnun gibi tutkundur. Ali nereye gitse o da peşine takılır, her an ona yalvarıp yakarır. Ancak bir türlü isteğine kavuşamaz. Bu yüzden bir tuzak kurup onu elde etmeyi amaçlar. Bir gün dükkana üzgün, gözleri hacamat şişesi gibi kanlanmış bir hâlde ağlayarak gelir. Babasının ona her zaman tıraş olmaya gelirken şimdi ağır hasta olduğunu, kan alınması gerektiğini, yardım etmesini söyler. Çırak bu duruma üzülüp hemen hazırlanır, aletlerini alıp yola koyulur. Eve gittiklerinde içki, eğlence meclisi kurulduğunu görür. Herkes şarap içip eğlenmektedir ve hasta görünen kimse yoktur. Çırak oyuna getirildiğini anlayarak çaresizce eğlenceye katılır. İçki içer, söylenilenleri yapar ve o sarhoşluğun etkisiyle meclistekiler tarafından cinsel anlamda kullanılır (Aydın 2019: 106) .
Eser Turgut Karacan tarafından (1990) neşredilmiştir.
Şairin biyografisi için bk. “Sâbit, Alâaddin (Ali)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabit-alaaddin-ali
Eserden Örnekler
Pür kemâli idi gözlük nerlik
Sanʼatı olmuşıdı berberlik
Sanʼatı ol nice fitne-i ferâş
Tiğ-i mirrîhden itmişdi tırâş
Müşteri yoksa eger sine sine
Ne kadar cânı tuya âyînesine
Gösterür âlem döndükçe safâ
Başka bir âlem imiş zevk-nümâ
Görinür âyinesinde fiʼl-hâl
Kürre-i heyʼet-i iklîm ü sâl
...
Berber iskemlesi küsbi oldı
Şeyh efendiyle ehibbâ tutuldı
Saçlı şeyh oldı buna mağlûb
Nelü kibirlik itse cârûb
Kadıya Cumʼa idi yevm-i tırâş
Eyledi hafta sekiz atkını fâş
Ya'nî kaldıkda başına buyruk
Âşık-ı zâra salardı kuyruk
Şâne-veş kim tokunursa teline
Sonra verirdi sakalın eline
Nâ-tırâşın biri meftûnı idi
Ser-i jülîdesi mecnûnı idi
Yürüse berbere ol serv-i revân
Takılırdı yanına tasma-kırân (Erkal 2000: 216)
Kaynakça
Aydın, Gamze (2019). Bosnalı Sâbit Dîvânı’nın Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Erkal, Abdulkadir (2000). "Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Seyfettin Özege Kitaplığında Bulunan "Name" ve "iye" İsimli Yazma Eserler". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (15): 213-263.
Karacan, Turgut (1990). "Bosnalı Sâbit'in Berbernamesi". Çevren (76): 37-44.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (SÂBİT) | Sâbit, Alâaddin Ali | Doç. Dr. abdulkadir erkal |
Görüntüle | ||
2 | ZAFER-NÂME-İ HÂNÎ/GAZÂ-NÂME/SELİM-NÂME (SÂBİT) | Sâbit, Alâaddin (Ali) | Dr. Öğr. Üyesi Ali Emre Özyıldırım |
Görüntüle | ||
3 | DERE-NÂME/HÂCE FESÂD VE SÖZ EBESİ (SÂBİT) | Sâbit, Alâaddin Ali | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
4 | AMRÜ'L-LEYS (SÂBİT) | Sâbit, Alâaddin Ali | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
5 | EDHEM Ü HÜMÂ (SÂBİT) | Sâbit, Alâaddin Ali | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
6 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
7 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
8 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
9 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
10 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
11 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
12 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |