Dârendeli Bekâyî’nin (ö. 1785) Battal Gazi destanını manzum bir şekilde anlattığı eseri. Aruzun “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” kalıbı kullanılarak mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Şair, eserini 1769-1770 tarihinde III. Mustafa (ö. 1774) döneminde Silahdar Mehmed Paşa’ya (ö. 1737) 1769-1770 tarihinde sunmuştur (Sakaoğlu 1979: 12-13). Bilinen ilk hâli mensur olan Battal-nâme, ilk defa Bekâyî tarafından nazma aktarılmıştır. Bekâyî, arkadaşlarının kendisine sunduğu, manzum olarak yazılan yazılan peygamber gazalarının ve Hz. Ali cenklerinin dost meclislerinde daha kolay okunacağı fikrinden hareketle eserini kaleme aldığını söyler (İlhan 2020: 241-242).

Taberî, Mes’ûdî ve İbnü’l-Esîr gibi kaynaklarda verilen bilgilere göre Battal Gazi’nin asıl adı Abdullah’tır. Antakya veya Şam’da doğduğu tahmin edilen Battal, 717-718’de Mesleme’nin Bizans kuşatmasına katılmış ve bu savaşlarda kahramanlık göstermiştir. Öte yandan Evliya Çelebi Seyahat-nâmesi ve Müneccimbaşı Tarihi gibi Osmanlı kaynaklarında, onun tarihî şahsiyetinden ziyade menkıbevi yönüne dikkat çekilmiştir. Zira Battal-nâme’de geçen bazı menkıbevi bilgilerin etkisiyle, Battal’ın IX. yüzyılda Abbasi halifesi Harunurreşid döneminde Malatya civarında yaşadığı nakledilmiştir (Paçacıoğlu 1993: 2-3).

Bekâyî’nin Battal-nâmesi’nde de hikâyenin geçtiği mekân Malatya’dır. Manzumede şehir hakkında oldukça fazla bilgi verilmesi ve ayrıntılı mekân tasvirleri yapılması, destanı ilk yazan kişinin Malatyalı olabileceğini düşündürmektedir. Ancak Battal-nâme’yi yaklaşık beş asır sonra nazma çeken Bekâyî’nin de Malatya/Darendeli olması göz ardı edilmemelidir. Eserde 92 defa ismi geçen Malatya, olayın başkahramanı Battal Gazi’nin doğduğu yer olarak gösterilir. Küffarın hedef aldığı beldelerden biridir. Savaşlardan sonra emniyet içinde oraya dönülür (İlhan 2020: 247).

Yaklaşık 7000 beyitten müteşekkil olan Battal-nâme’de şu konular yer almaktadır: Battal’ın geçmişi, doğumu ve eğitimi,  babası Hüseyin Gazi’nin Kayser’in adamları tarafından öldürülmesi ve Battal’ın babasının intikamını almas;  Kayser’in oğlu Rebi’nin ve Ahmet Tarran’ın  Müslüman olmaları;  Battal’ın amcasının kızı Zeynep ile evlenmesi; Abdüsselam’ın tutuklanması ve Battal tarafından kurtarılışı; Battal’ın Müslümanlara zulmeden Firdevs’e haddini bildirmesi; Kayser’in Battal’ı tutuklattırması ve onun saka kılığına girip kurtulması;  Ukbe’nin ihanetleri ve Battal tarafından gerçek kimliğinin ortaya çıkarılması; Battal’ın Hindistan’da bulunan Ak fili getirmesi ve Kara Dev’le olan mücadeleleri;  Battal’ın Cehennem kuyusuna atılması, oradan kurtulması ve Kayser’in kız kardeşi Ketayun’la evlenmesi; Battal’ın cadıları öldürmesi;  Battal’ın Kafdağı’na kaçırılan oğullarını kurtarmaya gitmesi;  Sahte peygamber Babek’in ortayla çıkması ve Battal tarafından yok edilmesi;  Battal’ın son seferi ve şehit edilmesi (Karahan 2009: 110).

Farklı kütüphanelerde 9 nüshası bulunana eser üzerine bir yüksek lisans (Gülseren 1979) , bir de doktora (Paçacıoğlu 1993) çalışması yapılmıştır.

Bekâyî'nin biyografisi hakkında bk. "Bekâyî, Dârendeli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bekayi-darendeli