BERBER-NÂME (SÂBİT)
mizahî mesnevi
Sâbit, Alâaddin Ali (d. ?/? - ö. 11 Şaban 1124/5 Eylül 1712)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bosnalı Sâbit'in mizahî mesnevisi. Eserde Çorlu’da yaşayan bir berber çırağının başından geçen olaylar anlatılmaktadır. Konusu itibari ile günlük hayattan alınmış küçük mizahî hikayeler gurubuna giren eser, hayatın çirkin ve kötü yanlarını anlatmak maksadıyla yazılmıştır (Erkal 2000: 216). Eserin beyit sayısı nüshalara göre farklılık göstermektedir. 99-113 beyit arası değişkenlik gösteren eserin yayımlanmış metinde beyit sayısı 113’tür. Eser, aruzun "fe'ilâtün feilâtün fe'ilün" vezniyle yazılmıştır. Vezinde oldukça fazla aruz kusuru vardır. Şairin günlük hayattan kaba ve açık ifadeler kullanması bunun başlıca sebebidir. Sabit şiir dilini konuşma diline yaklaştırma çabasında yani dilde sadeleşme arzusundadır. Bunun etkisiyle yoğun teşbihler, argo kelimeler (dünbe, şîşe, simât, mertebânî, halka, çâh, fülke, kûh-ı billûr, topkapu, tabya, çatal köpri, kalça) ve deyimler (baş komak, işi Allah’a kalmak, ardına düşmek, can vermek, can almak, kan almak, koç başun içün, dağ üstü bağ, yer pek gök yüksek, kollarını sığamak, ecelsiz ölmek, önüne düşmek, giribanın çâk etmek, çeşmi kamaşmak, ağzın açmak, etrafını almak) kullanmıştır. Yine dilde sadeleşme arzusuyla Arapça ve Farsça kelimelere Türkçe ekler ekleyerek kullanmıştır.

Eserde anlatılan konu kısaca şöyledir: Olay, Çorlu’da bir berber dükkanında geçer. Dükkanda çalışan işinin ehli, eli çabuk, bakışları fitne çıkaran, genç ve güzel Ali adında bir berber çırağı vardır. Gelen müşteri, onun ayna gibi parlak göğsünü görünce canını ortaya koyar. Genç yaşlı herkes ona tıraş olmak için can atar. Şeyh Efendi, vaiz, saçlı şeyh, kadı onun daimî müşterisidir. Sadece tıraş değil aynı zamanda kan alır, şişe ve diş çeker. Ustası bir yere gidip de başına buyruk kaldığında, kendisine ilgi gösterenlere kuyruk sallar. Türlü işve ve nazla kırıtıp parasını çıkarır. Müşterilerinden biri ona Mecnun gibi tutkundur. Ali nereye gitse o da peşine takılır, her an ona yalvarıp yakarır. Ancak bir türlü isteğine kavuşamaz. Bu yüzden bir tuzak kurup onu elde etmeyi amaçlar. Bir gün dükkana üzgün, gözleri hacamat şişesi gibi kanlanmış bir hâlde ağlayarak gelir. Babasının ona her zaman tıraş olmaya gelirken şimdi ağır hasta olduğunu, kan alınması gerektiğini, yardım etmesini söyler. Çırak bu duruma üzülüp hemen hazırlanır, aletlerini alıp yola koyulur. Eve gittiklerinde içki, eğlence meclisi kurulduğunu görür. Herkes şarap içip eğlenmektedir ve hasta görünen kimse yoktur. Çırak oyuna getirildiğini anlayarak çaresizce eğlenceye katılır. İçki içer, söylenilenleri yapar ve o sarhoşluğun etkisiyle meclistekiler tarafından cinsel anlamda kullanılır (Aydın 2019: 106) .

Eser Turgut Karacan tarafından (1990) neşredilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. “Sâbit, Alâaddin (Ali)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabit-alaaddin-ali

Eserden Örnekler


Pür kemâli idi gözlük nerlik

Sanʼatı olmuşıdı berberlik


Sanʼatı ol nice fitne-i ferâş

Tiğ-i mirrîhden itmişdi tırâş


Müşteri yoksa eger sine sine

Ne kadar cânı tuya âyînesine


Gösterür âlem döndükçe safâ

Başka bir âlem imiş zevk-nümâ


Görinür âyinesinde fiʼl-hâl

Kürre-i heyʼet-i iklîm ü sâl


...


Berber iskemlesi küsbi oldı

Şeyh efendiyle ehibbâ tutuldı


Saçlı şeyh oldı buna mağlûb

Nelü kibirlik itse cârûb


Kadıya Cumʼa idi yevm-i tırâş

Eyledi hafta sekiz atkını fâş


Ya'nî kaldıkda başına buyruk

Âşık-ı zâra salardı kuyruk


Şâne-veş kim tokunursa teline

Sonra verirdi sakalın eline


Nâ-tırâşın biri meftûnı idi

Ser-i jülîdesi mecnûnı idi


Yürüse berbere ol serv-i revân

Takılırdı yanına tasma-kırân (Erkal 2000: 216)

Kaynakça


Aydın, Gamze (2019). Bosnalı Sâbit Dîvânı’nın Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Erkal, Abdulkadir (2000). "Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Seyfettin Özege Kitaplığında Bulunan "Name" ve "iye" İsimli Yazma Eserler". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (15): 213-263.

Karacan, Turgut (1990). "Bosnalı Sâbit'in Berbernamesi". Çevren (76): 37-44.

Atıf Bilgileri


ZENGİN, Akın. "BERBER-NÂME (SÂBİT)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/berber-name-sabit. [Erişim Tarihi: 16 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (SÂBİT) Sâbit, Alâaddin Ali Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
2 ZAFER-NÂME-İ HÂNÎ/GAZÂ-NÂME/SELİM-NÂME (SÂBİT) Sâbit, Alâaddin (Ali) Dr. Öğr. Üyesi Ali Emre Özyıldırım
Görüntüle
3 DERE-NÂME/HÂCE FESÂD VE SÖZ EBESİ (SÂBİT) Sâbit, Alâaddin Ali Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
4 AMRÜ'L-LEYS (SÂBİT) Sâbit, Alâaddin Ali Akın ZENGİN
Görüntüle
5 EDHEM Ü HÜMÂ (SÂBİT) Sâbit, Alâaddin Ali Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
6 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
7 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
8 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
9 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
10 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
11 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle