- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Gazavatname
- Yayın Tarihi:31/03/2022
BEHCETÜ'L-FEYHÂ
gazavât-nâme türünde eserKâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi (d. 1059/1649-50 - ö. 10 Zilkade 1136/22 Temmuz 1724)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Edirneli Mehmed Kâmî Efendi’nin (d. 1059/1649-50 - ö. 10 Zilkade 1136/22 Temmuz 1724) Bağdat'taki isyanların bastırılması ve asayişin sağlanmasını konu alan eseri. Kâmî manzumede eserin isminin Behcetü’l-Feyhâ olduğunu söylemiştir (Erişen 1998: 383). Eserin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde TY 2888 numarasıyla kayıtlı yazma nüshasında “el-Feyhâ lakab-ı Hille’dür. Bağdâd Hille’de silk-i tahrîre keşîde kılınmağla tesmiye olındı minhu” ibaresi kayıtlıdır (TY 2888, v. 31a derkenar; Erişen 1998: 383). Behcetü’l-Feyhâ'nın ismi bazı kaynaklarda sehven Behcetü’n-Nu‘amâ (Mehmed Tahir 1333: 392) ve Behcetü’n-Na‘îmâ (Mehmed Süreyya 1308: 73) olarak verilmiştir. Ayrıca İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde TY 2839 (v. 31b) ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde Hazine 925 (v. 1b) numaralarıyla kayıtlı yazma nüshalarda da sehven Tuhfetü’z-Zevrâ olarak kaydedilmiştir.
Hamdelenin ardından 7 bölüm ve hâtime ile toplam 224 beyitten oluşan eserde mesnevi nazım şekli ve aruzun "fe‘ilâtün mefâ‘ilün fe‘ilün" kalıbı kullanılmıştır. Eserde 1116/1704 yılında Bağdat’a vali tayin edilen Eyyûbî Hasan Paşa’nın (ö. 1136/1723-24) burada 19 yıl süren valiliği süresince asayişi sağlaması ve halkı yağmalayan çeşitli Arap kabilelerinin isyanlarını bastırması anlatılır. Mesnevinin “İhtilâl-i Nevâhî-i Bağdad” başlıklı ilk bölümünde Bağdat’ın uzun zamandır buraya musallat olan Arap kabileleri tarafından soyularak harabeye çevrildiği, “Kesr-i Dest-i Tetâvül-i Urbân” başlıklı bölümde Sultan III. Ahmed’in bu sorunu çözmek üzere Hasan Paşa’yı vali olarak Bağdat’a gönderdiği, “Vak‘a-i İnhizâm-ı Âl-i Uzeyr” başlıklı bölümde Uzeyr kabilesinin bozguna uğratılması, “Der Beyân-ı Ziyâret-i Meşhed” başlıklı bölümde Hasan Paşa’nın Necef, Kerbela, Meşhed, Kûfe ve Hille’ye yaptığı ziyaretler, “Tuhfe Tarh-ı Hikâyet-i Elmas” başlıklı bölümde Hille köprüsünü temizleyen bir fakirin çerçöp içinde bulduğu elmasın Hasan Paşa tarafından padişaha layık olacağı düşüncesiyle İstanbul’a gönderilmesi konu edilir. “Bu’l-aceb Vak‘a-i Benî Lâmî” başlıklı bölüm, Bağdat halkının Benî Lâm kabilesinin yağmasından, “İnhizâm-ı Hazâ’ilî Selmân” başlıklı bölüm ise Bağdat ve Hille’nin İbni Abbâs Selmân’ın elinden kurtarılmasına ayrılmıştır. Eser, Hasan Paşa’ya dua ve eserin ismini içeren hâtime bölümü ile sona erer.
Dîvân'ın sonunda yer alan Behcetü’l-Feyhâ mesnevisi (Erişen 1998: 368-383), müstakil olarak da yayımlanmıştır (Yıldırım 1995: 285-301). Bu yayında İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde TY 2839 (v. 31b-38a), TY 2888 (v. 25b-31a) ve TY 2892 (v. 25b-31a) numaralarıyla kayıtlı yazma nüshalar kullanılmıştır. Bunların dışında Behcetü’l-Feyhâ Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi’nde 22 Sel 2136 (v. 23a-28a) ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde Hazine 925 (v. 1b-7a) numaralarıyla kayıtlı nüshalarda da mevcuttur.
Kanaatimizce Bağdatlı İsmail Paşa’nın “manzûme-i Türkiyye fi’t-târîh” (tarihle ilgili Türkçe manzume) ifadesiyle tanımladığı ve kütüphanelerde nüshasına rastlanmayan Âsaf-nâme de Behcetü’l-Feyhâ olmalıdır (1945:5).
Şairin biyografisi için bk. “Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kami-edirneli-mehmed-kami-efendi
Eserden Örnekler
Cümleden biri hıtta-i Bagdâd
Reşk-i bâg-ı İrem bihişt-âbâd
…
Hayli demdür kabâ’il-i urbân
Almış etrâfını idüp tuğyân
…
Buldıgın soydı taşrada Urbân
Oldı cümle Kalenderî uryân
Havfden berg ü bârını gûyâ
Başı üstinde gezdürür hurma
Olur ahvâli cümle nev‘-i dîger
İntizâmı Arab saçına döner
…
Arabuñ eşkıyâsı pey der-pey
Gâret itmiş kalur mı Orta’da şey
…
Sâkinân-ı nevâhi-i Bagdâd
Bu ‘aşîretden itdiler feryâd
Didiler aldı mâlumuz komadı
Durup oturma hâlümüz komadı
…
Ey dilîr-i yegâne sad-feryâd
Bu sitemgerlerüñ elinden dâd
Eyledi ol vezîr-i âlî-câh
Derdmendâna şefkat ile nigâh
…
Oldı ol şeh-süvâr-ı şîr-cenâb
Bir mübârek vakitde pâ be-rikâb
Esbe mihmîz ile haber itdi
Semt-i a‘dâ budur diyüp gitdi
Oldı düşmen habîr azminden
Havfe düşdi hücûm-ı rezminden
Bu geliş hayli bî-amân geliş
Sâ’ire beñzemez yaman geliş
Didiler gâlibâ bu hengâme
Lâmelif çizdirür Beni Lâm’a (Erişen 1998: 368-378).
Kaynakça
Bağdatlı İsmail Paşa (1945). Îzâhü’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-zünûn an Esâmii’l-kütüb ve’l-fünûn. (Haz. Ş. Yaltkaya, R. Bilge). I: 5. İstanbul: MEB Yay.
Bursalı Mehmed Tahir (1333 [1915]). Osmanlı Müellifleri. c. 2. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Erişen Yazıcı, Gülgün (1998). Edirneli Kami ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Erişen Yazıcı, Gülgün (2017). Kâmî Divanı. ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10619,kamipdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 20.02.2022).
Mehmed Süreyya (1308 [1891]). Sicill-i Osmanî Yahut Tezkire-i Meşâhîr-i Osmaniyye. c. 4. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Yıldırım, Ali (1995). “Kâmî'nin Behçetü'l-Feyha Mesnevisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1-2): 285-301.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (KÂMÎ) | Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi | Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı |
Görüntüle | ||
2 | TUHFETÜ'Z-ZEVRÂ | Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi | Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı |
Görüntüle | ||
3 | FÎRÛZ-NÂME (KÂMÎ) | Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi | Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı |
Görüntüle | ||
4 | ÂSAF-NÂME (KÂMÎ) | Kâmî, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi | Prof. Dr. Gülgün Erişen Yazıcı |
Görüntüle | ||
5 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
6 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
9 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
12 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
13 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |