BEDRİYE (ABDÜLHALİM MEMDUH)
tiyatro
Abdülhalim Memduh (d. 1866 - ö. 21 Temmuz 1905)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdülhalim Memduh tarafından yazılmış manzum tiyatro eseri. Bedriye, üç perdeden oluşan manzum bir tiyatro eseridir. Bedriye ismindeki bir genç kız, kızın babası Fazıl ve Bedriye'nin sevgilisi, Fazıl Bey'in kölesi olduğu belirtilen Münir, eserin kadrosunu oluşturmaktadır. Eser hece vezni ile yazılmıştır. Birinci perde Bedriye'nin odasında geçmekte olup Bedriye ve Münir birbirlerini ne kadar sevdiklerinden bahsetmektedir. Bedriye, Münir ile kavuşma isteğinden bahsetmekte; Münir ise beklemenin daha erdemli bir davranış olduğundan bahisle Bedriye'ye sabrı tavsiye etmektedir. İkinci perde, "Bir oda - Fazıl köşede- Bedriye sandalyede" cümlesi ile başlar. Fazıl Bedriye'nin babasıdır. Bedriye "vicdanları huzurunda" Münir ile bir olduklarını söyleyerek babasından ilişkilerini onaylamasını ister. Fazıl Bey Bedriye'nin Münir'den sınıfsal olarak farkını hatırlatır; izdivaca onay vermeyi itibarını zedeleyecek bir olay olarak görür. Devamında odaya giren Münir, Bedriye'nin açmış olduğu niyeti yeniler. Fazıl Bey, Münir'i kendi dengi biriyle birlikte olması gerektiği noktasında uyarır. Bedriye böyle bir hayatı yaşamaktansa kefeni tercih edeceğini söyleyerek odadan çıkar. Üçüncü Perde, "Meclis – Gece" kelimeleri ile başlar. Gece vakti üzüntüyle düşüncelere dalan Münir, tanrı, varlık, tabiat üzerine pek de derin olmayan birtakım fikirlerle sabahı yapar. Sabah yanına gelen Bedriye'ye hikmetin maddiyata tesiri olmadığını söyleyerek intihardan başka çare kalmadığını ima eder ve hançeri beynine saplayarak kendini öldürür. Sevgilisinin ardından Bedriye de hançeri göğsüne saplamak suretiyle hayatına son verir.

Eser İstanbul'da Mahmut Bey Matbaası tarafından basılmıştır. Yazarın sanat anlayışını veren 13 sayfalık geniş sayılabilecek bir giriş yazısı ile birlikte 43 sayfadır. Eserin 12 kez sansüre uğradığı bilgisi nakledilmektedir. Metinde ardışık noktalarla satırlarca süren boşluklar bu sansürün göstergesidir. Eserin "Birkaç Söz" başlıklı giriş yazısında kitap hakkında bilgi veren Abdülhalim Memduh, eserde takip ettiği usulün daha önce Nokta dergisinde yayımlanan Nâlân ismindeki tiyatro eserinde de belirttiği üzere "müceddid-i edeb" Abdülhak Hamid'in bilhassa Nesteren'de ortaya koymuş olduğu usul olduğunu belirtir. Bu usule göre Abdülhak Hamid vezin şartını ortadan kaldırmış; sözü kaidelerle kayıt altına alınmaktan kurtarmıştır. Memduh da kayıttan ziyade her türlü fikrini rahatça ifade edebilecek kayıtsızlığın kendisine daha hoş geldiğini ifade ve itirafa kendisini mecbur hissetmektedir. Bu bapta, eserin yazımında kendisini serbesti içerisinde görerek eleştirenlere Garp usulünü takip ettiğini, terakkiye her şeyi feda edeceğini söyleyerek cevap verir. Yazının devamında da hiçbir meziyete sahip olmayan eserinin bütün kâinatı vezinsiz bir şiir gibi telakki edenler nezdinde kabul görebileceğini ümit ettiğini belirtir.

Metin, biçimi itibariyle Türk edebiyatında 19. yüzyılın ikinci yarısında özellikle Abdülhak Hamid'in tiyatrolarında temsil imkânı bulan manzum tiyatronun bir örneği görünümündedir. Dramatik şiirin tiyatrodaki yansıması olarak tanımlanan manzum tiyatronun sonucu olarak eser Bedriye, Münir ve Fazıl'ın arasında geçen konuşmalar ile örülmüştür. Eserde yazar kendi düşüncelerine yer vermemiştir. Eser, Ali Algül tarafından yayımlanmıştır (2020).

Abdülhalim Memduh’un biyografisi için bk. “Abdülhalim Memduh”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdulhalim-memduh

Eserden Örnekler


Birinci Perde

Bedriye’nin odası, henüz şafak sökmeğe başlamamış, Bedriye ile Münir beraber, sükût-ı tam ortalıkta.

Münir-Bedriye

Münir

Hazâna uğramış berg-i ter gibi

Sararmış gül yüzün; nedir sebebi?

Bedriye

Her hâletin şu ömrüme nispeten,

Bir hazân rüzgârından farkı neden?

Münir

Sabır ve tahammüldür bize yakışan!

Vicdanlara ancak bunlar verir şân!


Tahammül nedir, bak bana ibret al!

Bir şey eyleyemez o sabrı ihlâl!


Sabrımla kâimdir varlığım benim,

Sabır mâyesinden yapılmış tenim!


İnsanlık, belâdır! Pek büyük belâ!

İnsanlık ona tahammülle ama!


Başında büyük belâ, sad-hezar âlâm,

Bu meydanda –varsa- olanca en’âm;


Tahtında da bir incizâb-ı kavî!

Her şeyde hülâsa, azâb-ı kavî!


Her şey kalbi tahrîbe müstaiddir!

Tabiat bu rütbede müstebiddir!


Tahammülledir ancak mukâvemet!

Sabretmektir olacak mukâvemet!

(Abdülhalim Memduh 1888: 14-15).

Kaynakça


Abdülhalim Memduh (1888). Bedriye. İstanbul. Mahmut Bey Matbaası. 

Algül, Ali (hzl.) (2020). Abdülhalîm Memdûh'un “Bedriye” Adlı Oyunu (Tam Metin) ve Oyun Üzerine Çözümleyici Bir İnceleme. Ankara: İksad Publishing House.

Ulusoy Tunçel, Ayşe (2007). "Türk Edebiyatında ‘Manzum Tiyatro’ Formunun Doğuşu". Tiyatro Araştırmaları Dergisi. Ankara. Ankara Üniversitesi Yay. (24): 43-66.


Atıf Bilgileri


Karakaş, Elmas. "BEDRİYE (ABDÜLHALİM MEMDUH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/bedriye-abdulhalim-memduh. [Erişim Tarihi: 27 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ABDÜLHALÎM MEMDÛH (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
2 ASKERLİK (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
3 BURHÂN (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
4 İCLÂL-VİYANA MUHÂSARASI (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
5 İĞBİRÂR (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
6 NÂLÂN (ABDULHÂLİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
7 RE'İS BEY (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
8 REŞİD PAŞA (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
9 TAKVÎM-İ EDEBÎ (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
10 TÂRÎH-İ EDEBİYYÂT-I OSMÂNİYYE (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Öğretmen Kaan YALNIZ
Görüntüle
11 TASVÎR-İ HİSSİYÂT (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
12 TASVÎR-İ VİCDÂN (ABDÜLHALİM MEMDUH) Abdülhalim Memduh Dr. Elmas Karakaş
Görüntüle
13 ACÎBE (MEHMET TAHİR) Mehmet Tahir Araş. Gör. Dr. Cemile Odunkıran
Görüntüle
14 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
15 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
16 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
18 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
19 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
20 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
21 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
22 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
23 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle