- Yazar Biyografisi (TEİS)
Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mücahit Kaçar
- Eser Yazılış Tarihi:1298/1881
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Belâgat Kitabı
- Yayın Tarihi:14/03/2022
BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA)
belagatCevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı (d. 1238/1823 - ö. 1313/1895)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahmed Cevdet Paşa’nın Osmanlı Türkçesinin belâgatini mekteplerde okuyan öğrencilere öğretmek amacıyla kaleme aldığı eser. Belâgat-ı Osmâniyye, bir ders kitabı olarak tasarlanmış olsa da klasik belâgat eserlerinin konu tasnifine uyularak hazırlanması ve konulara verdiği Türkçe örneklerle dikkat çeker.
Üç bölümden oluşan eser, klasik belagat kitaplarına uygun olarak birinci bapta meânî, ikincide beyân, üçüncüde ise bedî ile ilgili sanatları ele alır. Eserin dîbâcesinde Arap âlimlerin belâgati oluşturan bu üç temel bölümden meânî ve beyân için ilm-i belâgat tabirini kullandıklarını ancak kendisinin üçünü bir ilim kabul ederek hepsine birden ilm-i belâgat olarak isimlendirdiğini ifade eder (Karabey vd. 2000: 2). Geçmiş edebiyatçıların belâgate fazlasıyla ehemmiyet verdikleri halde söz sanatlarına o kadar da özen göstermediklerine ancak onlardan sonra gelenlerin sözü süslemeye çok önem verdiklerine değinen A. Cevdet Paşa, edebiyatçılarımızın belâgat konusunda cahil olduklarından bu kusurlarını örtmek için ifadelerini söz sanatlarına boğduklarını söyler. Bu konuda dengeli olmak için şu örneği verir: Söz sanatları, yüzdeki benler gibidir; bir iki tane olurlarsa söze güzellik katarlar ancak çok olurlarsa çirkinlik olur (Karabey vd. 2000: 16).
Eser, ilk defa 1298/1881 yılında basılmış, sonraki yıllarda da baskıları devam etmiştir. Belagat-i Osmâniyye'nin metni, birkaç yüksek lisans (Çandır 1996; Kalyon 1998) ve bir doktora tezine (Altıntop 1999) konu edildikten sonra Turgut Karabey ve Mehmet Atalay tarafından bir kitap çalışmasına konu edilmiştir (2000).
Yazarın biyografisi için bk. "Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cevdet-pasa-ahmed-cevdet-pasa-lofcali
Eserden Örnekler
Eslâf-ı üdebâ, belâgate ziyâde i’tinâ edip sanâyi-i bedîʻiyyeye pek o kadar i’tinâ etmezlerdi. Müteahhirîn, bunlara ziyâde ehemmiyet verdi. Sonraları belâgatce kuvvet ü mahâret azaldıkça, sanâyi-i bedîiyyeye lüzûmundan ziyâde i’tinâ edilir oldu. Eş’âr ü münşeâtımız, hep tatsız tuzsuz sanâyi-i bedîiyye ile doldu. Buna sebeb dahi üdebâmızın meydân-ı belâgatde râcil olmalarıdır ki kusûrlarını setr içün kelâmlarını tezyînât-ı bedîiyyeye boğarlar. Bu bî-çâreler, zann ederler ki sanâyi-i bedîiyye ne kadar çok olur ise kelâm o kadar güzel olur. Eslâf-i üdebâ ise demişlerdir ki “Sanâyi-i bedîiyye, yüzdeki benler gibidir; bir iki olur ise kelâma hüsn verir, çok olur ise kabîh olur.” (Karabey, M. Atalay 2000: 16).
Tecâhülü'l-ârif: Bir nükteye binâ’en, ma’lûmu, gayr-i ma’lûm siyâkında îrâd eylemekdir. Nitekim
Bir nihânîce tebessüm de mi șığmaz câna
Söyle billâh dehânın tâ o kadar teng midir?
beytinde fem-i cânânın küçüklüğünü medihde mübâlağa içün istifhâm tarîkına gidilmişdir. Kezâlik
Şeb midir bu yâ sevâd-ı âh-ı pinhânım mıdır?
Şem-i meclis şu ‘le-i dâğ-ı nümâyânım mıdır?
beytinde “tevellüh” ve “tahayyür” nüktesine binâen istifhâm yolu ihtiyâr edilmişdir (Karabey, M. Atalay 2000: 111).
Kaynakça
Altıntop, Selim (1999). Belagat-i Osmaniye'deki Edebi Terimlerin Tanımları ve Tasnifi Üzerine Bir Araştırma (İnceleme – Metin). Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Çandır, Halime (1996). Ahmed Cevdet'in 'Belagat-ı Osmaniyye' İsimli Eserinin Günümüz Alfabesiyle Yazılması. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
Kalyon, Abuzer (1998). Ahmed Cevdet Paşa'nın Belagat-ı Osmaniyyesi (S. 1-101) Transkripsiyonlu Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi. Harran: Harran Üniversitesi.
Kalyon, Filiz (1998). Ahmed Cevdet Paşa'nın Belagat-ı Osmaniyyesi (S. 101-203) Transkripsiyonlu Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi. Harran: Harran Üniversitesi.
Karabey, Turgut ve Mehmet Atalay (2000). Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-i Osmâniyye. Ankara: Akçağ Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
2 | HİLYE-İ SA'ÂDET (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
3 | ESMÂ-İ ŞERÎFE ŞERHİ (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
4 | MUKADDİME-İ İBNİ HALDÛN'UN FASL-I SÂDİSİ'NİN TERCÜMESİ (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
5 | TEZÂKİR (AHMED CEVDET PAŞA) | CEVDET PAŞA, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Dr. Öğr. Üyesi deva Özder |
Görüntüle | ||
6 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
7 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
8 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
9 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
10 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
11 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
12 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
13 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
14 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle | ||
15 | KAYIKLA BİR CEVELÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |